خبرگزاری مهر، گروه استانها: کنگره تاریخ معماری و شهرسازی امسال پس از یک دهه تاخیر در سراسر کشور برگزار خواهد شد. برگزاری این کنگره در استان قم در سی‌ام دی ماه البته حال و هوای متفاوتی با دیگر شهرها خواهد داشت. شاید کمتر شهری مانند قم پیشینه قوی و قابل توجهی داشته باشد که تا این حد به آن بی‌توجهی شده باشد یا نقاط ناشناخته در آن فراوان باشد.
در این میان فعالیت‌های دبیرخانه کنگره معماری و شهرسازی در قم این روزها نسبتا قابل توجه است و می‌تواند قدمی در مسیر کم‌کردن از این ناآگاهی‌ها محسوب شود.
شبنم فاطمی، دبیر علمی این کنگره در استان قم سومین تجربه‌اش را در برگزاری همایش‌هایی با موضوع معماری و شهرسازی در قم پس از «قم؛ آرمانشهر شیعی» .... «قم؛ شهر موجود شهر مطلوب» در کنگره «تاریخ معماری و شهرسازی» در سی‌ام دی‌ماه امسال می‌گذارند. با وی درباره اثرگذاری این کنگره و ملزوماتش به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
چرا مطالعه تاریخ معماری و شهرسازی در شهری مانند قم مهم است؟
مطبوعات و رسانه‌ها را که رصد می‌کنیم، معمولا صحبت از نقص زیرساخت‌ها در شهر قم بسیار پیش میآید. شبکه حمل و نقل، آب، گاز، برق و ... همیشه از مواردی است که در ضعف زیرساخت‌ها به آن اشاره می‌شود درحالی که به نظر من یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های شهری که در کشور و قم نیاز به مرمت و بازسازی دارد، زیرساخت‌های علمی شهر است. اینها باید تقویت و احیا شود تا بر مبنای آن، شهر ساخته شود. اگر این کار را نکنیم، همانطور که تا کنون اتفاق افتاده کارهای عمرانی را انجام می‌دهیم اما پاسخی دریافت نمی‌کنیم.
اساتید مختلف با اعتقادات و نگاه‌های مختلف با این دو رویداد ارتباط داشتند و همیشه سئوال این بود که چه می‌شود کرد تا این بستر علمی تقویت شود. در نهایت به این جمع بندی رسیدیم که دو مقوله حتما باید شکل بگیرد تا راه برون رفتی از بحران‌ها نمایان شود. یکی داشتن نگاه تاریخی و دیگری داشتن تحلیل از تاریخ قم.
واقعیت این است که برای هر کاری نیاز به یک الگوی خوب داریم. در مسائل عمرانی و معماری الان هیچ معیار و الگویی در دستمان نیست. وقتی می‌گوییم این خانه خوب است یا این شهر مطلوب است دقیقا منظورمان چیست؟ شناخت گذشته موجب می‌شود بدانیم الگوی خوب کدام است.
کنگره تاریخ معماری و شهرسازی چه کمکی در این زمینه به شهر قم خواهد کرد؟
در این میان موضوع مهمی که کنگره قرار است پیگیری کرده و به جامعه تزریق کند این است که بناهای تاریخی شهر قم، بخشی از فرهنگ و تاریخ این شهر هستند و برای آینده‌ای بهتر باید از گذشته حراست کرد. خیلی‌ها سئوال می‌پرسند که چرا باید این بناها حفظ شود؟ پاسخی که می‌دهیم این است که این کالبد مانند یک استاد عمل می‌کند. باید اینها را به عنوان اساتید خود حفظ کنیم تا در طول زمان بتواند محل مراجعه علاقمندان و دست‌اندرکاران معماری و شهرسازی و سبک زندگی باشد. این بناها اساتید خاموشی هستند که برای حرکت در مسیر پیشرفت به وجود آنها کنار خودمان نیاز داریم.
کنگره تاریخ معماری و شهرسازی قرار است به ما بگوید که حفظ میراث فرهنگی تنها برای جذب گردشگر و درآمدزایی نیست بلکه خود مبنای برخی حرکت‌ها برای فراگیری است. از مطالعه این بناها می‌توانیم سازندگان را مطالعه کرده و از شناخت آنها جامعه را در گذشته شناخته و بعد الگوسازی کنیم. از آثار تاریخی شهر قم چندان چیزی هم باقی نمانده و وظیفه ما به عنوان نسلی که در دوره گذار قرار دارد، حفظ این آثار برای آیندگان است.
معمولا برگزاری کنگره‌ها یک اتفاق مقطعی است. چطور این کنگره می‌تواند به تمام این سوالات در طول زمان پاسخ دهد؟
برای رسیدن به این هدف دو موضوع حتما باید دنبال شود یکی دانشنامه تاریخ قم است. الان اگر بخواهیم شهر را مطالعه کنیم هیچ مرجع در دسترسی برای مراجعه نداریم. نه اینکه کار نشده باشد؛ اتفاقا کارهای زیادی صورت گرفته است اما کار منسجمی که در دسترس باشد و قابل استفاده برای همه علاقمندان باشد اتفاق نیفتاده است. علما و مراجع هم این کار را تأیید کرده‌اند. صحبت‌هایی شکل گرفته تا این دانشنامه به صورت جدی شروع شده و پیگیری شود.
دو مقوله حتما باید شکل بگیرد تا راه برون رفتی از بحران‌ها نمایان شود. یکی داشتن نگاه تاریخی و دیگری داشتن تحلیل از تاریخ قم
موضوع دیگر این است که از این اطلاعات تاریخی که وجود دارد چطور استفاده کنیم. چطور با استفاده از همین اطلاعات وضعیت شهر و نیازها را رصد کرده و از تصمیمات ناگهانی که زیان آن سال‌ها بعد آشکار می‌شود جلوگیری کنیم.
راه‌اندازی مرکز مطالعات معماری و شهرسازی می‌تواند پاسخی به این نیاز باشد. این مرکز می‌تواند مانند یک اتمسفر بالادست شهر، همه چیز را رصد کند و با توجه به نقشی که برایش تعریف شده می‌تواند بخش‌های متنوعی را در خود جای داده که کارهای مطالعاتی انجام داده و بازوی علمی بخش اجرایی شهر محسوب شود.
در این کنگره تصمیم بر این شد که جلسه‌ای با مدیران اجرایی و مدیران گروه بخش علمی در حوزه معماری و شهرسازی داشته باشیم. در این جلسه حتی از نوع نشستن افراد مشخص بود که بین بخش علمی و اجرایی در شهر چه فاصله‌ای وجود دارد که این مرکز مطالعات قرار است این فاصله را پر کند.
چه ابزاری در اختیار دارید تا مدیرانی را که در شهر قم می‌آیند و می‌روند ملزم به توجه به این دستاوردها و این مرکز مطالعات کنید؟
در این زمینه دو واقعیت وجود دارد. نکته اول اینکه این کار زمان بر است. موضوع دیگری که باید قبول کرد این است که در مرحله عمل بسیاری اوقات نظرات کارشناسی به کل کنار گذاشته می‌شود و روابط مدیریتی و کاری حاکم می‌شود. در این زمینه چاره‌ای نداریم جز اینکه بر وجه انسانی آدم‌ها تکیه کنیم. وقتی مدیری ببیند که موضوعی مفید است، احتمال قوی وجود دارد که از آن استفاده کند.
استقبال از کنگره چطور بوده است؟
در بخش علمی نزدیک به ۶۰ مقاله را دریافت کردیم که بخشی از این مقالات قابل توجه و با ارزش هستند. این آمار بسیار خوبی است و نشان می‌دهد شهر قم شهری طالب علم و محقق است. یک سری مقالات می‌تواند برای آینده هم برنامه‌هایی داشته باشد.
قشر دانشجو و جوان ما نسبت به مقولات معماری در گذشته آشنا نیستند. به همین دلیل در کنار کنگره یک کارگاه آموزشی به عنوان ایده تا عمل برپا می‌شود تا ساخت یک سازه معماری قدیمی توسط یکی از استاد کارها داشته باشیم.
این مباحث را در کارهایمان اصلا نداریم که دانشجو با مدل و تکنولوژی ساخت یک بنای قدیمی آشنا باشد. این کارگاه از ۲۳ دی شروع شده و ۳۰ دی ماه رونمایی می‌شود. شهرداری قبول کرده در بوستان پاکبان فضایی به این موضوع اختصاص دهد که امیدواریم این موضوع ماندگار باشد.
کارگاه تاریخ شفاهی قم هم در کنار این کنگره برگزار می‌شود. صحبت‌های پیشکسوتان در این کارگاه ثبت و ضبط شده و در آرشیوه دبیرخانه نگهداری می‌شود. نمایشگاهی توسط اداره کل میراث فرهنگی برپا می‌شود که عکس‌های جالبی از قم قدیم در این نمایشگاه به نمایش در میآید.
چطور این کنگره می‌تواند به ایجاد حس تعلق خاطر در مردم نسبت به تاریخشان موفق باشد؟
رسیدن به این هدف یک کار زمان بر و طولانی مدت است. ولی همین صحبت کردن‌ها و مردم را به مشارکت گرفتن می‌تواند موثر باشد. اینکه در تمام حوزه‌ها در این موضوع مشکل داریم هیچ شکی نیست و باید جریانی در این زمینه ایجاد کنیم.
اولین کاری که باید در این زمینه انجام شود این است که نگاه مزاحمت را باید از بافت تاریخی برداریم. خیلی‌ها گمان می‌کنند بافت تاریخی یک مزاحم است که زودتر باید آن را خراب کرد. برای اصلاح این اشتباهات راه طولانی است و بیشترین کاری که باید کرد در این حوزه فرهنگسازی است.
نظر شما