اقتباس ادبی با تشکیل دفتر عملی نمی‌شود

فرزاد موتمن درباره بی میلی فیلمنامه نویسان مستقل به اقتباس ادبی در سینمای ایران به خبرنگار مهر گفت: "معمولاً اقتباس ادبی از روی داستان هائی صورت می گیرد که یا آثار ماندگار و معتبر ادبی هستند و مردم را جذب می کنند یا از آثار پرفروش سال های اخیر. مثلاً اگر پیتر جکسن "ارباب حلقه ها" را می سازد به این دلیل است که این رمان از اواسط دهه 30 میلادی تا به حال بارها تجدید چاپ شده و میلیون ها نفر آن را خوانده اند. به این ترتیب می توان حدس زد فیلم بیننده بالقوه داشته باشد."

کارگردان "شب های روشن" در مورد گرایش بیشتر فیلمنامه نویسان به اقتباس از متون ادبی خارجی افزود: "در این مورد هم دلایل اقتصادی نقش عمده دارند. وقتی یک متن ادبی خارجی را برای اقتباس انتخاب می کنیم دیگر چیزی به نام حق مولف پرداخت نمی کنیم. چون کشور ما عضو قانون کپی رایت نیست و به این ترتیب مدعی هم نداریم."

موتمن دلیل دیگر گرایش به اقتباس از متون ادبی خارجی را رابطه نامناسب میان نویسنده و فیلمساز دانست و گفت: "از یک طرف یک نوع بینش عقب مانده در نویسندگان ما وجود دارد که اصولاً سینما را هنری حقیرتر از ادبیات می دانند و دوست دارند فیلم برگردان نعل به نعل اثرشان باشد که چنین چیزی غیرممکن است. من به عنوان یک کارگردان وقتی فیلمی می سازم حوصله اعتراض نویسنده را در مطبوعات ندارم. وقتی قصه ای از داستایفسکی را کار می کنم خیالم راحت است که 150 سال پیش از دنیا رفته و کسی با من کاری ندارد. دیگر اینکه فیلمسازان ما آشنائی چندانی با ادبیات ندارند."

کارگردان "هفت پرده" در مورد عملکرد یکساله دفتر اقتباس ادبی بنیاد فارابی گفت: "آقای مصطفی جمشیدی از دوستان خوب من هستند و در این مرکز زحمات زیادی می کشند. ولی واقعیت این است که در کشور ما هر وقت دفتری برای کاری تشکیل شود، آن کار مرده و متوقف است! اتفاق های خوب هیچگاه از طریق تشکیل دفتر و ... نمی افتند، بلکه به صورت خودانگیخته بین خود سینماگران به مرحله عمل می رسند."

موتمن ضمن اشاره به تجربه همکاری قبلی خود با سعید عقیقی در "شب های روشن" افزود: "اخیراً پیشنهاد دیگری به دفتر اقتباس ادبی داده ایم به نام "داستان خانوادگی" نوشته واسکو پراتولینی که داستانی فوق العاده از رابطه دو برادر است و اصلاً مشکل برگردان برای جامعه مان را هم ندارد و یکبار هم به فیلم تبدیل شده است. ما این کتاب را به دفتر اقتباس ادبی توصیه کردیم و کتاب مورد تأیید قرار گرفت، ولی طرح ما را تائیید نکردند."

وی با گلایه از این برخورد ادامه داد: "وقتی طرح ما را تائید نمی کنند یعنی به من و نویسنده اعتماد ندارند. می گویند "شورای ما گفته طرح شما حق مطلب را ادا نکرده و ما اینطور می بینیم". در صورتی که قرار است ما یک جوری ببینیم نه آنها. اگر من فیلمی مثل "شب های روشن" را در کارنامه ام دارم، آنها باید اول از همه با من تماس بگیرند و شرایط ساخت فیلم را برایم فراهم کنند."

موتمن با مفید ندانستن این روند به حال سینمای اقتباسی گفت: "نتیجه این می شود که فقط کتاب های آقای مرادی کرمانی مورد اقتباس قرار می گیرند. یعنی سطح اقتباس ادبی ما قرار است از "قصه های مجید" بالاتر نرود؟ اگر این شورا بخواهد موفق شود باید به فیلمسازان و فیلمنامه نویسان اعتماد کند تا برداشت شخصی شان را از یک اثر ادبی کار کنند. در غیر اینصورت فیلمی ساخته نمی شود."