کمک کنیم اصغر فرهادی‌های گمنام کشف شوند/طرحِ تربیت شهروند- هنرمند

خبرگزاری مهر- گروه هنر: هر ساله تعداد زیادی فیلم ساخته می شود و سینماگرانی به هنرمندان کشور اضافه می شوند؛ سینماگرانی که اگر خاستگاه بعضی از آنان را بیابید به انجمن سینمای جوانان ایران برمی خورید. انجمن سینمایی که شاید بسیاری اولین تجربه خود را برای ورود به عرصه سینما از آن آغاز کرده و پس از ساخت یک یا چند فیلم در عرصه های حرفه ای تصویر گام برداشته اند.

اصغر فرهادی سال‌هاست که در عرصه سینما و تصویر فعالیت دارد و شاید حضور حرفه ای و تاثیرگذار او در سینمای کشور گاه مانع شود که عده ای بدانند کارش را روزی در یکی از دفاتر انجمن سینمای جوانان در اصفهان آغاز کرده است.

موفقیت فیلم «فروشنده» در جشنواره کن و مطرح شدن دوباره نام فرهادی در جهان باعث شد تا اولین قسمت از گفتگوی خبرگزاری مهر با مدیران انجمن سینمای جوانان به کارکردهای این انجمن در توانمندسازی هنرمندان جوان اختصاص یابد زیرا هنوز هم یکی از بهترین مسیرهای آغاز فعالیت سینمایی بسیاری از جوانان در سراسر کشور دفاتر انجمن سینمای جوانان است.

فرید فرخنده‌کیش مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران به همراه سعید توکلیان معاون آموزشی و پژوهشی و سهیلا عسگری مدیر روابط عمومی انجمن در نشستی در خبرگزاری مهر به گفتگو درباره عملکرد این انجمن پرداختند و به سوالاتی درباره موفقیت های سینمای کوتاه در عرصه جهانی پاسخ گفتند.

مدیران انجمن در قسمت اول این گفتگو به حضور اصغر فرهادی در یکی از دفاتر انجمن سینمای جوان اشاره کردند و آن را نوعی افتخار دانستند و معتقد بودند که اگرچه فرهادی خودش مسیر رشد خود را پیموده اما این حضور به نوعی توانسته است بستری را برای موفقیت های بعدی وی فراهم کند.

قسمت اول این گفتگو را با ما بخوانید:

*اگر به کارنامه حضورهای بین المللی سینمای ایران مراجعه کنیم، می بینیم از چند دهه پیش سینمای کوتاه و مستند بیشترین تجربه جهانی و افتخار را از آن خود کرده و حضور جهانی سینمای بلند داستانی در سال های اخیر خیلی پررنگ شده است و شاید توجه رسانه ها و مردم به موفقیت های سینمای بلند داستانی فضا را به گونه ای ترسیم کرده که گویا حضور جهانی سینمای کوتاه و مستند کمرنگ شده است در حالیکه بخش سینمای کوتاه و مستند همچنان افتخارآفرینی های خود را دارد. با این حال بهتر است شما به عنوان مدیران عرصه سینمای کوتاه در این باره اظهار نظر کنید که چرا این افتخارآفرینی ها کمتر دیده می شود و یا در نظر بعضی افت کرده است؟

فرید فرخنده‌کیش: به نظر من این افتخارآفرینی ها افت نکرده است و این جریان پویایی خود را دارد اما مساله این است که بعضی جریان ها بعد از مدتی عادی می شوند و ما دیگر حس اولیه را به آنها نداریم. خاطرم هست زمانی که در تهران روند زیباسازی شهر با گل کاری آغاز شده بود عده ای درخواست داشتند که دیگر گل کاری نشود چراکه بعضی گل ها را می کندند. با این حال شهرداری به کار خود ادامه داد و فضای پر از گل در شهر به امری عادی تبدیل شد. فکر می کنم اکنون هم سینمای کوتاه این شرایط را دارد و دریافت جوایز آنقدر وسعت داشته که برای مخاطب، عادی شده است. در کنار آن و در سینمای بلند شرایط متفاوت است و یک اتفاق نادر است که یک بازیگر بتواند یکی از معتبرترین جوایز جهانی را بگیرد گرچه مواردی را مشابه موفقیت نادر و محدود فیلم آقای اصغر فرهادی داریم. من فیلم «فروشنده» را ندیدم ولی با رصد خبرها فکر می کنم خانم ترانه علیدوستی هم این امکان را داشت که جایزه را بگیرد. عملا فکر می کنم تا حدی داوران خود را کنترل کردند که هر دو جایزه بخش بازیگری را به دو بازیگر ایرانی ندهند و مانع این برداشت شوند که حضور داور ایرانی باعث گرایش جشنواره به ایران شده است.

این حرکت جای افتخار بسیاری داشت و البته هنوز معتقد هستم که سینمای کوتاه بستر این مسیر را مهیا کرده است. اگر کمی جسورانه نگاه کنیم بسترسازی سینمای کوتاه باعث شد این اتفاق جهانی برای سینمای بلند آقای فرهادی رخ دهد. اصغر فرهادی هنرجوی انجمن سینمای جوانان خمینی شهر در اصفهان بود و این برای ما یک افتخار است. او فضایی محدود داشت ولی با بهره گیری از بستر محدود و ابزارهای اولیه در بلندترین قله های سینمای جهان قرار گرفت. به نظر من امروز نوعی بسترسازی رخ داده است و شما باید منتظر ظهور تعداد زیادی از سینماگران انجمن باشید که در آینده ای کوتاه تحولی اساسی در سینمای کشور ایجاد می کنند. اینها همان افرادی هستند که در ۳۰ سال گذشته در دفاتر انجمن سینمای جوان آموزش دیده اند و اینک زمان شکوفایی رسیده و امیدواریم فضای سینمای کشور را هم بیش از پیش معطر کنند. این اتفاق به گونه ای مدیریت شد که امروز ما می توانیم خود را در قله های بلند جهان ببینیم. اگرچه نقش سینمای مستند و کوتاه در موفقیت های جهانی کمتر دیده می شود اما اتفاقی که برای آقای فرهادی رخ داد و ویترین بسیار درخشانی هم داشت ریشه در سینمای کوتاه دارد و سینمای کوتاه کمک کرد که ما شاهد این موفقیت جهانی باشیم.

از طرف دیگر انجمن سینمای جوان دو سال گذشته یکی از پررنگ ترین حضورهای جهانی را داشته است. در سال ۹۳ – ۹۴ تعداد ۲۴ فیلم انجمن در ۱۸۷ جشنواره جهانی شرکت و ۶۴ جایزه بین المللی دریافت کردند. این اتفاق نادری بود که در دو سال گذشته استمرار داشته است. این رقم کمی نیست و به نظر می رسد ما در گام های اولیه موفق بودیم. البته امسال ایران در جشنواره کن فیلم کوتاه هم داشت که امیدواریم این حرکت هم ادامه پیدا کند.

*اشاره فرمودید که آقای فرهادی از انجمن سینمای جوان شروع کرد و در آن بستر تربیت شده است. گرچه برای تربیت اصغر فرهادی‌ها باید خیلی صبر کرد و نباید انتظار داشت هر چند سال یک نفر مانند فرهادی از دل سینمای کوتاه متولد شود ولی آیا شما در برنامه ریزی ها وآموزش ها این افق را دارید که اصغر فرهادی دیگری از انجمن بیرون آید؟ البته ممکن است از سعید روستایی که سال گذشته موفقیت های زیادی را کسب کرد، یاد کنید با این حال فکر می کنم فاصله زیادی بین سعید روستایی در شرایط امروز با اصغر فرهادی در شرایط دیروز وجود دارد. آیا انجمن این افق را دارد که مثلا ۲۰ سال دیگر درباره هنرمند دیگری مثل فرهادی حرف بزنیم که از انجمن آمده باشد؟ 

فرخنده کیش: توضیح خواهم داد که آموزش چگونه می تواند در این مساله دخیل باشد. البته در حال حاضر ما هنرمندان جوان بسیار زیادی داریم که تنها به حمایت نیاز دارند. امسال آقای حجت الله ایوبی رییس سازمان سینمایی در پیشبرد یک اتفاق به ما کمک کرد که امیدوارم بتوانیم آن را اجرایی کنیم. ما قصد داریم تولید فیلم های کوتاه حرفه ای را در سطح کلان تر و بیش از گذشته دنبال کنیم. در این نگاه جوانان هنرمند بسیاری با همان نگاهی که نسبت به آقای فرهادی فرمودید وجود دارند که نیاز است مجموعه ای آنها را حمایت کند. یکی از کانال های مرتبط با این ماجرا فیلم اولی ها هستند که باید فضا را برایشان مهیا کنیم تا این هنرمندان جوان بتوانند خود را بروز دهند. فیلم های اول فضای تاثیرگذاری دارند و نگاه آرتیستیک به هنرمندان در این فضا باید به گونه ای باشد که هنرمندان جوان ما درگیر جریان ناسالم اقتصادی تهیه کنندگان نشوند. باید به نوعی به آنها کمک شود که باور داشته باشند، می‌توانند در راه اصغر فرهادی گام بردارند. باید شرایط اولیه مناسب برای تهیه آثارشان بسترسازی شود و این اتفاق نمی‌تواند با تهیه‌کنندگان امروز ما رخ دهد. آقای سعید ملکان از افراد نادر این حوزه است اما چند نفر مثل او را داریم. من البته نمی دانم که ثمره تجربه آقای ملکان یک اتفاق بود یا یک پیش بینی مناسب ولی می دانم او با فردی مثل بهرام توکلی و دیگر افراد مشابه وی کار می کند و بر این اساس فکر می کنم این مساله کمک می کند که او را تا حدودی از سایر افراد فعال در حوزه تهیه کنندگی متمایز کنیم.

البته افرادی که این نگاه فرهنگی را دارند، کم نیستند تنها باید به آنها کمک شود که در همکاری با هنرمندان جوان تنها به گیشه، فروش و اتفاقات پس از تولید نگاه نکنند و به دنبال همان استعدادیابی باشند و به دنبال این باشند که فضای امنی برای فیلمسازان فراهم شود. بسیاری از هنرمندان ما فیلم اول خود را بدون دستمزد می سازند و این خطاست که ما بخواهیم یک نفر برای تجربه اول خود رایگان کار کند. اتفاقا باید شرایط را به گونه ای فراهم کرد که روی این افراد سرمایه گذاری شود. ما مدعی نیستیم که اصغر فرهادی در سینمای خمینی شهر آموزش کلان دید و پخته شد بلکه آنجا آغاز مسیر برای یک جوان مشتاق یادگیری بود. انجمن درگاهی را برای تجربیات اول وی باز کرد و همان شاکله آرتیستیک او بود که زمینه رشد و بالندگیش شد. او قدم های اولیه را برداشت و با کمک انجمن سینمای جوانان بسیاری از اتفاقات دیگر را خودش در مسیر زندگی اش ایجاد کرد. افتخار ما این است که او مسیر کاری خود را با انجمن سینمای جوان آغاز کرد اما مسیر او با انجمن پایان نیافت و او خودش در مراحل رشد خود موثر بوده است. حالا باید کمک کنیم تا فرهادی های با استعداد و گمنامی که در شهرهای مختلف هستند به انجمن معرفی شوند. وقتی پسر جوانی به اسم رضا فهیمی از انجمن سینمای جوان رفسنجان کار خود را شروع می کند باید کمک کنیم تا او را به عنوان یک نخبه معرفی کنیم تا بتواند در یک فضای امن خود را نشان دهد. اگر این اتفاق بیفتد من به شما اطمینان می دهم تعداد زیادی از جوانان مستعد خودشان را به سینمای کشور معرفی می کنند.

به نظر من جشنواره فیلم فجر در سال ۹۴ خود را مدیون فیلم اولی ها می داند. هر سال تلاش می شد تا در این جشنواره بین فیلم اولی ها آثاری را پیدا کنند که در میان فیلم های بخش مسابقه ملی از تراز مناسب برخوردار باشند ولی امسال به دنبال بهانه ای بودند که بتوانند ترازی را بین فیلم های قدیمی و پیشکسوت با آثار هنرمندان جوان پیدا کنند. فکر می کنم این یک موفقیت است و به ما کمک می کند که این مسیر را ادامه دهیم. سال گذشته سال جوانان بود و سعید روستایی یکی از آن جوانان بود. شاید بسیاری از این جوانان که فیلم های درخشانی داشتند دیده نشدند ما باید به یک جریان توجه کنیم و نه یک فرد؛ که این جریان سال گذشته به راه افتاد و خود را اثبات کرد و باید کمک کنیم که ادامه داشته باشد. فکر می کنم بنیاد فارابی باید تا حدی حمایت خود را به سمت این جوانان ببرد. خوشبختانه علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد فارابی خودش برآمده از انجمن سینمای جوانان است و کارش را در چنین فضایی در یک شهرستان آغاز کرد. امیدوارم سال ۹۵ در کنار تولیدات حرفه ای از طرف سازمان های متولی امر، به بخش فیلم اولی ها هم توجه ویژه شود.

سعید توکلیان: اگر به انجمن سینمای جوان نگاه کنیم اعتبار لازم را دارد و بسیاری از کارگردانان ما هم افتخار می کنند که آموخته های خود را از این انجمن بدست آورده اند. در طول این سی و چند سال گذشته که انجمن تاسیس شده است شیوه های مختلف آموختن، آموزش دادن و کشف استعدادها به کار گرفته شده است. ما هم برحسب نیازی که سینمایمان دارد در شیوه های تدریس و انتخاب مربی تفاوت هایی قایل شدیم. تک درس هایی که در دفاتر انجمن سینمای جوان تدریس می شد به ۲۳ عنوان درسی افزایش یافت که مشاغل اصلی سینما را شامل می شوند.

 یک نکته اساسی که باید در انجمن به آن توجه شود شیوه فکر کردن و پرورش ذهن است. در حقیقت ما به شاکله اصلی یعنی ذهن تاکید می کنیم نه اینکه هنرجویان تنها یک کار تکنیکی را بیاموزند و به طور مثال یاد بگیرند که با دوربین چگونه کار کنند. هنرمندان جوان ما آموزش می بینند که چگونه فکر کنند. انجمن سینمای جوانان تنها سازمان در سطح جهان است که اینقدر وسعت دارد و مسئولیت خطیری دارد که با ۶۰ دفتر فعالیت می کند. البته ما دوره های فیلمسازی کوتاه مدت داریم و تجربه های خود را از طریق ۳۹ دفتر گسترش داده ایم. این دفاتر کارگاه های مختلفی برگزار می کنند و برای رشد هنرمندان برنامه ریزی های زیادی شده است. تکنولوژی های نوین باعث شده است که به آموزش های مجازی و بر خط هم فکر کنیم که یکی از برنامه های اصلی ماست تا کاستی های خود را در سراسر کشور پوشش دهیم. انجمن برنامه هایی را برای روش های تدریس مربیان پیش بینی کرده تا تقویت شوند و با شاخصه های بهتر پیش روند. کلاس ها را نیز با شاخصه های استاد- شاگردی پیش می بریم و تنها به مسایل تئوریک توجه نداریم.

در حوزه تولید محتوا انواع کتب و جزوه را تدارک دیده ایم با این حال وجود فضای مجازی بستری شد تا به برنامه ریزی برای حوزه های دیگر هم ورود پیدا کنیم. این اقدام قطعا نوعی صبوری می طلبد. من حدود ۳۰ سال استاد دانشکده صداوسیما بودم و اکنون که به دفاتر انجمن سینمای جوان برای بررسی مسایل آموزشی مراجعه می کنم، می بینم که بسیاری از دانشجویان من در ۲۰ تا ۳۰ سال پیش اکنون مربی و مدرس هستند و این از افتخارات حوزه آموزشی است که به دلیل کاستی هایی که در حوزه آموزش های تجاری که در سراسر ایران هم باب شده است، دیربازده است. با این حال بسیاری از خانواده ها با توجه به شرایط آموزشی انجمن سینمای جوانان، علاقمندند که فرزندانشان در این انجمن آموزش ببینند، این نقطه قوتی است که ما آن را دنبال کرده و حمایت می کنیم.

همچنین در برنامه ریزی های خود بخشی با عنوان پژوهش داریم و کارگاه های تخصصی هم در حال راه اندازی هستند و برنامه ریزی های طولانی مدتی داریم که حتی اگر در سال های آینده خودمان نباشیم این مسیر ادامه یابد. در حوزه آموزش های مجازی بویژه کانال های متفاوت اجتماعی، رسانه های دیجیتالی، اینترنت، ماهواره و «VOD» هم آموزش ما کامل شده است.

البته ما در زمینه وجه اقتصادی، تجارت فیلم، توزیع جهانی و پخش کننده در عرصه فیلم کوتاه نقاط ضعفی داشته ایم اما اکنون هنرمندان جوان انجمن آموزش می بینند که در بخش تجاری نیز فعال شوند و به این حوزه ها هم ورود پیدا کنند. رشته تخصصی من انیمیشن است و اطلاع دارم که شبانه انیمیشن ها ساخته شده و از طریق اینترنت فروخته می شود و صبح روز بعد هنوز فیلم پخش نشده است درآمد آن به حساب ها بازمی گردد. این بخش فضای مجازی کمک می کند که ما نگاه آموزشی خود را تقویت کنیم که همچنان که گفته شده شکیبایی و صبوری نیازمند است.

*آقای توکلیان شما در صحبت های خود اشاره کردید که صرفا قرار نیست هنرمندان انجمن آموزش سخت افزاری ببینند و به آنها چگونه اندیشیدن را هم فرا می‌دهید. فکر می کنم این یکی از ضعف های انجمن بود که صرفا آموزش های سخت افزاری به هنرجویانش ارایه می کرد. برای رسیدن به هدفی که دارید از نیروی کافی انسانی و تربیت شده در مقام مربی و آموزگار برخوردار هستید؟

توکلیان: قطعا نیاز است که نیروهای متخصص بیشتری داشته باشیم و یکی از کارهای ما همانطور که گفته شد تشکیل کلاس هایی برای آموزش مربیان است. ما برنامه ریزی هایی در این زمینه داریم و به مربیان گفته می‌شود نگاه چندان تجهیزاتی به امور نداشته باشند و بیشتر روی تفکر و اندیشه بچه ها تمرکز کنند که این مساله توسط جزواتی که ارایه می شود در حال ترویج است. طبیعتا ممکن است تغییر شیوه تفکر در میان بعضی از مربیان دشوار باشد اما جوانان ما خودشان صاحب نظر هستند و بسیاری از مربیان ما از همین جوانان فعال هستند. آموزش یک هنر است و تلاش ما این است در این راستا سرمایه گذاری بیشتری داشته باشیم. نمایشگاه بین المللی کتاب چندی پیش برگزار شد و ما بسیاری از نیازهای خود را از آنجا تامین کردیم و در برنامه های پژوهشی که در معاونت و مدیریت پژوهش داریم در تدارک تالیف و پژوهش هستیم.

فرخنده کیش: مطلبی را هم من باید اشاره کنم، اینکه ما قرار نیست تنها هنرمند تربیت کنیم بلکه قرار است یک شهروند- هنرمند آموزش دهیم و انتظارمان این است که خروجی انجمن سینمای جوان در استان ها شهروند- هنرمند باشد. البته در گذشته هم کارهای نرم افزاری اتفاق افتاده است، با این حال چون نوع نگاه به این آموزش هایِ نرم افزاری بسیار خشک بوده خروجی مناسبی نداشته است. در این فضای خشک اجازه داده نمی شد اهدافی که به دنبال آن بودیم از جمله ارتقای فرهنگی و ارتقای نگرش به عنوان یک شهروند و اینکه هنرجو یاد بگیرد چگونه در کنار دیگران یک زندگی مسالمت آمیز داشته باشد، پیگیری شود.

ادامه دارد...