خجسته باد و مبارك قدوم ماه صيام ؛ " رمضان " در شعر شاعران فارسي

به گزارش مهر ، ماه صيام گناهان را مي سوزاند و معني " رمض " سوخته شدن پاي از گرمي زمين است ، چون ماه صيام موجب سوختگي و تكليف نفس است .

ماه رمضان المبارك كه به " شهر الله " نيز معروف است ، از اين نظرها كه تنها ماهي است كه نام آن در قرآن كريم ذكر شده است ، از فضيلتي بس والا برخوردار است :  شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن  ( قرآن كريم - سوره بقره - آيه 182 )
نزول قرآن مجيد در اين ماه و شب ليله القدر و ماه روزه داري سلوك روحي مسلمانان و ...از ديگر ويژگيهاي ارزنده اين ماه مبارك است .

درباره ماه مبارك رمضان احاديث و روايات بسياري به ما رسيده است و كتابهاي فراواني نيز در فضايل اين ماه به رشته تحرير در آمده است . ليكن در اين مجال از زاويه اي ديگر به اين ماه مبارك خواهيم نگريست كه جهاني ديگر است و از حلاوتي ديگر برخوردار و آن همانا انعكاس اين ماه شريف در آينه زلال ادبيات است كه تجلي گاه عاليترين جلوه هاي فرهنگ و معارف اسلامي است .

نخستين نكته در اين باب اين كه به تحقيق در ادبيات هيچ يك از ملل جهان ماهي تا به اين اندازه در قلمرو ادبيات وارد نشده و مورد ارادت و ستايش سخن سرايان و ادبا قرار نگرفته است .

در " ادبيات فارسي " همواره ماه رمضان و ماه محرم الحرام مورد توجه سخنوران چيره دست ، خصوصا شاعران شيعي مذهب قرار داشته است . اگر ماه محرم به خاطر حماسه بزرگ عاشوراي حسيني نظر شاعران متعهد و ستم خيز را كه عاشقانه به ساحت مقدس حضرت ابا عبدالله الحسين ( ع) عشق مي ورزند را برانگيخته ، ماه رمضان با آميزه اي بسيار متنوع ، همواره نظر سخن سرايان را به خويش جلب نموده است .

از آنجا كه در گستره ادب پارسي از ماه مبارك رمضان سخن بسيار گفته شده است ، پس به اجمال از هر شاعري به بيتي در اين مضمون اكتفا خواهيم كرد و به استقبال " رمضان " خواهيم شتافت و اين كه اين ماه در ذهن شاعران خيالپرداز ومومن چگونه نقش بسته است :

شاه نعمت الله ولي :

رمضان آمد و روان بگذشت
بود ماهي به يك زمان بگذشت
شب قدري به عارفان بنمود
اين معاني از آن بيان بگذشت ...

حكيم خاقاني شرواني :

جاهش ز دهر چون مه عيد از صف بخوم
ذاتش زخلق چون شب قدر از مه صيام

سوزني سمر قندي :

گر در مه صيام شود خوانده اين مديح
بر تو بخير باد مديح و مه صيام

نزاري قهستاني :

خجسته باد و مبارك قدوم ماه صيام
براوليا و احباي شهريار انام

عباس خوش عمل :

رمضانا تو بهترين ماهي
چون كه ماه ضيافت اللهي
خوش عمل هر كه بود در رمضان
ترك منكر نمود در رمضان

شيخ اجل سعدي شيرازي :

كسان كه در رمضان چنگ مي شكستندي
نسيم گل بشنيدند و توبه بشكستند

شاطر عباس صبوحي :

روزه دارم من و افطارم از آن لعل لب است
آري افطار رطب در رمضان مستحب است

روزه :

روزه در قرآن كريم " صوم" ناميده مي شود . اين  لغت  در معني به  مفهوم  امساك  و خودداري  از هر فعلي است و در اصطلاح فقهي به مجموع امساكهاي خاصي اطلاق مي گردد كه در زمان معيني واقع شود .

روزه ماه مبارك رمضان بر هر مرد و زن مسلمان واجب است . در خصوص مزاياي روزه از لحاظ پزشكي ، روانپزشكي و .. سخن بسيار گفته شده است و فوايد بي شماري در اين مورد ذكر نموده اند ، ليك اين مفهوم در ادب پارسي مضامين بسيار نغز و دلنشيني را آفريده است كه به گلچيني از اين داستان بسنده مي كنيم :

حكيم  ابولقاسم فردوسي طوسي :

همان بر دل هر كسي بوده دوست
نماز شب و روزه آيين اوست

حكيم ناصر خسرو قبادياني :

چون روزه نداني كه چه چيز است چه سود است
بيهوده همه روز تو را بودن ناهار

خاقاني شرواني :

چه بود آن نفخ روح و غسل و روزه
كه مريم عور بود و روح تنها

سعدي شيرازي :

كه سلطان از اين روزه آيا چه خواست
كه افطار او عيد طفلان ماست !

خواجه حافظ شيرازي :

ثواب روزه و حج قبول ، آن كس برد
كه خاك ميكده عشق را زيارت كرد

فرخي سيستاني :

به فال نيك تو را ماه روزه روي نمود
تو دور باش و چنين روزه صد هزار گذار

مسعود سعد سلمان :

نزد خداوند عرش بادا مقبول
طاعت خير تو و صيام و قيامت

مولانا جلال الدين محمد مولوي :

ني تو را هر شب مناجات و قيام
ني تو را در روزه پرهيز و صيام

حكيم اوحدي مراغه اي :

روزه دار و به ديگران بخوران
نه مخور روز و شب شكم بدران

امير خسرو دهلوي :

ني كار مرد روزه همت شكستن است
گر خضر آبش آرد عيش جوان كشد