هیچ حقی بدون تکلیف قابل تصور نیست

به گزارش خبرنگار مهر، نخستین دوره علمی پژوهشی علوم انسانی اسلامی «مفتاح» با حضور دانشجویان و طلاب برجسته سراسر کشور و همچنین شرکت کنندگانی از کشورهای همجوار، به همت دبیرخانه دوره های آموزشی پژوهشی علوم انسانی در شهر قم در حال برگزاری است.

محمود نبویان نماینده مجلس نهم شورای اسلامی و از اعضای هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) در این دوره سخنانی را در بحث ضرورت پرداختن به فلسفه حق و فلسفه حقوق بیان کرد و افزود: غلبه استفاده از این مفهوم در مناسبات اجتماعی داخلی و بین‎المللی اقتضا دارد که ابعاد مختلف این مفهوم به طور دقیق روشن شود.

حجت‎الاسلام نبویان به عنوان نمونه به موضوع حقوق بشر اشاره کرده و گفت: همه طرف‎های درگیر در صحنه بین‎المللی از این مفهوم در جهت منافع خود استفاده می‎کنند.

 وی به طور اجمالی با رد دوره‎بندی‎های تاریخی که در آثار غربی منعکس است، تاریخچه طرح این بحث را از ابتدای خلقت دانست و در تعریف معنا و مفهوم حق ابتدا به بیان تفاوت حق داشتن با حق بودن پرداخت و افزود: در این مقام حق داشتن مد نظر قرار دارد.

حجت‎الاسلام نبویان سپس تعریف مرحوم شیخ انصاری، امام خمینی، آخوند خراسانی رحمهم الله و برخی متفکرین غربی از جمله جرمی بنتام را مطرح و نقد کرد و افزود: به طور کلی حق «امتیاز» و خصوصیتی است که اختصاص به صاحب خود دارد و در نتیجه کس دیگری حق تصرف در آن را ندارد.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره)  در ادامه گفت: در تعریف مفهوم‎شناسی «اعتبار» باید گفت اعتبار عبارت است از جعل و قرارداد،  همچنین منظور از اعتبار اعطاء حد شیئی به شئ دیگر است که آن حد را ندارد و منظور از حد همان تعریف یک شئ است و این اعطاء ممکن است به اغراض مختلفی انجام شود.

وی در بحث معنای ذاتی، فطری، تکوینی و طبیعی ابتدا معنای هر یک را منفردا بررسی کرد و در نهایت هر چهار مفهوم را با تسامح به یک معنا دانست.

حجت الاسلام نبویان افزود: به این شکل حق تکوینی عبارت است از امتیازی که صاحب آن نسبت به متعلق حق پیدا می کند و این امتیاز به واسطه وجود صاحب حق برای او به شکل ثابت پدید می آید.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی (ره)  تصریح کرد: حقوق خدای تعالی تماما تکوینی و حقوق سایر پدیده های عالم هستی نیز به تناسب تکوینی یا تشریعی است و منشا حق را اگر تکوینی و تشریعی (اعتباری) درنظر بگیریم، ۱۷ مورد نظریه قابل بازیابی است.

حجت‎الاسلام نبویان در پایان گفت: هیچ حقی بدون تکلیف، به این جهت که هر حقی لازم دارد حداقل دیگران مکلف به عدم تعرض به آن را داشته باشند، قابل تصور نیست.