نحوه انتخاب دبير كل اوپك

به عقيده كارشناسان و مسئولان وزارت نفت انتخاب دبير كلي اوپك به يكي ازگره هاي كور در اين سازمان تبديل شده و حتي اين گره كور  شايد به همين زودي ها حل نشود چرا كه از سال 1983 تا كنون هنوز يك اجماع كلي درباره يك كانديدا حاصل نشده است و دبير كل به صورت موقتي انتخاب مي شود و كليد اين قفل همچنان به دست اعضاي اوپك گم شده است .

اين كليد قفل شده در سازمان اوپك به اندازه اي قفل باقي مانده بود كه چندي پيش  ادموند داكوروو، رئيس دوره اي اوپك  طي سفر به تعدادي ازكشورهاي بزرگ عضو اوپك موضوع دبيركلي را مورد مذاكره قرار دارد و نظر آنها را در اين باره جويا شد .

سابقه دبير كلي اوپك

در 14 سپتامبر 1960 كه سازمان اوپك با تلاش كشورهاي ايران ، عراق ،كويت ، عربستان و ونزوئلا تاسيس شد اولين دبير كل اين سازمان دكتر فواد روحاني از 1961 -1964 از ايران انتخاب شد و سپس دبير كل از اتباع ساير اعضاي موسس به ترتيب عراق ، كويت ،عربستان و ونزوئلا انتخاب شد .

پس از اتمام دوره دبير كلي اعضاي موسس با رعايت ترتيب الفبايي ، اعضاي ديگر نيز به ترتيب تاريخ پيوستن آنان به اوپك ،به دبير كلي انتخاب شدند ، آخرين دبير كل اوپك ماركس نان نگوما از كشور گابن عضو سابق اوپك بود كه دوره خدمت وي در تاريخ 30 ژوئن سال 1983 به پايان رسيد وپس از دوره خدمات او ازنظر چرخش تاريخي ، دبير كلي اوپك به ايران تعلق مي گرفت لكن بنا به ملاحظات سياسي وجنگ تحميلي ،برخي از كشورهاي عرب عضو اوپك به ويژه عراق با دبير كلي كشور ايران مخالفت كردند ، به دنبال اين مخالفت ، كشورهاي عضو اوپك تفسير دوگانه اي از لغت چرخشي ارايه كردند .

برخي از كشورها به حمايت از انتخاب دبير كل براساس "چرخش الفبايي " و برخي ديگر نيز به طرفداري از انتخاب دبير كل براساس "چرخش تاريخي " پرداختند .

در هر صورت در اثر عدم توافق كشورهاي عضو در مورد تعيين رويه انتخاب دبير كل ، تلاش در اين زمينه بي نتيجه ماند به طوري كه عملا دكتر فاضل چلبي ، معاون عراقي دبير كل به مدت 5 سال و تا ژوئن سال 1988 به عنوان سرپرست بر اوپك حاكم شد و از آن موقع تا كنون نيز اين رويه ادامه داشته است .

اين گزارش مي افزايد :  سازمان اوپك از دسامبر 2003 و زماني كه مدت دبير كلي آلوارو سيلوا از ونزوئلا به پايان رسيد، در خصوص توافق در زمينه رسيدن به دبيركل جديد ناتوان بوده است و جانشين موقت دبيركل اين سازمان در حال حاضر محمد باركيندو از نيجريه است.

برطبق ماده 28 اساسنامه اوپك ، دبير كل سازمان بايد از ميان اتباع كشورهاي عضو و در وهله اول بر حسب صلاحيت ،شايستگي و لياقت براي دوره اي سه ساله به اتفاق آرا انتخاب شود .

اين انتخاب براي يك بار قابل تمديد بوده و در صورتي كه اتفاق آرا درباره نامزد واحدي بنا به هر دليلي حاصل نگردد ، انتخاب دبير كل در وهله دوم به صورت چرخشي نوبتي به مدت دوسال و غير قابل تمديد پيش بيني شده است . در اساسنامه اوپك ، نحوه اين انتخاب تصريح نشده است ، بدين لحاظ دو نوع تفسير از آن به عمل آمده است . ماده 28 اساسنامه اوپك در ژوئن سال 1970 به منظور ارتقاي كارايي سازمان به روشي كه در بالا گفته شد  اصلاح شد .

نقش و وظايف دبير كل اوپك

ماده 27 اساسنامه اوپك در اين باره تاكيد كرده است دبير كل اوپك از نظر حقوقي ، نماينده مجاز سازمان خواهد بود . دبير كل رئيس دبيرخانه اوپك خواهد بود و در اين مقام اختيار خواهد داشت امور سازمان را طبق راهنمايي هاي هيات عامل اداره كند .

داشتن 35 سال سن ، درجه ليسانس از دانشگاهي معتبر دريكي از رشته هاي حقوق ، اقتصاد ، علوم ، مهندسي يا مديريت بازرگاني ، 15سال تجربه كه حداقل 10 سال آن بايد در سمت هايي باشد كه مستقيما با صنعت نفت ارتباط داشته و 5سال آن در سمت هاي مديريتي يا مسئوليت هاي اجرايي بلند پايه صرف شده باشد از حداقل شرايطي است كه براي احراز مقام دبيركلي اوپك لازم است .

اين گزارش مي افزايد: دبير كل در انجام كليه فعاليت هاي دبيرخانه نسبت به هيئت عامل اوپك مسئول خواهد بود و وظايف ادارات از طرف و تحت اجازه و مديريت وي انجام خواهد شد .

درماده 29 اساسنامه ،مهمترين وظايف دبير كل ، سازماندهي و اداره نمودن سازمان ، مراقبت درانجام وظايف و تكاليفي كه بر عهده ادارات مختلف دبيرخانه گذاشته شده است ، تهيه گزارش براي ارايه به جلسه هيات عامل درمورد مسائلي كه مستلزم ملاحظه و تصميم گيري است ،مطلع كردن رييس و ساير اعضاي هيات عامل از كليه فعاليت هاي دبير خانه ، مراقبت در انجام به موقع وظايفي كه ممكن است اجلاس يا هيات عامل برعهده دبير خانه محول كرده باشد و در آخر سازماندهي دبير خانه است .

چارت سازماني اوپك

به گزارش "مهر" چنانچه دبير كل اوپك ،فردي لايق و توانمند باشد با دارا بودن 127 كارمند براساس چارت سازماني اوپك مي تواند تحقيقات و مطالعاتي را درباره نفت و انرژي و درجهت منافع كشورهاي عضو و تحقق اهداف مدون سازمان اوپك و پاسداري از منابع طبيعي پايان پذير اين كشورها به انجام برساند .

دبير كل همچنين درگزينش كارشناسان دبيرخانه اوپك ، نقش غير قابل انكاري دارد كه از اين طريق مي تواند دبيرخانه توانمند و معتبري را به عرصه ظهور برساند .علاوه بر دبير كلي ، شش پست كليدي ديگر در اين سازمان وجود دارد كه شامل دبير كلي اوپك ، بخش تحقيقاتي ، اداره منابع انساني و امور اداري ، اداره مطالعات انرژِ ، اداره تحليل بازار ، اداره خدمات آماري ، اداره روابط عمومي  مي شود .

انتخاب دبير كل با معيار چرخشي نوبتي

درميان كشورهاي عضو اوپك نمايندگان حقوقي الجزاير ، عراق ،كويت ،نيجريه و عربستان طرفدار چرخش الفبايي بودند و استدلال مي كردند كه در زمان انتخاب اولين دبير كل نيز چرخش الفبايي بين 5كشور عضو موسس رعايت شده است و در ضمن كلمه چرخش در ماده 28 اساسنامه بدون تفسير و به صورت عام نوشته شده است .

درنتيجه دبير كل بايد براساس مقررات ساير مجامع بين المللي كه چرخش الفبايي است اقدام شود و دبير كلي از الجزاير آغاز شود كه ايران نيزبراين روش تاكيد دارد زيرا در اين صورت نوبت به ايران زودتر مي رسد .

چنانچه اعمال چرخش نوبتي مد نظر قرار گيرد براي انتخاب دبير كل ،ديگر راي گيري به عمل نمي آيد و كشوري كه در نوبت قرار دارد با معرفي كانديد ، به سمت دبيركلي اوپك دست خواهد يافت .

انتخاب دبيركل با معيار انتخاب اصلح

انتخاب دبيركل براساس معيار شايستگي و طبق ماده 28 اساسنامه اوپك ؛ روشي است كه عملا از جولاي 1988 تا به حال در سازمان اعمال گرديده است .اگر دبير كل با معيار چرخشي انتخاب شود دوره آن دوسال و بدون تمديد ، براي هركشور عضو است ولي اگر براساس شايستگي و صلاحيت انتخاب شود مدت آن سه سال است و براي يك بار قابل تمديد است .

در هر صورت بايد گفت هر قدر موضوع انتخاب دبير كل به سمت رويه دوم يعني چرخشي سيركند ، احتمال پذيرفته شدن ايران در نوبت اول يا نوبت هاي نزديك آينده بيش تر خواهد بود . شايد اصرار ايران در گرفتن اين سمت از طريق راه حل چرخشي و نوبتي شدن پست دبير كل و مبنا قرارگرفتن اين رويه به همين لحاظ بوده است .