بررسی وضعیت سدها و عملکرد سدسازی در کشور

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز با بیان این مطلب که سدها به عنوان سازه های ساخته دست بشر هستند که از زمان های بسیار قدیم مورد استفاده قرار می گرفته اند ، افزود: سدها انواع مختلف داشته و بر حسب کاربرد می توان تقسیم بندی های متفاوتی را برای آنها متصور شد. سدها مزایا و معایب مختلفی دارند. عمده مزایای سدها عبارتند از : تامین آب ، تولید انرژی، کنترل سیلاب، آمایش سرزمین، پرورش ماهی در مخزن، توسعه مناطق تفریحی و توریستی، حمل و نقل آبی وتغذیه سفره های آب زیرزمینی. در مقابل عمده معایب سدها عبارتند از : اختلال در رژیم طبیعی جریان رودخانه، اختلال در رژیم طبیعی انتقال رسوبات در رودخانه، نابودی زیست بوم های گیاهی و جانوری بالادست و پایین دست، تولید زمین لرزه و زمین لغزش ، افزایش تبخیر سطحی ، آثار غیربهداشتی مخزن ، آثار نامطلوب اجتماعی و اقتصادی و تغییر در مشخصات فیزیکی و شیمیایی آب در بالادست و پایین دست.

این گزارش می افزاید: با پیشرفت علم و انجام تحقیقات جدید، جنبه های نوین آثار زیست محیطی سدها آشکار شده است و مشخص شده است که در برخی از موارد که قبلا فایده محسوب می شد، در بلندمدت باید تجدیدنظرهایی شود در ایران با توجه به خشکسالی ها، تغییرات اقلیم و بحران آب، سدسازی در مرکز توجه منتقدان و هواداران قرار گرفته است و در بسیاری موارد، از هر دوقشر، قضاوت های نادرست و غیرکارشناسی در این مورد ارائه می شود.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: به دلیل برنامه ریزی های نادرست ، سدهای تاسیس شده در کشور، در مواردی عملکرد مناسبی نداشته و باعث ایجاد مشکلات در پایین دست و بالادست شده است که از جمله می توان به از بین رفتن برخی زیست بوم ها و همچنین خالی ماندن درصد قابل توجهی از حجم مخازن تاسیس شده در دوره چشمگیری از زمان بهره برداری آنها اشاره کرد. البته سهم عوامل انسانی و تغییرات اقلیم را در این مورد نباید نادیده گرفت و قابل ذکر است که تاکنون سدها فواید متعددی را نیز داشته اند، که از جمله مهمترین آنها تامین آب با خطرپذیری پایین برای مصارف مختلف و کنترل سیلاب است. در حال حاضر سدها به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت منابع آب در جهان و ایران به شمار می روند. ذکر این موضوع نیز بسیار مهم است که لازمه ایجاد هرگونه توسعه و آمایش سرزمین ، ایجاد تغییرات در محیط زیست و پذیرش بعضا آثار نامطلوب آن است . حال نکته مهم اینجاست که تغییرات مذکور باید به نحوی باشد که آثار نامطلوب آن حداقل باشد. در مورد سدهای جدید الاحداث در کشور باید سایر گزینه های غیر از سد و تلفیقی نیز مورد بررسی قرار گیرند و همچنین آنالیز هزینه – فایده با لحاظ تمامی موارد با ارائه طرح ارزیابی آثار زیست محیطی معیار اصلی تصمیم گیری قرار گیرد. در مورد سدهای موجود کشور نیز باید طرح بهینه سازی و بهبود عملکرد، تهیه و اجرا شود تا علاوه بر حداکثر سازی بهره وری ، آثار نامطلوب زیست محیطی نیز حداقل شود.