لباس سنتی زنان ایرانی چه شکلی بود؟

مجله مهر: تنوع قومیت‌ها در ایران به تنوع پوشش‌ها منجر شده و باعث شده هر تکه از ایران به رنگی دربیاید. تنوع آب‌هوایی، پیشینه تاریخی و خلق  و خو و فرهنگ خاص هر خطه، لباس‌های خاص هر منطقه را شکل داده است؛ لباس‌هایی که این روزها یا به کل خط تولیدشان متوقف شده و در حال انقراض هستند یا کنج کمدها و جالباسی‌ها خاک می‌خورند. از بین تمام این لباس‌ها، پوشش زنان ایرانی بارزتر است؛ چرا که این لباس‌ها نمادی از فرهنگ و عقیده هستتند. بد نیست اگر سرکی بکشیم به برخی لباس‌های سنتی زنان ایرانی.

زنان گیلانی؛ دامن‌های پرچین و رنگارنگ

روسری و سربند (لچک) پیراهن یا جمه، جلیقه کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر از بخش‌های اصلی لباس محلی زنان گیلان است. آنچه که بیشتر از همه در لباس گیلانی خودنمایی می‌کند، دامن‌های شلیته و پرچین است و جلیقه‌های پولک‌دوزی شده است. اغلب زنان گیلان از دو سربند، یکی در زیر (لچک) و دیگری بر روی آن (دستمال) استفاده می‌کنند. دستمال در نواحی مختلف گیلان اسامی مختلفی دارد، در تالش به آن «سرا بست»، در ناحیه و سرود «تونه دسمال»، در ماسال «بنشه دسمال» و در گرگان رود و خوشابر اسالم به آن «سر دستمال» می‌گویند. در جلگه‌های گیلان نیز دستمال به اسامی زیر خوانده می‌شود: روسری دستمال، پیله دسمال و سرفود که بر روی لچک بسته می‌شود و اصولا رنگ آن سفید است.

زنان آذربایجان شرقی؛ چادرا متدوال‌ترین لباس عشایر آذربایجانی

لباس زنان آذربایجان به سه بخش سرپوش، تن‌پوش و پاپوش تقسیم می‌شود. فرم و شکل پوشاک زنانه در مناطق عشایری آذربایجان شرقی اکثریت قریب به‌اتفاق به شیوه قدیم و شامل پیراهن بلند، دامن چین‌دار بلند و چارقد(روسری بزرگ) می‌شود. عرقچین، روسری کلاغه‌ای، شال و چارقد، چالما – شاماخی(سربند)، چپی(روسری)، آلاچارشاب(چادر رنگی)، اوربند(روبند) و چادرا(چادر) متداول‌ترین سرپوش‌های زنان روستایی و عشایر آذربایجان شرقی را تشکیل می‌داده است.

زنان ابیانه؛ چادرشب‌های گل‌گلی

اصلا ابیانه را لباس زنانش معروف کرده است. لباس محلی زنان ابیانه عبارت است از پیراهن، شلیته، یل، روسری، سربند، چادرشب، جوراب و پاپوش یا گیوه.  بانوان ابیانه در مواقعی از چادرشب استفاده می‌کنند که عبارت است از پارچه‌ ابریشمی شطرنجی و چهارگوش به ابعاد ۲×۲ متر که آن را از قطر تا زده و به‌صورت سه‌گوش به دور کمر می‌بندند یا روی سر می‌اندازند. چادرشب معمولاً توسط بانوان ابیانه بافته و تهیه می‌شود. این پارچه که در زبان محلی با نام «کجی» خوانده می‌شود، در میان دختران جوان به رنگ زرد و در میان زنان مسن به رنگ قرمز است. زنان روستای ابیانه رسمی به‌عنوان «پیشکشی» دارند که در آن روسری‌های خود را در مقابل نامحرم کمی پیش می‌کشند.

لباس محلی شیراز؛ خوس‌بافی‌های هندی

یکی از لباس محلی زنانه به‌ویژه لباس عروس در جنوب استان فارس توسط زنان هنرمند شهر «اوز» به نام خوس بافی رونق دارد. برخی بر این باورند که این لباس توسط تعداد اندکی از زنان هنرمند شهر «اوز» دوخته می‌شود و صنعت خوس بافی را از کشور هندوستان به اوز آورده‌اند. خوس از الیاف نقره‌ای تشکیل شده که بافته می‌شود و از آن برای تزئین شلوار، روسری، کلاه، پیراهن، جلیقه زنان و لباس کودکان استفاده می‌شود. بَلَ، روسری بزرگ خوس دوزی زنان محلی شیراز است.

زنان بلوچ؛ لباس‌های رنگ‌رنگ

مهم‌ترین ویژگی لباس زنان بلوچ، رنگارنگ بودن لباس‌های آن‌هاست؛ تا جایی که همین طیف رنگ‌ها بسیاری از عکاسان به سیستان و بلوچستان می‌کشاند. زنان بلوچ همراه با «جامگ» و «پاجامگ» مردانه که برای پوشش ظرافت و سلیقه زنان تغییراتی داشته‌اند ، «تکو» (چارقد) و سریگ (روسری) که بزرگ‌تر از چارقد هست به سر می‌کند. کفش و جوراب زنان نیز همان نام‌ها را دارد. زنان اهل زیورآلات نیز هستند (گوشواره)، پولک، پولوه، کیگ، پور (سینه‌ریز)، کید، سربند و مِزبری ؛ زیورآلاتی است که می‌توانید به همراه زنان بلوچ مشاهده کنید.

زنان بوشهری؛ جامه سیاه زنان جنوبی

بانوان در استان بوشهر پیراهن بلند دورچین به همراه عبای سیاه، مقنعه نازک سیاه‌رنگ، روبنده نازک، شلوار چیت و نوعی کفش صندل به نام «کوش» می‌پوشند. پیراهن رسمی بانوان بوشهر جامه گشادی است که به آن پیراهن عربی می‌گویند و دارای تزئینات بسیار زیبا و جالب است. زنان در استان بوشهر اغلب با چادر محلی در انظار ظاهر می‌شوند.

زنان هرمزگانی؛ چادرهای گل‌ابریشمی

انواع پیراهن‌های زنان هرمزگانی: کَندوره، گَوَن، اُشکُم،نُشته، آستین فراخ، کِلوش، عجمی، چینی، گشاد عربی و ساده شلالی. بیشتر نوعروسان هرمزگانی از چادر ویل گل‌ابریشمی سبزرنگ استفاده می‌کردند. چادر عروسان حاشیه زیبا و پشت آن اشرمه (یک نوع زری‌دوزی) تزیین می‌شد. عروس و نوعروسان علاوه بر چادر گل‌ابریشمی، از چادر سوفن ساده سبزرنگ با تزیینات خوس و گلابتون و پولک بوته دوزی هم استفاده می‌کردند. در روزها و شب‌های عروسی آن را می‌پوشیدند و در موقع حنابندان تمام بدن به استثنا دست‌ها و پاها آن هم تا مچ در زیر چادر سبز مستور و پوشیده می‌شد.

معمولا چادر بندری را به دو شیوه می‌بندند. نیم لا و کول زدن. در یک روش یک‌گوشه را با دست بر روی دوش می‌اندازند و طرف دیگر آزاد است و در شیوه دیگر یک‌طرف چادر را دور سر می‌پیچیدند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می‌کنند.

زنان ایلامی و سربندهای هخامنشی

یکی از مهم‌ترین بخش‌های پوشش زنان ایلامی، گلونی است. گُلوَنی یا گُل وَنی در زبان لری به‌گونه‌ای از سربند یا روسری چهارگوش که معمولا از جنس ابریشم با نقش‌های سنتی است، گفته می‌شود. این پوششی است که زنان لُر به طرز خاصی به سر می‌کنند و بخشی از پوشش سنتی زنان و مردان لرستان است. دختران نسل جدید از نوع کوچک آن به‌عنوان روسری استفاده می‌کنند. این روسری یکی از سوغات‌های لرستان است. این سربند در گذشته در لباس مردان هم به کار می‌رفت و به‌طورکلی سربند و دستار از زمان مادها و هخامنشیان در لباس مردان و زنان منطقه ایران استفاده می‌شد.

لباس زنان کرد؛ روسری‌های بزرگ ریش‌دار

جافی،کولنجه، شال، کلاو و کلاکه اجزای اصلی لباس زنان کرد را تشکیل می‌دهد. کلاکه، روسری یا دستاری است که بجای کلاه مورداستفاده زن‌هاست. کلاکه دارای رشته‌های بلند سیاه‌وسفید ابریشمی است که روی آن را زردوزی می‌کنند. لباس‌های کردی از آن دسته لباس‌هایی هستند که هنوز رونق سابق خود را دارند؛ هرچند در مواردی دچار تغییراتی شده‌اند.