خبرگزاری مهر، گروه استانها: خراسان جنوبی از دیرباز مهد آثار باستانی و اندیشمندان علم و ادب بوده است. شهرستان‌های خراسان جنوبی هرکدام با داشتن جاذبه‌های گردشگری منحصر به فرد، استان را به دنیایی تاریخی گرانبها مبدل کرده‌اند.
در کویری‌ترین شهرستان های این استان، قلعه هایی قد علم کرده و زیبایی های این مناطق را دوچندان کرده‌اند.
شهرستان نهبندان یکی از شهرستان های کمتر توسعه یافته خراسان جنوبی بوده که به لحاظ داشتن جاذبه های گردشگری در رتبه های اول استانی قرار دارد.
وجود آسبادهای قدیمی، کوه های مینیاتوری، جنگل بنه، بیابان لوت و کوه های سرخ از جمله آثار و جاذبه های گردشگری این منطقه گرم است.
قلعه شاهدژ از دیگر جاذبه های مهم این شهرستان بوده و درموقعیت جغرافیایی ۳۱ درجه و۳۲ دقیقه و ۰۹ ثانیه عرض شمالی و ۶۰درجه و۰۶ دقیقه و۳۳ ثانیه طول شرقی واقع شده است.
حکایت شاه دزد اشکانی در نهبندان
ارتفاع این قلعه هزار و ۴۱۰ متری از سطح دریای آزاد، در فضای وسیع قله کوهی منفرد که از اطراف به دشت های باز و وسیع اشراف دارد، قرار گرفته است.
وسعت زیاد و گسترش فراوان آثار تاریخی، دارا بودن عناصر و اجزای گوناگون مانند بارو، برج‌ها، آب انبارها، ارگ، کوچه‌ها و گذرها، خانه‌ها و فضای های مسکونی با ویژگی حیاط مرکزی، استفاده زیاد و انبوه از مصالح سنگی که باعث بوجود آمدن شکلی همگون و هماهنگ با محیط پیرامون شده، تنوع محیطی و قرار گیری فضاهای معماری در شیب‌های تند و کند طبیعی کوه، چشم انداز گسترده و زیبا به مناظر پیرامون، قرار گیری در کنار مسیر اصلی ترانزیتی کشور، سهو لت در دسترسی، استفاده از سنگ به عنوان مصالح قالب که آن نیز در بخشهای زیادی به صورت خشکه چین و بدون استفاده از ملات بکار گرفته شده از مهم‌ترین شاخص‌های گردشگری این قلعه سنگی است.
قلعه شاه دزد در فاصله پنج کیلومتری غرب قلعه شهر تاریخی نهبندان و در چهار راهی مسیرهای کاروانرو تاریخی از سه مسیر سیستان، بلوچستان وکرمان و قهستان واقع شده است.
به گفته عوام، نام این قلعه شاهدزد است و صاحب آن را فردی به نام شاه دزد می‌دانند که معاصر با زال پدر رستم بود وحتی زال را خراج گذار خود می‌کند. تا این که رستم درجنگی بر علیه او غلبه می‌کند. در پژوهش های میراث فرهنگی از این قلعه به نام شاه دژ نام برد شده چرا که نام این قلعه را همانند دیگر قلعه های مشهور اسماعیلیه ذکر کرده‌اند.
قدمت قلعه شاه دزد نهبندان به دوران اشکانی می‌رسد وگذشته از آن قدمت دو هزار ۵۰۰ ساله قنات های این شهر گویای این بوده که مرکز اصلی شهر همین قلعه داخل شهر است وتا به حال در تاریخ دیده نشده است که یک شهر بر ارتفاع ۶۰۰متری بنا شده باشد.
قلعه شاه دزد تالاری از عناصر معماری
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان کرد: قلعه تاریخی شاهدژ به نوعی مجتمعی بزرگ از عناصر و اجزای معماری مختلف با کارکردهای گوناگون است که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
حسین شبانی ادامه داد: وجود بعضی عناصر مانند گذرها و کوچه‌ها، آب انبارها و ارگ در کنار اطاقک های متعدد نشان دهنده این است که در حقیقت این محل کارکردی شبه پادگان بزرگ نظامی داشته که برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گرفته است.
وجود بعضی عناصر مانند گذرها و کوچه‌ها، آب انبارها و ارگ در کنار اطاقک های متعدد نشان دهنده این است که در حقیقت این محل کارکردی شبه پادگان بزرگ نظامی داشته که برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گرفته است وی بیان کرد: اجزای تشکیل دهنده این اثر، متنوع بوده و دارای کارکردهای گوناگون نظیر دفاعی، مسکونی، حکومتی، خدماتی و عام المنفعه بوده است.
شبانی با بیان اینکه اولین عنصر معماری که هنگام ورود به قلعه به چشم می‌آید، باروی آن است، افزود:این معماری همراه برج‌ها کارکرد دفاعی داشته و دورتادور قلعه وجود داشته‌اند.
وی اظهار کرد: تعداد برج هایی که قابل تشخیص بوده وآثاری از آنها باقی مانده ۲۵ مورد است که تمامی آنها در قسمت غرب، جنوب غرب و شمال قلعه قرار گرفته‌اند.
شاهدژ، بزرگ‌ترین قلعه کوهستانی شرق ایران
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان نهبندان با بیان اینکه تعداد ۹ آب انبار در نقاط مختلف قلعه پراکنده‌اند، گفت: با توجه به ساختار طبیعی زمین و وجود شیب های تند ومسیرهای صخره ای، در بسیاری از نقاط گذرهایی ایجاد شده که رفت و آمد را تسهیل کند.
شبانی با اشاره به موقعیت اقتصادی این قلعه بیان کرد: قلعه شاهدژ با ۵۳ هزار و ۲۷۲ متر مربع مساحت به عنوان بزرگ‌ترین و وسیع‌ترین قلعه کوهستانی شرق ایران به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: اهمیت تاریخی ومعماری قلعه، نزدیکی آن به مرکز شهر، دسترسی آسان و قرار گرفتن در مسیر اصلی ترانزیتی شرق کشور از مزیت های این اثر تاریخی است.
وی در ادامه از وجود ۳۲۹ جاذبه تاریخی، فرهنگی و طبیعی در شهرستان نهبندان خبر داد و گفت: از این تعداد ۶۱ اثر ثبت ملی شده است.
به گفته وی کویر جهانی لوت نیز از زیباترین جاذبه های این شهرستان است که در کنار آثار تاریخی می واند نوروزی خاطره انگیز را برای مسافران و گردشگران ثبت کند.
موزه مردم‌شناسی، حوض انبارها، مزار بی‌بی مریم، آرامستان گبرها، خانهٔ سالاری، مزار سید علی و روستای کویری دهسلم از جمله جاذبه‌های با ارزش نهبندان است.
بی‌شک این جاذبه‌ها نقش مهمی در جذب گردشگر، معرفی نهبندان و انتقال فرهنگ و آداب و رسوم این منطقه به مسافران داخلی و خارجی دارد.
نظر شما