خبرگزاری مهر - گروه استانها - علی حسینی: در سالیان گذشته به صورت غیراصولی بار زیادی از اشتغال بر دوش کشاورزی انداخته شد و با چشم پوشی هایی که صورت گرفت، چاه‌های غیرمجاز زیادی سربرآورد، این روند روز به روز خطراتش را نشان داده، از نشست زمین در نقاط مختلف تا توقف فعالیت قانونی کشاورزان به دلیل نبود آب در چاه‌های مجازشان؛ از این رو دولت تدبیر و امید به خوبی به زیان‌های این وضعیت آگاه است و تکالیفی را به استان ها ابلاغ کرده است.
دشت ریز در شهرستان جم و دشت تنگ ارم در دشتستان بحرانی‌ترین دشت‌های استان به لحاظ کمی و افت سطح ایستابی آب و دشت آبدان در شهرستان دیر نیز از لحاظ کیفیت، بحرانی‌ترین شرایط در استان محسوب می‌شود.
طبق بررسی کارشناسان مربوطه روند برداشت آب در دشت‌های جم و ریز فاجعه بار است؛ دشت ریز به علت اینکه منبع تامین آب شرب، صنعت و کشاورزی محسوب می‌شوند به همراه دشت آبدان به عنوان دشت‌های پایلوت کشوری در طرح احیا و تعادل بخشی قرار گرفته‌اند.
گزارش بحران آب در دشت‌های جم و ریز به سریالی تکراری تبدیل‌شده است تا هرساله کم‌وبیش مردم و مسئولان با این معضل درگیر باشند و تدابیر اندیشیده شده تنها نقش مُسکن را بازی کنند.
دشت جم و دشت ریز سالیان گذشته به عنوان دشت‌های پر آب استان بوشهر با منابع آب شیرین محسوب می‌شد و در باور کسی نمی‌گنجید که روزگاری دچار کم آبی و خشکسالی شود.
برداشت بی رویه عامل تخریب دشت ریز
رئیس شورای اسلامی شهرستان جم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان داشت: برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی توسط صنایع از جمله شرکت پالایش گاز فجر جم، منطقه عملیاتی نار و کنگان، افزایش قارچ‌گونه سنگ‌شکن‌ها در مسیر و بستر رودخانه و همچنین کشاورزی بی‌رویه و غیر اصولی و افزایش مصرف خانگی با افزایش جمعیت شهرستان از جمله عوامل به وجود آمدن مشکل کم‌آبی در شهرستان جم است.
وی افزود: همچنین کم بارشی و خشکسالیهای بی‌سابقه اخیر سبب شده است که روند خشک‌شدن سفره‌های زیرزمینی دو چندان شود تا حدی که هم اکنون خطر نشست زمین شهرستان جم را تهدید می‌کند.
آبی که مستقیم راهی دریا می‌شود
حسین محدثی خاطرنشان کرد: در زمان بارندگی با توجه به باران‌های سیل آسا در شهرستان جم، این آب‌ها با جاری شدن بر سطح زمین به تبعیت از شیب زمین از دشت جم به دشت ریز و سپس باغان با سرعت هر چه تمام‌تر به خلیج فارس سرازیر شده و کمتر باعث تغذیه سفره‌های زیر زمینی می‌شود .
وی گفت: اگر چه در سالیان اخیر طرح‌های آبخیزداری در برخی نقاط شهرستان ایجاد شده است ولی چندان نتوانسته عدم توازن بین برداشت و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی شهرستان را جبران کند.
رئیس شورای اسلامی شهرستان جم گفت: طی حدود ۴۰ سال گذشته به‌دلیل عدم‌نظارت کافی بر برداشت منابع آب و برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی توسط صنایع، ایجاد سنگ‌شکن‌ها در مسیر و بستر رودخانه و کشاورزی بی‌رویه و افزایش جمعیت، این سفره زیر زمینی دچار افت شدید سطح ایستابی شده است.
وی با بیان اینکه سفره آب زیرزمینی در برخی نقاط شهرستان کاملا خشکیده است و در برخی مناطق حدود ۴۰ تا ۵۰ متر افت داشته، افزود: متاسفانه برخورد عملی نسبت به جلوگیری از برداشت‌های غیر قانونی صورت نگرفته و تنها هزینه تعدادی بنر و پوسترهای تبلیغاتی هدر رفته است.
آخرین تپش‌های قلب دشت‌های جم و ریز
محدثی تصریح کرد: منابع آب ذخیره شده، مربوط به میلیون‌ها سال است که در دل خاک نگهداری و گاهی کم و زیاد شده است ولی به دلیل برداشت‌های شدید و خشکسالیهای متعدد با این شدت افت سطح ایستایی به هیچ عنوان قابل بازگشت نیست. به این دلیل که با استخراج آب، به علت سنگینی لایه‌های متعدد خاک، لرزش و زلزله‌های خفیف، لایه های بالایی زمین نشست کرده است و منافذ خاک پر می‌شود به طوری که آنچه ما طی این سی سال شاهد آن هستیم فقط پایین رفتن سطح ایستایی آب بوده است.
همه مردم به‌ویژه کشاورزان و مسئولان صدای آخرین تپش‌های قلب دشت‌های جم و ریز را بشنوند و وظایف خود در زمینه حراست و حفاظت از اندک آب مانده در سفره های زیرزمینی دشت‌های جم و ریز انجام دهندوی با تاکید اینکه در اغلب نقاط این سفره به گفته کشاورزان و بهره برداران آب، با کف‌شکنی و فرو رفتن در دل خاک دیگر آبی موجود نیست بطوری که بهره برداران آب اقدام به حفر تونل‌های صلیبی در لایه‌های بالایی که مختصری آب‌دار است می‌کنند، عنوان کرد: به گفته کارشناسان منابع آب این دیگر آب نیست بلکه خون زمین است که از رگ‌های جسم نیمه جان زمین می‌تراود.
محدثی گفت: باید همه مردم به‌ویژه کشاورزان و مسئولان صدای آخرین تپش‌های قلب دشت‌های جم و ریز را بشنوند و وظایف خود در زمینه حراست و حفاظت از اندک آب مانده در سفره های زیرزمینی دشت های جم و ریز را انجام دهند.
برخورد با کشاورزان متخلف
فرماندار جم در گفت وگو با خبرنگار مهر بیان داشت: با توجه به اضافه برداشت ۴ میلیون متر مکعبی چاه های مجاز به نسبت برداشت یک میلیون متر مکعبی چاه های غیر مجاز در دشت ریز، لازم است توجه ویژه ای به اضافه برداشت چاه های مجاز صورت گیرد تا شاهد کاهش برداشت در دشت ریز باشیم.
فتح الله نوروزی به وضعیت بحرانی آب شهرستان جم به خصوص دشت ریز اشاره کرد و گفت: لازم است با اتخاذ تدابیر عملیاتی و قابل اجرا، تمامی راهکارها در راستای احیای دشت ریز به صورت هماهنگ اجرایی شود.
رئیس شورای حفاظت منابع آب شهرستان جم با بیان اینکه باید ساز و کاری برای برخورد با متخلفان در حوزه کشاورزی تعریف شود گفت: در سال گذشته محدودیت کشت ۳۰۰ هکتاری برای شهرستان تعریف شد و تعدادی از کشاورزان با جهاد کشاورزی تفاهم نامه امضا کردند اما برخی نیز بدون نظارت و تفاهم نامه اقدام به کشت کردند که ساز و کاری برای مقابله با این موضوع تعریف نشده بود.
نوروزی افزود: امروز در شرایطی قرار است کشت فضای باز در شهرستان محدود شود که در گذشته به گوجه کاران تسهیلات اعطا شده و حتی مورد تشویق قرار گرفته اند لذا باید تصمیمات و اقدامات در خصوص موضوع کاملا دقیق و با لحاظ همه جوانب انجام شود.
مردم برای بهبود وضعیت آب همکاری کنند
وی خاطر نشان کرد: امروز مردم بهترین حافظان آب هستند و باید از ظرفیت سمن‌ها در کنار اقدامات قانونی بهره برد.
فرماندار جم لزوم کنتور گذاری چاه‌ها را مورد تاکید قرار داد و افزود: لازم است اطلاعات دقیق حوزه کشاورزی از سوی جهاد کشاورزی احصا شود تا بتوان بر مبنای آن در بحث محدودیت کشت تصمیم گیری کرد.
نوروزی در ادامه صحبت های خود از کلنگ‌زنی آبشیرین‌کن‌های خط انتقال آب سیراف به جم با حضور وزیر نیرو خبر داد و گفت: ترک تشریفات تکمیل خط انتقال نیز انجام شده و بخشی از اعتبار از سوی وزارت نفت به پیمانکار پرداخت شده است.
وضعیت بحرانی جم از آمار و ارقام گذشته است
شاپور رجایی مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تاکید کرد: وضعیت بحرانی آب شهرستان جم در حدی است که دیگر نیازی به ارائه آمار و ارقام ندارد و دشت ریز بحرانی‌ترین دشت استان از لحاظ افت سفره‌های زیر زمینی است.
وی افزود : دشت ریز در شش ماهه اول سال جاری با حدود ۲ متر افت سطح ایستایی آب مواجه شده است.
برنامه‌های مختلفی برای احیای دشت ریز برنامه‌ریزی شده است که در صورت تحقق همه این برنامه‌ها، ۱۴ تا ۱۷ سال دیگر می‌توانیم دشت را احیا کنیممدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر با بیان اینکه دشت ریز به عنوان دشت پایلوت کشوری انتخاب شده است گفت: برنامه های مختلفی برای احیای آن برنامه ریزی شده است که در صورت تحقق همه این برنامه ها، ۱۴ تا ۱۷ سال دیگر می توانیم دشت را احیا کنیم.
این مقام مسئول هشدار داد: دشت ریز در معرض خطر است و با ادامه روند کنونی با کاهش سفره‌ها و افزایش برداشت‌ها تا چند سال آینده، سفره دشت ریز به طور کامل خشک خواهد شد.
احیای دشت جم و ریز
وی همچنین اضافه برداشت‌ها را یکی دیگر از معضلات دشت جم و ریز عنوان کرد و افزود: میزان برداشت چاه‌های غیرمجاز در دشت ریز ۱.۳ میلیون متر مکعب و میزان برداشت اضافه چاه‌های مجاز، حدود ۴ میلیون متر مکعب است که باید هر دو مورد در راستای بهبود وضعیت سفره‌های ریز اصلاح شود.
رجایی از احیای دشت جم و ریز طی چند سال آینده خبر داد و افزود: برای احیای این دو دشت راهکارهایی طی چند سال آینده تعریف شده است که از جمله این طرح‌ها می‌توان به حذف برداشت آب چاه‌های شرکت پالایش گاز فجر جم با تکمیل پروژه آب جم به سیراف در سال ۹۷ نام برد.
وی ادامه داد: شرکت پالایش گاز فجر جم تا سال ۹۷ نیز باید به صورت تدریجی برداشت خود از دشت ریز را کاهش دهد.
حذف برداشت آب شرب و صنعت از دشت ریز
رجایی، حذف برداشت آب شرب و صنعت از دشت ریز با بهره برداری از سد باغان در سال ۹۹ را از دیگر راهکارهای بهبود دشت جم و ریز عنوان کرد و گفت: اجرا و تکمیل طرح‌های آبخیزداری در دشت ریز، اجرای طرح تغذیه آبخوان و پساب آب‌های انتقالی خارج از حوزه، حذف اضافه برداشت چاه‌های مجاز دشت ریز، سامان‌دهی چاه‌های غیر مجاز قبل از سال ۸۵، حذف چاه های غیرمجاز بعد از سال ۸۵، اصلاح پروانه چاه‌های مجاز نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت.
وی افزود: با این اقدامات و ثبات میزان بارندگی سالیانه می‌توان در ۱۷ سال، شاهد احیای دشت ریز باشیم.
مدیر عامل آب منطقه ای استان بوشهر از اخذ مجوز فاینانس سد باغان توسط دولت خبر داد و افزود: مجوز فاینانس صادر شد و در چند ماه آینده فاینانس اجرایی می شود.
ضرورت اجرای پروژه سد باغان
سکینه الماسی نماینده دیر، کنگان، جم و عسلویه در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بحران آب در جم را از اولویت‌های اصلی این شهرستان برشمرد و گفت: با اجرای چند طرح بزرگ شامل آبخیزداری و آبخوان‌داری، سد باغان، خط انتقال آب سیراف – جم و احداث آبشیرین کن مشکل تامین آب مصرفی جم به طور کامل حل خواهد شد.
وضعیت دشت‌های جم و ریز بحرانی است و به عقیده کارشناسان به فرض تامین سریع آب از منابع دیگر بازگشت وضعیت این دشت‌ها به شرایط عادی زمان‌بر خواهد بودعضو کمیسیون انرژی مجلس خاطرنشان کرد: هم‌اکنون تمام آب مصرفی شهرستان جم در بخش کشاورزی، صنعت و خانگی از سفره‌های زیرزمینی تامین می‌شود. وضعیت دشت‌های جم و ریز بحرانی است و به عقیده کارشناسان به فرض تامین سریع آب از منابع دیگر بازگشت وضعیت این دشت‌ها به شرایط عادی زمان‌بر خواهد بود.
وی با اشاره به ضرورت اجرای پروژه سد باغان، ساخت این سد را برای تامین آب مصرفی بخش ریز و صنایع موجود در شهرستان بسیار مهم خواند و گفت: این سد از اولویت‌های اصلی وزارت نیرو است و باید هرچه سریع‌تر ساخته شود.
الماسی افزود: تامین اعتبار این سد از محل فاینانس سال‌ها پیش به تائید رسیده است اما به دلیل وجود تحریم‌ها و بسته بودن خطوط اعتباری تاکنون موفق به جذب اعتبار خارجی نبوده‌ایم.
لزوم اصلاح آبیاری کشاورزی
نماینده جنوب استان ادامه داد: از سال ۹۳ فاینانس این طرح به تصویب دولت رسیده است و امیدواریم پس از توافقات بین‌المللی ایران و امضاء برجام شاهد به نتیجه رسیدن فاینانس این پروژه و تامین اعتبار آن باشیم.
وی با بیان اینکه این پروژه مهم در مقاطعی با کندی و حتی تعطیلی مواجه شده است تاکید کرد: خط انتقال آب به جم باید با سرعت انجام شود و در صورتی که با کمبود اعتبار مواجه شود از هر طریقی آن را تامین می‌کنیم.
الماسی در پایان بر لزوم اصلاح الگوی مصرف به ویژه در بخش کشاورزی تاکید کرد گفت: در بخش مصارف صنعت نیز، وزارت نفت باید به برداشت خود از سفره‌های زیرزمینی پایان دهد.
حال و روز سفره‌های زیرزمین دشت جم و ریز خوب نیست و صدای آخرین تپش‌های جسم نیمه‌جان این دشت و البته دیگر دشت‌های استان بوشهر به گوش می‌رسد و باید چاره‌ای اساسی برای آن شود. شاید الان هم خیلی دیر باشد ولی راهکارهای اساسی باید اتخاذ شده و اجرایی و عملیاتی شود؛ نه اینکه فقط تصویب شود.
نظر شما