خبرگزاری مهر – گروه استانها: درحالی‌که میراث فرهنگی کرمان در حال پیگیری برای ثبت کویر لوت در استان کرمان بود اما در آخرین نشست یونسکو در استانبول ترکیه که با حضور استاندار کرمان لحظاتی قبل برگزار شد چهارمین پرونده کرمان با عنوان قناتهای کرمان ثبت جهانی شد و به‌این‌ترتیب استان کرمان نیز رکورددار پرونده‌های ثبت جهانی لقب گرفت.
این در حالی است که به نظر می‌رسد استاندار کرمان که نقش قابل‌توجهی در رفع ایرادات پرونده روستای میمند و ثبت جهانی این پرونده داشت این بار می‌خواهد خود مستقیماً وارد رفع مشکلات پرونده ثبت جهانی کویر لوت شود و این پرونده را نیز به سرانجام برساند.
درحالی‌که میراث کرمان باید همچنان تلاش کند که مشکلات پرونده کویر را رفع کند که با حضور استاندار کرمان در اجلاس یونسکو در شهر استانبول ترکیه، قنوات «جوپار کرمان، اکبرآباد و ابراهیم‌آباد شهرستان بم«استان پس از طی مراحل مختلف سرانجام ثبت جهانی شددرحالی‌که میراث کرمان باید همچنان تلاش کند که مشکلات پرونده ثبت جهانی کویر لوت را رفع کند که با حضور استاندار کرمان در اجلاس یونسکو در شهر استانبول ترکیه، قنات های «جوپار کرمان، اکبرآباد و ابراهیم‌آباد شهرستان بم» پس از طی مراحل مختلف سرانجام ثبت جهانی شد.
استان کرمان به‌عنوان یکی از خواستگاه‌های قنات در ایران محسوب می‌شود و ازجمله قدیمی‌ترین و پرآب‌ترین قناتهای کشور در این استان قرارگرفته است، بطوریکه استاد محمدابراهیم باستانی پاریزی در نامه «حماسه کویر» پیرامون قنات‌ها و روستاهای استان کرمان می‌نویسد: بنده نگارنده در همین حیات کوتاه یعنی از ۳۰ سال پیش تاکنون، حدود سی قنات را می‌شناسم که تنها در حومه سیرجان و کرمان دایر بودند و بایر شده‌اند - قناتهایی که من خود در کیش آنها دست و رو شسته‌ام.
این قنات‌ها در سیرجان (محل تولد استان باستانی) عبارت بودند از: سعیدآباد (که وسط مدرسهٔ بدر سیرجان مظهر می‌شد)، چراغ بمید، خرمه، صدرآباد، بدرآباد، کوشکو، مهدی آباد، ده یادگار، مکی آباد، امین‌آباد، فیروزآباد، علی‌آباد خواجه، حسن‌آباد کلانتری، زیدآباد، محمودآباد، تاج‌آباد، نصرت‌آباد ... و در کرمان هم قناتهای فتح‌آباد، مستوره، شهرآباد، اکبرآباد، بیدآباد، بداغ آباد، طهماسب آباد، مویدی، بهجرد، بیگلربگی، سلسبیل، ...
دیدگاه باستانی پاریزی در خصوص قناتهای کرمان و سیرجان
به تکرار توضیح می‌دهم که من در کیش این قنات‌ها، دست و روی خود را شسته‌ام و امروز از دم تمام این قنات‌ها، به‌جای آب، دود بیرون می‌آید. حالا متوجه می‌شوم که بیخود سال‌ها در تاریخ کرمان جستجو می‌کردم تا ببینم چند تا قنات در هنگام محاصرهٔ آقا محمدخان قاجار پرشده و بایر شده است. آقا محمدخان ما همین چاه‌های عمیق هستند که در مدت ۱۰ سال تسلط جابرانه خود، بیش از ۲۵ قنات را تنها در شهر کرمان به خاک نابودی انباشتند.
در حوالی راور، که میرزا شفیع خان راوری بر رودخانهٔ آن سدی ساخته بود، ده‌ها قنات، خشک‌شده و از آب افتاده‌اند و از آن جمله هستند: دهوک (که دو هزار آب داشت)، کشمونو، تقی‌آباد، جلال‌آباد، تاج‌آباد، علی‌آباد، ده مؤدی، خالق آباد، عزیزآباد، شهرآباد، ده شیب، خیرآباد، فتح‌آباد، الله‌آباد (که دو فرسنگ طول رایین قنات آن بود) و محمدآباد ...
در حالی مرحوم باستانی پاریزی نیز در این نامه نگران خشک شدن قناتهای استان کرمان است اما باید گفت هنوز هم هستند قناتهایی که استان کرمان حیاتش را به آنها مدیون است و آب بخش عمده‌ای از شهر کرمان نیز توسط همین قنات‌ها تأمین می‌شود.
و امروز قناتهای بزرگ و تاریخی مانند پرونده قنات جوپار کرمان و دو قنات اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات که امروز ثبت جهانی شدند زندگی بسیاری از مردم و کشاورزان استان کرمان را تأمین می‌کنند و قنات همچنان رمز حیات استان کرمان است.
سازه های آبی که کرمانی ها استاد آنها هستند
محمدعلی گلاب زاده، رئیس مرکز کرمانشناسی استان کرمان در گفتگو با مهر اظهار داشت: طبق تحقیقات باستان‌شناسی در ماه‌های اخیر در قناتهای بم لوح‌های بسیار قدیمی پیداشده است که نشان‌دهنده سابقه طولانی ساخت قنات در استان کرمان است و هم‌اکنون نیز در سطح استان کرمان هزاران قنات آب موردنیاز مردم را تامین می‌کند.
وی افزود: قنات درواقع یک سازه آبی ایرانی است که زندگی را در مناطق کم آب جاری ساخته است و کاملاً با اقلیم ایران مطابق است و نشان‌دهنده نبوغ معماران ایران و استان کرمان است.
وی کرمانیها را جزو نخستین اقوامی دانست که اقدام به ساخت این سازه کرده‌اند و گفت: قناتهای کرمان از ساختار بسیار هوشمندانه و طولانی برخوردار هستند.
وی ادامه داد: سه قناتی که امروز ثبت جهانی شدند هم‌اکنون جزو مشهورترین و پرآب‌ترین قناتهای استان کرمان و ایران هستند که بیش از ۱۰۰ ها سال عمر دارند و بسیار موردتوجه مردم هستند و نقش قابل‌توجهی در ادامه زندگی مردم در کویر دارند.
سه قناتی که امروز ثبت جهانی شدند هم‌اکنون جزو مشهورترین و پرآب‌ترین قناتهای استان کرمان و ایران هستند که بیش از صدها سال عمر دارند و بسیار موردتوجه مردم هستند و نقش قابل‌توجهی در ادامه زندگی مردم در کویر دارند
گلاب زاده افزود: کرمانیها استاد استفاده از سازه‌های آبی بودند بطوریکه با قنات کانال‌های متعددی را در اعماق زمین برای انتقال آب حفر می‌کردند و درنهایت به سمت آب‌انبارها می‌بردند و در کنار آب‌انبارها نیز یخچال‌های گلی ساخته بودند که بتوانند در طول تابستان یخ داشته باشند و همه این‌ها یعنی نبوغی که با توجه به شرایط اقلیمی شکل‌گرفته بوده است و هنوز هم بعد از صدها سال آب موردنیاز مردم را تأمین می‌کند و در آینده نیز همین نقش را بر عهده خواهد داشت.
وی ادامه داد: ژنرال سرپرسی سایکس مستشرق، در سفرنامه خود می‌نویسد؛ پس از قطب‌الدین زوجه وی ترکان خاتون زمام امور را به دست گرفت و نگارنده در اکثر نقاط کرمان قناتهایی را که بنام او خوانده می‌شود مشاهده کرده است.
وی افزود: قنات بر اساس استفاده از شیب زمین احداث می‌شود و قنات کن‌های قدیم بر اساس روش‌های سنتی که دارند به‌خوبی این شیب‌ها و کانال‌های زیرزمینی را با استفاده از محاسبات و ابزار بسیار ابتدایی تشخیص می‌دانند و هنوز هم هستند افرادی که این کار را انجام می‌دهند.
اما مطابق با تاریخ اولین ضربه به قناتهای ایران توسط شاه خون‌خوار قاجار روی داد و در زمان محاصره شهر کرمان توسط آقا محمدخان قاجار به دستور وی برای ایجاد قحطی و بی‌آبی در کرمان بسیاری از قناتهای شهر کرمان تخریب شدند اما این آغاز نابودی این قنات‌ها بود و امروز نیز با حفر چاه‌های متعدد عمیق در دشت‌های کرمان قناتهای استان در حال تخریب جدی هستند و تنها ۱۱ هزار چاه غیرمجاز کار برداشت سالانه ۱.۱ میلیارد مترمکعب آب به‌صورت منفی را از دشت‌های کرمان انجام می‌دهند و بر تعداد قناتهای خشک‌شده کرمان می‌افزایند.
قناتهایی که روستاهای خالی از سکنه را احیا می کنند
اما هنوز هم هستند روستاهایی که با احیای قنات روستا بار دیگر زندگی به آنها بازمی‌گردد و مردم پس از سال‌ها به روستاها بازمی‌گردند که این مسئله در شهرستان ریگان در عمق کویر مشاهده‌شده است.
به‌هرروی حالا استان کرمان در لیست بناهای ثبت جهانی غنی‌تر شده است و انتظار می‌رود بتواند درزمینهٔ جذب گردشگر نیز نقش مهم‌تر داشته باشد هرچند که به دلیل کم‌کاری‌ها صورت گرفته در بخش میراث فرهنگی و گردشگری در اکثر مناطقی که قناتهای زیبا و پر آب وجود دارد امکان اسکان و زیرساخت‌های گردشگری وجود ندارد.
معاون میراث فرهنگی استان کرمان در گفتگو با مهر اظهار داشت: خوشبختانه با پیگیری‌های صورت گرفته کرمان دارای چهارمین پرونده ثبت جهانی شد و قنات جوپار قنات اکبرآباد و قاسم‌آباد ازجمله قناتهای تاریخی کرمان هستند.
محسن موحدی افزود: استان کرمان جزو چند استان محدود در کشور است که دارای قناتهای تاریخی است و پرونده ثبت این قنات‌ها با نظارت بازرسان یونسکو تکمیل و به اجلاس امروز ارسال شد.
وی افزود: قناتهای موجود در استان کرمان هم‌اکنون به‌صورت جدی از سوی چاه‌های عمیق تهدید می‌شود و هرسال بر تعداد قناتهای خشک‌شده کرمان افزوده می‌شود.
وی از وجود ۲۷ هزار قنات در کشور خبر داد و افزود: کرمان در این مسیر سهم قابل‌توجهی را ازنظر تعداد و قدمت این سازه‌های آبی بر عهده دارد.
به‌هرروی در حالی میراث در خصوص ثبت پرونده کویر لوت ناکام مانده است که با حضور استاندار کرمان پرونده قناتهای استان به سرانجام رسید و انتظار می‌رود با حمایت استاندار کرمان زمینه لازم برای ثبت جهانی کویر لوت نیز فراهم شود.
نظر شما