خبرگزاری مهر-گروه هنر-امیر محقق: جایزه پژوهش سینمایی سال امسال برای نخستین بار توسط سازمان سینمایی در آذرماه برگزار می‌شود و معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی به همراه مدرسه ملی سینما بانی و مجری آن هستند. بهترین پژوهش سال، پایان نامه، مقاله و پژوهش خارجی به همراه مرکز پژوهشی برگزیده، در این جایزه مورد قدردانی قرار می‌گیرند.
محمود اربابی معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی و رییس شورای سیاستگذاری جایزه پژوهش سینمایی سال در مورد کیفیت برگزاری این جایزه، برنامه‌ریزی و اجرای آن در گفتگویی عنوان کرد که جایزه پژوهش سینمایی سال سرجای درست خودش قرار گرفته است.
با ما در این گفتگو همراه می‌شوید:
*نخستین دوره جایزه پژوهش سینمایی سال برگزار می‌شود اگر بخواهیم در همین ابتدای راه نگاهی به این رویداد سینمایی داشته باشیم به اعتقاد شما آسیب‌ها و موانع بر سر راه این جایزه به عنوان یک اتفاق فرهنگی چیست؟
-شاید این سوال را پس از پایان برگزاری دوره اول این جایزه بهتر بتوانم پاسخ دهم ولی در حال حاضر، نسبت به گذشته می‌گوییم با چه موانعی روبه‌رو هستیم. فکر می‌کنم برگزاری این جایزه آنقدر اتفاق مهمی است که موانع را پوشش دهد. اولین‌ها همیشه موثر هستند و انرژی انباشته‌ای را پشت سر خود دارند، اما اگر بخواهم موانعی را برشمرم، در مرحله اول باید به آن تلقی عمومی است که نسبت به پژوهش وجود دارد، اشاره کنم. متاسفانه همیشه فرض ما بر این است که هر جا به مشکل برمی‌خوریم، ابتدا پژوهش و سپس آموزش را حذف کنیم و مانعی که برای جایزه پژوهش وجود دارد این است که اینجا هم ممکن است این اتفاق بیفتد و دقت، بضاعت و توجه کافی در پژوهش‌ها به اندازه‌ای نباشد که باعث شود جایزه پژوهش سینمایی سال به یک اتفاق مثبت تبدیل شود. اینکه این جایزه نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت پژوهش سینمایی و ارتقای سینمای کشور نداشته باشد و اندازه و تأثیر آن کوچک و کوچکتر شود هم از آسیب‌های احتمالی هستند.
البته یکی از امتیازهای این جایزه، توجه به پژوهش‌های کمتر قدردیده در سال‌های گذشته است.
*جایزه کتاب سال سینما را هم خانه سینما برگزار می‌کند. بین این جایزه و جایزه پژوهش سینمایی سال موازی‌کاری وجود ندارد؟ اصولاً چه نسبتی بین این ۲ است و چه هدف مشترکی را می‌توانند دنبال کنند؟
-این ۲ جایزه تفاوت اساسی دارند و این تفاوت هم از آنجا ناشی می شود که کتاب، دانشِ تولید شده است اما پژوهش، تلاش برای تولید دانش است. معمولاً کتاب‌ها حاصل دانش و تجربیاتی هستند که برای بهره‌گیریِ دیگران ارایه می‌شود اما پژوهش تلاشی است برای کشف حقایق پنهان و بسطِ موضوعاتی که به اندازه کافی زمینه توزیع آنها وجود نداشته است. این ۲ به لحاظ ماهیتی بسیار تفاوت دارند و پژوهش همیشه مقدم بر کتاب است. کسی که کتاب می‌نویسد بالقوه پژوهشگر خوبی بوده که اکنون کتاب به نگارش درآورده است. از این جهت اگر نگاه کنیم، کتاب در مورد مسایل سینمای ایران خیلی کم نوشته می‌شود و بخش زیادی از کتاب‌های با موضوع سینما، ترجمه و تئوریک هستند و مسایل و سیاست‌های سینما را کمتر مورد توجه قرار داده‌اند به همین دلیل جایزه پژوهش سینمایی سال سر جای خودش قرار گرفته است و فضا را برای تولید دانش در کتاب‌ها باز می‌کند.
اولین نتیجه این اتفاق، آن است که پژوهش‌هایی که مورد توجه قرار می‌گیرند به کتاب تبدیل شوند و برای نوشته شدن کتاب‌ها، منبع تولید می‌کند. از این جهت، فکر نمی‌کنیم این ۲ جایزه تعارضی با هم داشته باشند. جایزه پژوهش سال سنگ بنای نوشتن کتاب‌های سینمایی را می‌گذارد. این جایزه می‌خواهد انگیزه ایجاد کند و پژوهشگاه‌های دانشگاهی و غیردانشگاهی را در این زمینه فعال کند. در نهایت به نظرم جایزه پژوهش سینمایی سال و جایزه کتاب سال سینما، در طول همدیگر اتفاق می‌افتند.
جایزه پژوهش سال سنگ بنای نوشتن کتاب‌های سینمایی را می‌گذارد. این جایزه می‌خواهد انگیزه ایجاد کند و پژوهشگاه‌های دانشگاهی و غیردانشگاهی را در این زمینه فعال کند*چه اقدامی صورت گرفته است تا جایزه پژوهش سینمایی سال یک اتفاق تک‌ساله نباشد و هدفمندتر و دنباله‌دارتر برگزار شود؟
-این تصور به خاطر تجربه برگزار شدن برخی از برنامه‌ها است که به دوره دوم و سوم نرسیده‌اند ولی جایزه پژوهش فقط یک بار برگزار نمی‌شود زیرا نیاز به پژوهش‌های سینمایی احساس شده که چنین جایزه‌ای طراحی شده است در نتیجه وقتی این نیاز همیشه وجود دارد، خودش دلیلی بر تداوم آن است. نکته دوم اینجا است که اولین بارها همیشه باعث حساسیت می‌شوند و جامعه از آن مطالبه می‌کند. فرض کنید اگر سال بعد جایزه پژوهش برگزار نشود، کسانی سوال می‌کنند که دلیل آن چیست؟ برنامه‌ای با این ظرفیتِ تاثیر چرا متوقف شده است؟ این مطالبه عمومی باعث می‌شود که طراحی و مدیریت اینگونه برنامه‌ها، نسبت به آن حساس باشد. نکته سوم هم این است که حتی اگر سال بعد برگزار نشود نهادهای دیگر انجام آن را به عهده می‌گیرند یعنی حتماً خانه سینما این جایزه را در خلال جایزه کتاب سال سینما برگزار خواهد کرد. برای امسال ما نگران حجم زیاد پژوهش‌های دریافتی هستیم اما سال بعد این نگرانی به این که آیا بضاعت پژوهش‌های انجام شده در طول سال می‌تواند پاسخگوی این جایزه باشد؟ تغییر می‌کند. آن موقع باید تلاش کنیم تا برای سال‌های بعد پژوهش‌های بیشتری انجام بگیرد و صورت‌های مختلف پژوهش وارد جایزه پژوهش سال شود. امسال پژوهش تصویری در محورهای جایزه لحاظ نشده و خودش یک امکان و افق جدید است تا برای دوره بعد، بتواند آن آسیبی را که نگران هستیم (اینکه فضا به قدر کافی رقابتی نباشد و برگزاری جایزه به مخاطره بیفتد) برطرف کند.
*به جای خالی پژوهش تصویری اشاره کردید. امسال تجلیلی از فیلم یا متریال تصویری در جایزه انجام نمی‌شود؟
-با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، ممکن است در یک موردی که اتفاق نظر قطعی در مورد آن وجود دارد، تیم برگزاری جایزه، قدردانی کند اما زمانی برای اینکه بخواهیم از راه و فیلتر بررسی، داوری و گزینش را جلو برویم، نداریم. ممکن است تیم‌های داوری پیشنهاد بدهند که این اتفاق به صورت موردی انجام بگیرد و از شخصیت، نهاد، گروه و یا فیلمی که کاری جدی برای پژوهش‌های سینمایی انجام داده باشد قدردانی کند اما قطعا برای دوره‌های بعد پژوهش تصویری به ۲ شکل جزو محورهای اصلی جایزه پژوهش سینمایی سال خواهد بود؛ یکی فیلم‌هایی که روش پژوهش آنها مبتنی بر تصویر است و دیگری فیلم‌هایی که مساله پژوهش در آنها قوی و کاربردی باشد.
رای دوره‌های بعد پژوهش تصویری به ۲ شکل جزو محورهای اصلی جایزه پژوهش سینمایی سال خواهد بود؛ یکی فیلم‌هایی که روش پژوهش آنها مبتنی بر تصویر است و دیگری فیلم‌هایی که مساله پژوهش در آنها قوی و کاربردی باشد*هفت محور برای پژوهش‌های ارسالی تعیین شده است. به نظر شما کدام در اولویت است و اهمیت بیشتری دارد؟
-تیم شورای سیاستگذاری بعد از جلسات مختلف به این هفت محور رسیده‌اند؛ محورهایی که در عرض یکدیگرند. پیش‌بینی ما این است که در هر هفت محور به قدر کافی پژوهش‌های متنوع به دست‌مان برسد اما اگر از هرکدام کمتر متریال به دبیرخانه برسد ناخودآگاه آن محور دچار ضعف می‌شود حتی اگر برایمان اولویت داشته باشد. بعضی مسایل خود به خود اهمیت بیشتری دارند. به عنوان مثال شاید مساله مخاطب، ساختار فیلم‌ها و غیره وجوهی باشند که تفاوت اولویت‌ها را بر جایزه پژوهش سال تحمیل کنند.
*یک برداشت کلیشه‌ای از پژوهش در سینما وجود دارد که بر اساس آن، تصور می‌شود فقط هنگام نوشتن فیلمنامه یا ساخت فیلم، باید به صورت موضوعی تحقیق انجام شود. چه تمهید و قدمی برای کنار زدن این تصور برداشته شده است تا اینکه بشود پژوهش را به عنوان یک عامل پیش‌برنده سینما خصوصاً برای توسعه سینمای ملی قلمداد کرد؟
-مهمترین نکته در ذات پژوهش است. نظام انتخاب، مبتنی بر پژوهش است، یعنی نگاه پژوهش‌گرانه است که به پژوهشگر موضوع می‌دهد و چشمان سینماگر را به دنیای پیرامونش حساس می‌کند و از پس این حساسیت، موضوع فیلمش را انتخاب می‌کند. پس پژوهش در ذات سینماگر باید وجود داشته باشد. در مورد نکته سوءتفاهم‌برانگیزی که به آن اشاره کردید باید بگویم که زمانی موضوعی در میان است و ما اطلاعاتمان را از طریق پژوهش در رابطه با آن تکمیل می‌کنیم یعنی پژوهش پسینی انجام می‌دهیم. چرا یک پژوهشگر مثلا آب را انتخاب می‌کند و نه چوب؟ چون نگاه پژوهش‌گرانه‌اش به او منتقل کرده که امروز مساله جهان آب است و نظام مدیریت، ابزارهای بهره‌برداری از آن و غیره دچار مشکل است که همگی از دل پژوهش بیرون آمده‌اند. وقتی کسی با چنین نگاهی نسبت به آب، فیلم بسازد، پژوهش تکمیلی انجام می‌دهد. وقتی اطلاعات کسب شده را به تصویر می‌کشیم هم پژوهش تصویری انجام داده‌ایم. یقین دارم که برگزاری جایزه پژوهش سینمایی سال گام بزرگی در تصحیح سوءبرداشتی که از پژوهش نزد برخی‌ها وجود دارد، برمی‌دارد تا پژوهش به یکی از ارکان فعالیت سینمایی تبدیل شود.
*از طریق این جایزه چه قدم جدیدی برای ایجاد پیوند میان دانشگاه، بدنه سینما و سازمان صدا و سیما به عنوان رسانه اصلی کشور برداشته خواهد شد؟
-در مرحله اول پژوهش‌ها می‌توانند خلاهای میان این عناصر را پر کنند. سینمای ما فصلنامه علمی پژوهشی ندارد که جایزه پژوهش سال می‌خواهد آن را منتشر کند. این فصلنامه باید مقدمه‌ای باشد تا در بخش‌های مختلف انیمیشن، مستند، فیلم کوتاه هم جریانی به راه بیفتد تا تعدد مجلات علمی پژوهشی که مشخصاً در مورد سینما هستند، باعث شود تا در سال به طور طبیعی صد عنوان مقاله علمی در مورد سینمای ایران داشته باشیم. این خودش بزرگترین تاثیر است که در روند برنامه‌سازی تلویزیون هم موثر خواهد بود چون تلویزیون، سینما و جامعه دانشگاهی- پژوهشی مرتبط با سینما را می‌توان جزو یک خانواده تصویر به حساب آورد. مطمئنم این جایزه استارت اتفاقات مثبت زیادی را خواهد زد.
نظر شما