کاندیداها دارایی خود را اعلام کنند/ مضرات دنیا دوستی مسئولان

به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر یادداشتی از یحیی یثربی، استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی به مناسبت مناظره کاندیداهای ریاست جمهوری ۹۶ است که در ادامه می خوانید؛

تماشای مناظره های ریاست جمهوری و نیز تبلیغات کاندیداها از دو جهت باعث غم و اندوه می شود: یکی از جهت بی برنامگی ها و عدم توجه به کارشناسی علمی و ارقام و آمار و شرایط و امکانات و دیگری از جهت بی توجهی به ارزش های اسلامی.

من در اینجا تنها درباره جنبه دوم رفتار نامزدهای ریاست جمهوری چند نکته را یادآور می شوم.

نظام های حکومتی از نظر ارزش و کارآیی متفاوت هستند. افلاطون می گوید اگر بهترین نوع نظام حکومتی با شرایط لازم آن همراه نباشد، به بدترین نوع نظام ها تبدیل می گردد. براساس این قاعده ­ی افلاطون، از آنجا که ما حکومت دینی را بهترین نوع حکومت ها می دانیم، اگر این حکومت، شرایط لازم خود را نداشته باشد، به بدترین نوع حکومت ها تبدیل خواهد شد!

در حکومت اسلامی، علاوه بر شرایط ضروری نظام های کارآمد حکومتی، شرایط دیگری نیز بخاطر هویت اسلامی آن لازم است که در اینجا به سه مورد از آنها اشاره می کنیم:

الف – عدم قدرت طلبی

اساس بسیاری از قدرت ­طلبی ها، جاه پرستی و مال دوستی است. یک حاکم مسلمان نباید در وجود خود اثری از دنیادوستی و جاه پرستی ببیند. چنان­که علی(ع) به ابن­ عباس می فرمود: «این کفش ­های کهنه­ ام از فرمانروایی بر شما ارزش بیشتری دارد، مگر آن­که بتوانم از حقی دفاع کنم و یا از کار نادرستی جلوگیری نمایم».[۱]

از این رو، ملاک انتخاب اشخاص باید آن باشد که خواستار و دلداده‌ شغلی که برای آن انتخاب می‌شوند، نباشند. اگر احساس کردیم کسی شیفته‌ آن مقام است، باید از همان آغاز، راه او را ببندیم؛ چنان‌که پیامبر اسلام(ص) می‌فرمود: «به خدا سوگند، ما کسی را که شغلی را درخواست کند، یا به آن دل داده باشد، هرگز به کار نمی ­گیریم!»[۲]

اما متأسفانه در جامعه‌ ما، عده‌ای دست به هر زد و بندی می‌زنند و پول خرج می‌کنند تا به ریاست یا وکالت برسند و جامعه‌ ما به عنوان یک جامعه‌ مسلمان با توجه به هشدار پیامبر اسلام (ص)، برای جلوگیری از به قدرت رسیدن چنین افرادی اصلاً حساسیت نشان نمی‌دهد؛ در عوض، رفتار آنان را بهانه ای برای بی اعتنایی به ارزش ها و بی توجهی به حدود شرعی و دستورات الهی قرار می دهد.

علاقه­ افراد به داشتن شغل های مدیریتی و سیاسی به آسانی قابل تشخیص است. وقتی کسی برای وزارت و وکالت پول خرج می­ کند، مردم بی­ اختیار از خود می­ پرسند چه خبر است که این همه خرج می کند؟ روشن ترین و بهترین نشانه ها برای هواپرستی اشخاص، تبانی کردن، وعده و وعید دادن، هزینه مالی کردن و راه انداختن تبلیغات برای به دست آوردن یک شغل است و افراد هواپرست در نظام اسلامی، شایسته­ مدیریت و پیشوایی مردم نیستند. این معیار به ما هشدار می­ دهد که باید خانواده، تربیت، و شیوه­ رفتار شخص را با دقت در نظر گرفت، زیرا کسی که با چنین شور و شوقی برای به دست آوردن چنین مقامی می کوشد، بی تردید به دنبال ابعاد مختلف جاه و مال است. اگر چنین کسی قدرت یابد، بی درنگ از قدرت بهره برداری کرده، به زراندوزی و زندگی پر تجمل می پردازد.

ب – پاسداری از بیت المال

بیت المال در اسلام حرمت ویژه ای دارد. حاکمان، امین دارایی های مردم هستند و خیانت به این دارایی، یعنی خیانت به تمام مردم جامعه و این کاری است که هزاران بار از دزدی کثیف تر و زیان بار تر است.

روزی عقیل برادر بزرگ امیرمؤمنان علی(ع) به حضور ایشان آمد و با توجه به این که زمان خلافت علی(ع) بود و بیت‏ المال در اختیار آن حضرت، تقاضای مبلغی وام کرد. وی گفت به کسی مقروض هستم و وقت ادای آن فرا رسیده است. می ‏خواهم قرض خود را ادا کنم. امام فرمود وام تو چقدر است؟ عقیل مبلغ وام را معین کرد. امام (ع) فرمود من این مقدار پول ندارم، صبر کن تا جیره ‏ام از بیت‏ المال به دستم برسد، آن را در اختیار تو خواهم گذاشت. عقیل گفت بیت ‏المال در اختیار توست، باز می‏ گویی صبر کن تا جیره ‏ام برسد؟ تازه مگر جیره‏ تو چقدر است؟ اگر همه‏ آن را هم به من بدهی، کفایت قرض مرا نمی‏ کند. امام فرمود پس بیا من و تو، هرکدام شمشیری برداریم و به حیره (محلی نزدیک کوفه) برویم و به یکی از بازرگانان آن‏جا شبیخون بزنیم و اموالش را بگیریم تا تو وامت را بدهی! عقیل فریاد زد وای بر من! یعنی دزدی کنیم؟ امام فرمود «اگر مال یک نفر را بدزدی، بهتر از آن است که مال عموم را بدزدی. بیت ‏المال، مال عموم مسلمین است. اگر از آن چیزی افزون بر حق خود برداری، از اموال عمومی دزدی کرده ای». [۳]

سختگیری و دقت علی(ع) در امور بیت المال چنان بود که می فرمود: «به خدا سوگند اگر حسن و حسین هم به بیت المال دست درازی کنند، بی ملاحظه همانند دیگران، آنان را حد می زنم و مال را از دستشان می گیرم».

ج – زندگی در شرایط طبقات محروم

حضرت علی(ع) در عین تشویق مردم به زندگی راحت و بهره گیری از نعمت ها، تکلیف مسئولان را از آنان جدا کرده است. وی می فرمود: «خداوند بر پیشوایان نظام عدل واجب کرده است که زندگی خود را در حد طبقه­ محروم جامعه­ نگه دارند تا تهی­دستان و گرفتاران از فقر و تهی­دستی رنج نبرند».[۴]

کسی می تواند مسئول باشد که زندگی خود را در سطح زندگی طبقات محروم جامعه نگاه دارد. مسئولان باید مواظب وضع زندگی خود باشند و با بهره ­­گیری از امکاناتی که دارند، زندگی شان را توسعه ندهند. آنان باید هرروز از خود بپرسند که آیا من شایستگی مسئولیت در نظامی را دارم که به نام علی(ع) و فاطمه(س)  برپا شده است؟! مبادا زندگی مسئولان به گونه ­ای باشد که مخاطب یحیی­ بن­ معاذ قرار گیرند که به علمای دنیادوست می­گفت: «ای عالمان! شما با  قصرهای قیصری، خانه ­های کسرایی، سواری­های قارونی، لوازم خانه و زندگی فرعونی، روابط جاهلی و افکار شیطانی؛ چه چیزتان و کجای کارتان «محمدی» است؟!»

در پایان، لازم است که توجه داشته باشیم بی اعتنایی به بیت المال و بهره گیری از زندگی مرفه، دو زیان بزرگ دارد:

نخست آنکه مسئولان را به مقام و منصب خود دلبسته می سازد و جاه طلبی و دنیا دوستی را در درون آنها تقویت می کند،

دیگر آنکه دنیا دوستی و جاه طلبی حاکمان، هواپرستی را در میان مردم جامعه، مخصوصا در میان نسل جوان رواج داده، زشتی و قبح دزدی و خیانت و تجاوز را از بین می برد.

هم اکنون کمرنگ شدن ارزش ها، بیش از هرچیزی تحت تاثیر دنیادوستی و جاه طلبی کسانی است که پیش از پیروزی انقلاب، آهی در بساط نداشتند و در سایه شغل و مقامی که در نظام اسلامی به دست آورده اند، به همه چیز دست یافته اند. در پایان جلسه دوم مناظره ریاست جمهوری (۹۶/۲/۱۵) یکی از نامزدها با لحن تهدید آمیزی به سایرین گفت در جلسه بعدی هرکس میزان داراییش را بیان کند! به نظر من این دعوت، باید جدی گرفته شود، وگرنه مردم به این نتیجه می رسند که آقایان آنقدر ثروت دارند که نمی توانند آمار و ارقام آن را اعلام کنند!

با آرزوی سربلندی جامعه ای که نام محمد(ص)، علی(ع) و فاطمه (س) را همواره بر زبان دارد.