خبرگزاری مهر - گروه استانها: قبل‌ترها صبح به صبح عطر نان محلی روستا را بیدار می‌کرد تا زنان روستایی به برکت سفره‌شان شیر تازه و کره و پنیر محلی را هم اضافه کنند؛ ماجرای سفره‌های روستایی به همین سادگی بود، شبیه همه نشاط و صفای روستا.
اما حالا اگر از مهاجرت روستائیان به شهرها بگذریم، شهرها هم رد پایشان به روستاها بازشده است؛ با محصولات صنعتی و وارداتی که پیش‌ازاین تنها در مغازه‌های شهری می‌توانستیم پیدایشان کنیم و حالا تغییر سبک زندگی روستائیان آن‌ها را هم مصرف‌کننده این کالاها کرده است.
در برخی روستاها دیگر خبری از نان خانگی، پنیر محلی و سرشیر نیست. بعضی از روستائیان صبحشان را با خامه و کره صنعتی شروع می‌کنند و روی سفره‌شان هم نان باگت و تست خودنمایی می‌کند، تغییر سبک زندگی تنها مصیب شهرها نیست، معضلی است که تا قلب روستاها نیز پیش رفته است.
پدیده ای به نام «دهکده‌های شهری»
این جملات تنها روایتی ساده از حال‌وروز این روزهای روستاهاست، روستاهایی که هرروز شباهت‌هایشان را به روستا کم و به شهر زیاد می‌کنند.
بر مبنای اصول و قواعد جامعه‌شناسی «تولید» پایه زندگی روستایی است درحالی‌که زندگی شهری بر مبنای مصرف و مصرف‌گرایی شکل‌گرفته است، قاعده‌ای که در روستاها دستخوش تغییر شده است تا روستائیان از تولیدکننده به مصرف‌کننده تبدیل شوند.
برخی جامعه شناسان از تغییرات رخ‌داده در سبک زندگی جامعه روستایی ایران با عنوان «مدرنیته روستایی» یاد می‌کنند تا شهری شدن روستاها تبعات مختلفی به همراه داشته باشد از سوی دیگر تغییرات در سنت‌ها و آداب‌ورسوم روستانشینی نیز طی سال‌های اخیر نمود بیشتری پیداکرده است، صنایع‌دستی سنتی روستایی مانند گلیم‌بافی و قالی‌بافی کمرنگ شده و حتی در برخی مناطق کاملاً ازمیان‌رفته‌اند چراکه دختران روستایی کمتر علاقه‌ای به یادگیری مهارت‌های مادران و مادربزرگ‌هایشان دارند.
این موضوع در مورد پسران روستایی هم صادق است، زمانی اهالی روستا را با کار و کشاورزی و دام‌پروری می‌شناختند و فراغت در روستا معنای مرسوم در شهرها را نداشت ولی حالا اوضاع متفاوت‌تر شده است.
برخی جامعه شناسان از تغییرات رخ‌داده در سبک زندگی جامعه روستایی ایران با عنوان «مدرنیته روستایی» یاد می‌کنند تا شهری شدن روستاها تبعات مختلفی به همراه داشته باشد و شاهد شکل‌گیری «دهکده‌های شهری» در مناطق مختلف باشیم.
وقتی نسل‌ها و فرهنگ‌ها جایگزین می‌شوند
بررسی ابعاد مختلف این پدیده سرنخ‌های مختلفی را به دست می‌دهد، از تغییرات فرهنگی و اجتماعی گرفته تا تغییر در سبک معماری در روستاها که هرکدام ناشی از تأثیر پدیده‌های مختلفی چون رشد تکنولوژی، تأثیر رسانه‌ها، سیاست‌گذاری‌های نامناسب و ...است.
در این میان برخی پژوهش‌ها نیز انجام‌شده که تغییرات ملموس در این زمینه را تأیید می‌کند.
پژوهشی که توسط دانشگاه تهران انجام‌شده نشان می‌دهد که متغیر «نسل» نقش مهمی در تغییرات ایجادشده در سبک زندگی روستایی دارد به‌طوری‌که جایگزینی نسلی در روستا و افزایش تحصیلات نسل سوم جامعه روستایی را با تغییرات گسترده روبه‌رو کرده است.
پیش به‌سوی مصرف‌گرایی
و اما در این گزارش به مصداق «مشت نمونه خروار» سراغ روستاهای چهارمحال و بختیاری رفته‌ایم، جایی که پژوهش‌های علمی تغییرات نسلی سبک زندگی روستایی را در آن تأیید می‌کند.
در مطالعه میدانی که توسط محققان در میان عشایر و روستائیان بختیاری صورت گرفته نتایج تحقیق نشان می‌دهند که سبک زندگی نسل اول در عرصه‌های مختلفی چون پوشاک و گذران اوقات فراغت تغییر مهمی نداشته و همچنان از الگوهای سنتی پیروی می‌کند.
در این میان اما سبک زندگی نسل دوم و به‌ویژه سوم شاهد تغییراتی اساسی بوده است؛ به‌نحوی‌که در میان نسل سوم تمایل به سبک زندگی مصرفی، به‌گونه‌ای که در شهرها رواج دارد، و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته ارتباطی و رسانه‌ای به میزان زیادی دیده می‌شود.
به نظر می‌رسد که عامل عمده در این تغییرات افزایش سطح سواد و گسترش رسانه‌های جمعی باشند که تجربه متفاوتی از اجتماعی شدن را برای نسل سوم رقم‌زده و موجب بروز تغییراتی در عملکردهای آن‌ها شده است.
سفر به روستاهای چهارمحال و بختیاری
بنابراین گزارش استان چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌های زاگرس نشین در جنوب غربی است که بیش از ۸۰۰ روستای کوچک و بزرگ دارد.
این استان به‌واسطه وجود روستاهای بسیار در اصل یک استان روستایی به شمار می‌رود که شهرستان لردگان با دارا بودن بیش از ۳۵۰ روستا بزرگ‌ترین شهرستان روستایی این استان است.
استان چهارمحال و بختیاری به‌واسطه داشتن شرایط آب و هوایی مناسب و وجود مراتع سرسبز یکی از تولیدکنندگان مهم محصولات دامی در کشور به شمار می‌رود که روستائیان این استان نقش مهمی در این عرصه داشته‌اند.
بررسی‌ها در استان چهارمحال و بختیاری نشان می‌دهد که تولید محصولات لبنی و دامی در این استان توسط روستائیان سال‌به‌سال کمرنگ‌تر می‌شود و روستائیان به‌جای تولید به مصرف‌گرایی روی آورده‌اند.
هم‌اکنون در روستاهای استان چهارمحال و بختیاری مغازه‌های مختلف فروش مواد غذایی بازشده است که در این مغازه‌ها محصولات غذایی تولید کارخانه‌های بزرگ ازجمله انواع مختلف شیرها و ماست‌های بسته‌بندی‌شده، انواع نان‌های صنعتی و...عرضه می‌شود.
در یخچال این فروشگاه‌ها انواع شیرهای پاستوریزه و ماست‌های برندهای مشهور که در شهرها پیش‌ازاین مشاهده می‌شد وجود دارد. نان‌های صنعتی ازجمله نان‌های باگت، نان تست و... نیز در این فروشگاه‌ها به فروش می‌رسد.
تغییر معماری روستا
در معماری گذشته خانه‌های روستائیان این استان بخشی از خانه برای نگهداری و پرورش دام در نظر گرفته چو حداقل یک گاو در آن پرورش داده می‌شد و محصولات لبنی خانواده از طریق این گاو تهیه می‌شد. در حال حاضر کمتر کسی در روستاهای این استان تمایل به این کار دارند و سبک زندگی روستائیان این استان به سمت شهرنشینی پیش رفته است.
در روستاهای این استان خبری از تخم‌مرغ محلی نیست و خود روستائیان از تخم‌مرغ‌های تولید مرغداری‌های صنعتی استفاده می‌کنند.
روستاهای دستگرد امامزاده، روستای سورک و روستای دهنو سه روستای استان چهارمحال و بختیاری است که توسط خبرنگار مهر به‌صورت میدانی در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در روستای دستگرد امامزاده معماری خانه‌ها به سمت معماری خانه‌های شهری پیش رفته و بامعماری های گذشته بسیار متفاوت شده است.
در این روستا تعداد انگشت‌شماری در خانه اقدام به تولید محصولات لبنی می‌کنند و اغلب مردم محصولات لبنی خود را از طریق فروشگاه‌هایی که در داخل روستا است تهیه می‌کنند.
جوانان دنبال حقوق بگیری
یکی از ساکنان قدیمی این روستا در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در این خصوص اظهار داشت: درگذشته در روستای دستگرد امامزاده تمام نیازهای غذایی یک خانواده در خود روستا تهیه می‌شد و نیازی به محصولات غذایی خارج از روستا نبود.
اسماعیلی تأکید کرد: شغل بیشتر مردم این روستا کشاورزی است که درگذشته هر خانواده دام کوچک و بزرگ داشت و خود خانواده تمام محصولات لبنی خود را تأمین می‌کرد و حتی محصولات دامی این روستا به شهرهای استان نیز ارسال می‌شد و خانواده روستایی از این طریق نیز درآمد داشت.
وی تأکید کرد: روستائیان در تأمین محصولات غذایی خود مشکلی نداشتند ولی در حال حاضر اگر محصولات غذایی از خارج روستا وارد نشود، مردم با مشکل روبرو می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه سبک زندگی در روستا تغییر کرده است، عنوان کرد: جوانان امروز روستا نیز به دنبال حقوق‌بگیری و کارمند شدن هستند.
این روستایی تأکید کرد: کشاورزی پُرهزینه و نبود شغل موجب مهاجرت بسیاری از جوانان برای پیدا کردن شغل به شهرها شده که این امر نقش مهمی در تغییر نگرش جوانان در خصوص سبک زندگی گذشته در روستاها داشته است.
روستای سورک نیز یکی دیگر از روستاهای این استان که در بخش فرخ شهر استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در روستای سورک که دارای ۲۵۰ خانوار است، خانواده‌های انگشت‌شماری دارای گاو هستند و محصولات لبنی خود را از این طریق تهیه می‌کنند.
یکی از اهالی این روستا در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: سبک زندگی در این روستا تغییر کرده است و مردم تمایل کمتری به تولید محصولات لبنی و غذایی خود دارند.
وی بیان کرد: در حال حاضر بیشتر اهالی محصولات دامی موردنیاز خود را از فروشگاه‌ها خریداری می‌کنند و تمایل مردم به تولید محصولات لبنی نسبت به گذشته بسیار کم شده است.
روستای دهنوی استان چهارمحال و بختیاری یکی دیگر از روستاهای این استان است که بررسی مغازه‌های این روستا نشان می‌دهد مردم روستا از خرید محصولات لبنی کارخانه‌های بزرگ صنعتی استقبال می‌کنند.
الگوی زندگی در روستاهای استان چهارمحال و بختیاری تغییر کرده است و مصرف‌گرایی در روستاهای این استان رشد کرده استکارشناس اجتماعی در این خصوص به خبرنگار مهر اظهار داشت: تغییر سبک زندگی در جوامع شهری و روستایی دلایل بسیاری دارد که مهم‌ترین آن را می‌توان گرایش مردم به سمت مدرن شدن برشمرد.
علی صمیمی اظهار داشت: الگوی زندگی در روستاهای استان چهارمحال و بختیاری تغییر کرده و مصرف‌گرایی در روستاهای این استان رشد کرده است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: وجود جاذبه‌ها و امکانات در شهرها نقش مهمی در مهاجرت جوانان از روستاها به شهرها داشته است.
وی افزود: تولید محصولات غذایی در روستاها هزینه‌بر شده است و از طرفی دلالان باقیمت پایین این محصولات را خریداری می‌کنند که همین امر نقش مهمی در کاهش تولید مواد غذایی در روستاها داشته است.
این پژوهشگر ادامه داد: کاهش منابع آب در روستاهای استان نیز نقش مهمی در کاهش تولید محصولات غذایی توسط روستائیان داشته است.
هزینه‌های تولید برای یک روستایی افزایش‌یافته است که به همین خاطر یک روستایی کمتر در حوزه تولید وارد می‌شودمدیرکل دفتر امور روستایی استانداری چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به شرایط جغرافیایی استان، افزود: ۴۰ درصد جمعیت استان را روستائیان تشکیل می دهند به‌طوری‌که در برخی شهرستان‌ها جمعیت روستاها ۸۰ درصد جمعیت شهرستان است اما فرهنگ مصرف‌گرایی در روستاهای استان بر فرهنگ تولید غلبه کرده است.
ملک محمد محمودی عنوان کرد: هم‌اکنون روستائیان استان چهارمحال و بختیاری به‌جای اینکه محصولات غذایی ازجمله محصولات لبنی مورد نیاز خود را تولید کنند به سمت خرید محصولات غذایی صنعتی هستند و سبک زندگی با گذشته بسیار تفاوت کرده است.
مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری چهارمحال و بختیاریادامه داد: یکی از عوامل مهم در این زمینه این است که هزینه‌های تولید برای یک روستایی افزایش‌یافته است و به همین دلیل یک روستایی کمتر در حوزه تولید وارد می‌شود.
وی تأکید کرد: یکی دیگر از عوامل، اجرای طرح‌های هادی روستایی بوده که سبب شده است معماری خانه‌ها متفاوت شود و به‌عنوان‌مثال در معماری جدید خانه‌ها محلی برای نگهداری علوفه و دام در نظر گرفته نمی‌شود.
مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری چهارمحال و بختیاری بیان کرد: رعایت مسائل بهداشتی و محیط زیستی نیز در این زمینه نقش مهمی داشته است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه پرداخت یارانه نیز نقش مهمی در حقوق بگیر شدن روستائیان داشته است، تأکید کرد: پرداخت یارانه موجب ایجاد نقدینگی برای روستائیان و همین امر منجر به رشد مصرف‌گرایی در بین آن‌ها شده است.
به‌هرروی به نظر می‌رسد تغییرات رخ‌داده در سبک زندگی روستائیان پیامدهای جدی در بخش‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی چه در جامعه شهری و چه در جامعه روستایی به همراه دارد، موضوعی که نیازمند توجه جدی‌تر متولیان و آسیب‌شناسی در این زمینه است.
نظر شما