مدیر شبکه سحر در گفتگوی اختصاصی با مهر: دغدغه شبکه سحر معرفی ایران واقعی به دنیاست / مقابله با تهاجم فرهنگی به دیپلماسی جدید در شبکه‌های برون‌مرزی نیاز دارد

- مرتضی شمسی، مدیر شبکه سحر: در بخش سیما سه شبکه تلویزیونی در حوزه برون مرزی فعالیت می کنند. شبکه العالم که وظیفه خبری دارد و پوشش کل دنیا را دربر می گیرد. با توجه به اینکه شبکه العالم به زبان عربی برنامه پخش می کند، حوزه مخاطبانش کشورهای عربی و اسلامی است. شبکه الکوثر نیز که تا چندی پیش زیرمجموعه شبکه سحر بود، اما نزدیک به یک سال است که از شبکه سحر جدا شده. این شبکه وظیفه مستقلی بر عهده دارد و مخاطبانش کشورهای عربی منطقه خاورمیانه است.

اما ساختار و گستره مخاطب سحر با دیگر شبکه های تلویزیونی برون مرزی متفاوت است، چرا که تنوع زبانی دارد. ضمن اینکه سعی شده تنوع برنامه سازی هم داشته باشیم و برنامه ها به شش زبان انگلیسی، فرانسه، بوسنیائی، اردو، کردی و آذری پخش می شوند. مخاطبان شبکه سحر به دو نوع مخاطبان نزدیک و دور تقسیم می شوند. در بخش مخاطبان نزدیک، ما سه کشور حاشیه خودمان شامل بخشی ازعراق، آذربایجان و اردوزبانان هند و پاکستان را تحت پوشش داریم. در منطقه دور هم برای کشورهای انگلیسی و فرانسه زبان و بوسنی برنامه پخش می کنیم. علاوه بر اینکه مسلمانان بالکان هم جزو مخاطبان ما محسوب می شوند، مناطق مسلمان نشین صربستان هم خیلی تمایل دارند از برنامه های شبکه سحر استفاده کنند.

* برای آگاهی از میزان و تنوع مخاطبان شبکه سحر نظرسنجی هم کرده اید؟

- مرکز تحقیقات صدا و سیما در سال 83 نظرسنجی در حوزه سیمای بوسنی انجام داد. نتایج این پژوهش نشان می داد 46 درصد افراد شبکه سحر را در بوسنی می بینند و علاقمندند برنامه های این شبکه افزایش پیدا کند. امسال هم نمایندگی ایران در بوسنی یک نظرسنجی تلفنی انجام داد و مشخص شد علاقه مخاطبان به دیدن برنامه های شبکه سحر افزایش پیدا کرده و آمار به 54 درصد رسیده است. هر چند در آذربایجان نظرسنجی انجام نشده، اما استقبال مخاطبان از برنامه ها نشان می دهد حاشیه جنوبی آذربایجان مخاطبان زیادی دارد و علاقمند به افزایش برنامه های شبکه سحر هستند.

گروهی هم یک نظرسنجی در کردستان عراق انجام داده اند که میزان نفوذ شبکه سحر را بررسی و آن را تهدیدی علیه برنامه های خودشان ذکر کرده، بر اساس این نظرسنجی 73 درصد مردم کردستان عراق شبکه سحر را تماشا می کنند. این نظرسنجی ها نشان از جایگاه خوب این شبکه دارد که باید سعی کنیم مخاطبان خود را حفظ کنیم و جالب است که با توجه به تنوع و رقابت رسانه ای در حوزه آذربایجان و کردستان، هنوز سحر مخاطبان خود را حفظ کرده و حتی افزایش داده است.

* آیا شبکه سحر واحدی جداگانه برای نظرسنجی دارد تا علائق مخاطبان شناسایی شود؟

- مجموعه شبکه های برون مرزی واحدی با عنوان مرکز پژوهش های کاربردی دارند، اما این واحد تاکنون در این زمینه وارد نشده و چنین تعریفی برایش صورت نگرفته است.

* شما اشاره به تنوع برنامه سازی در این شبکه کردید. ساخت برنامه در چه زمینه هایی در اولویت شبکه قرار دارد و تا چه حد برنامه های شبکه سحر به حوزه گردشگری برای جذب توریست اختصاص دارد؟

- از ابتدا شبکه سحر نگاه خاصی به بحث معرفی ایران در کشورهای دیگر و در حوزه پوشش خودش داشت. یکی از دغدغه های شبکه سحر این است که ایران را به شکلی زیبا و واقعی برای مخاطبان خارج از مرزها معرفی کنیم. ما با هجمه بزرگ فرهنگی علیه خودمان رو به رو هستیم، به گونه ای که این رسانه ها می خواهند از هر چه در توان رسانه ای دارند، بهره ببرند تا ایران را زشت تر و نازیباتر نشان دهند. ما هم اقداماتی انجام می دهیم تا ایران را زیبا و مدرنتر نشان دهیم و ذهنیت بدی را که در مخاطبان به وجود آورده اند از بین ببریم.

متاسفانه تبلیغات منفی از ایران خیلی زیاد است. به همین دلیل یکی از دغدغه های ما در شبکه سحر بهره بردن از تصاویری است که ایران را مدرنتر نشان دهد. در این راستا هم برنامه هایی برای بحث گردشگری و معرفی ایران می سازیم، حتی به برنامه سازان تاکید می کنیم خودشان را محدود به نشان دادن چند اثر یا بنای تاریخی نکنند، بلکه در کنار نشان دادن این بناها، چهره زیبای خیابان ها، پارک ها و ... را هم نشان دهند.

* سیاست کلی صدا و سیما کاهش توسعه کمی و صرف انرژی برای توسعه کیفی است. در شبکه سحر تا چه حد به توسعه کیفی توجه می شود؟

- البته زمانی که این توسعه کمی در شبکه های داخلی شکل می گرفت، سهم کمتری به شبکه برون مرزی رسید. از سوی دیگر نیازهای بین المللی جمهوری اسلامی ایران روز به روز بیشتر می شود و شما نیاز دارید به مخاطبان بیشتری از خارج کشور پیام برسانید. یکی از این بحث های جدید که در سیاست مطرح می شود، بحث دیپلماسی عمومی است که بر اساس آن دیپلمات ما، رسانه ماست و آنها باید بتوانند پیام ها را به گونه ای که مد نظر رسانه است به افکار عمومی منتقل کنند که با سیاست های ما انس بگیرند و بگویند حق با ماست.

با توجه به اینکه ما دشمن بزرگی داریم که همه امکانات را در دست دارد و اگر بخواهیم با این ادبیات، دپیلماسی عمومی را بررسی کنیم، باید بگوئیم آنها در تمام دنیا سفارتخانه فرهنگی دارند. در حالی که ما تا الان کمتر به این قدرت توجه و از این ابزار استفاده کرده ایم. در واقع یک وجه قضیه این است که از چند بعد به لحاظ فرهنگی در حال حمله به ما هستند.

* توسعه کیفی و ضرورت ها و فوریت های آن را برای شبکه سحر چگونه ترسیم می کنید؟

- ما در حال حاضر برای مولانا چالش می کنیم. روزهای قبل نظامی را از دست دادیم و نظامی قبل از آنکه در دنیا به عنوان یک شاعر ایرانی معرفی شود به عنوان شاعر عربی معرفی شد. برای ابن سینا و فردوسی چالش داریم. خاقانی را هم از دست داده ایم.

ما در حوزه تمدنی نبرد می کنیم تا این حوزه را حفظ کنیم. در آذربایجان ما داریم تاریخ خود را از دست می دهیم، چرا که اینگونه تبلیغ می شود که ایران هر چه دارد تاریخ آذربایجان است نه ایران. ما در حوزه برون مرزی باید دنبال راهکارهایی باشیم که جلو این روند گرفته شود. این مسئله به رسانه های جدید و دیپلمات های قوی نیاز دارد. درباره بعد کیفی هم باید اشاره کنم که تا به حال قالب برنامه ها به خاطر بودجه شبکه های برون مرزی بیشتر گفتگوئی بود، اما سعی می کنیم برنامه هائی در قالب مستند، انیمیشن و فیلم های سینمائی تهیه کنیم که جذابیت بیشتری هم برای مخاطب دارد.

* چه برنامه های بلندمدت و کوتاه مدتی برای تولیدات نمایشی در این شبکه دارید و ساخت تولیدات نمایشی در اولویت برنامه های شما قرار دارد؟

- با توجه به بودجه ای که برای شبکه سحر و شبکه های برون مرزی طراحی شده، ما به صورت خودکار به سمت تهیه برنامه های گفتگوئی سوق پیدا کرده ایم، چرا که کم هزینه ترین نوع برنامه سازی است و با بودجه ای که برای آن تعریف شده همخوانی بیشتری دارد. اما با همه این اوصاف در بخش نمایش و بخش های دیگر هم فعالیت داشته و داریم. به عنوان نمونه امسال که به نام سال پیامبر اعظم (ص) مزین شده، فیلم سینمایی "ستاره سهیل" را در دست تولید داریم. نگارش فیلمنامه این کار تمام شده و هم اکنون در مرحله ساخت دکور است. این فیلم زندگی پیامبر را از زبان اویس قرنی بررسی می کند.

همچنین نگارش فیلمنامه مولانا را شروع کرده ایم. اگر بتوانیم سال 2007 مجموعه مولانا را تولید و پخش می کنیم. در حوزه کردی هم مجموعه طنزی با عنوان "ناکجا کجا" کار می کنیم که به مقولات اجتماعی می پردازد و مشکلات عمومی انسان عصر مدرن اعم از سیاست و ... مردم مورد کنکاش قرار می گیرد. یک سریال داستانی به نام "نینا" هم جزو پروژه های سال جاری شبکه است که به زودی فیلمبرداری آن در باکو شروع می شود.

* آیا شبکه سحر در زمینه ساخت انیمیشن هم فعال است؟

- بله، انیمیشن "آخرین فرستاده" را تهیه می کنیم که پخش آن از سالروز رحلت حضرت رسول (ص) آغاز می شود. حالا که صحبت از این پروژه شد باید بگویم پرداختن به مقوله پیامبر اعظم (ص) در این سال که مزین به نام آن حضرت است جزو اولویت های شبکه است و در شش ماه دوم سال 85 یک روز پخش برنامه های هفتگی هر گروه شبکه به برنامه پیامبر گرامی اسلام اختصاص یافته است.

* با توجه به اینکه امسال بودجه صدا و سیما افزایش پیدا نکرده و شبکه های داخلی با مشکل کسری بودجه رو به رو هستند، این مسئله تا چه حد روی شبکه های برون مرزی تاثیرگذار بوده است؟

- بر خلاف سال های گذشته که باید رقمی به بودجه شبکه های برون مرزی اضافه می شد، امسال 10 درصد هم کسر بودجه داشتیم، به این معنا که در کنار این اتفاقات سازمان قصد دارد امکانات خود را از آنالوگ به دیجیتال تدبیل کند که نه تنها روال را باید تغییر می دادیم، بلکه باید با کم کردن تولیدات این کمبود بودجه را جبران می کردیم. در این مرحله خرید وسائل جدید یک نوع هدر دادن امکانات است. از سوی دیگر تاریخ مصرف و عمر مفید امکاناتی که در اختیار شبکه های برون مرزی قرار دارند و منقضی شده و نمی توانند کار را به نحو مطلوب انجام دهند.

متاسفانه برخی دستگاهها به حدی مشکل دارند که جرات نمی کنیم آنها را تبدیل کنیم، چرا که کل پروژه از بین می رود. به همین دلیل ناچاریم بخشی از کارها را به بیرون از سازمان منتقل کنیم و این انتقال مستلزم صرف هزینه است. ما مجبوریم از برخی پروژه ها صرف نظر کنیم تا این کمبود بودجه مشکلی به وجود نیاورد.

* چند درصد برنامه های شبکه سحر به خاطر کمبود بودجه راکد مانده است؟

- به اندازه همان 10 درصد کسر بودجه نتوانستیم روی برخی پروژه ها کار کنیم.

* سال گذشته 150 میلیون دلار بودجه از مجلس به قسمت فنی صدا و سیما تزریق شد. آیا مشکلات تجهیزات فنی شبکه سحر برطرف نشد؟

- تا جایی که اطلاع داریم، تجهیزات فنی تغییری نکرد و چیزی هم به تجهیزات فنی اضافه نشد که قابل لمس باشد. ما باید با کمک های مجلس به صدا و سیما سریع از این حالت گذار رد و از حالت بلاتکلیفی خارج شویم.

* درباره تفاوت خطوط قرمز در شبکه های برون مرزی مثل جام جم نسبت به شبکه های داخلی توضیحاتی ارائه دهید؟ چرا که احساس می شود شبکه های برون مرزی دست شان بازتر است و به لحاظ حجاب خیلی از مسائل رعایت نمی شود؟

- من چون در گذشته در قسمت نظارت و ارزیابی سیما بودم، نمی توانم قضاوت شما را در مورد شبکه جام جم بپذیریم. برای اینکه تفاوتی نسبت به شبکه های داخلی در این باره نیست. سیاست عمومی شبکه ها طوری نیست که مورد نقض قرار بگیرد یا کسی به صورت سلیقه ای عمل کند. در شبکه سحر همان سیاست های عمومی سازمان در مورد حجاب و مابقی مسائل رعایت می شود و تفاوتی با شبکه های داخلی نداریم.

حال اگر برنامه ای را در خارج کشور تهیه می کنیم و می خواهیم یک زن نظامی آمریکائی نشان دهیم. چون برای مخاطب خارج از کشور است، سر کردن روسری برای این بازیگر غیرمسلمان در خارج از کشور که نقش این کاراکتر را بازی می کند، بی معناست، حتی برخی خطوط قرمز محتوایی جدای از مساله حجاب در شبکه های برون پررنگتر است، چرا که مخاطب ما با مخاطب داخلی فرق می کند.

* شبکه سحر تا چه حد روی تولیدات مشترک با کشورهای خارجی سرمایه گذاری می کند؟

- امروز برنامه سازی معنای گذشته خود را از دست داده و شرکت ها جایگزین کشورها شده اند. این شرکت ها به شبکه سحر طرح هایی می دهند و ما بررسی می کنیم که در برخی مواقع با سیاست های ما مطابق نیست یا ما مسائل دیگر در نظر داریم که برای طرف مقابل جذابیتی ندارد. به همین دلیل تفاهمی کسب نشده است. البته شبکه الکوثر در این زمینه بیشتر فعال است، چرا که برخی شرکت ها و موسسات هستند که کار مشترک با این شبکه انجام می دهند، اما برای ما تولید مشترک کمتر و سخت تر است، چرا که تنوع شرکت هائی که بخواهند با ما تولید مشترک داشته باشند، در حوزه های ما کمتر است. البته در این زمینه فعالیم و امیدوارم زمینه های مساعد ایجاد شود.

* با توجه به اینکه شبکه سحر برون مرزی است تا چه حد به روز رسانی اخبار توجه می کنید که مخاطبان شما در هجوم رسانه ها از این شبکه خوراک بگیرند نه از شبکه های خارجی؟

- ما تلاش می کنیم این اتفاق بیفتد، اما در مجموع وظیفه شبکه خبری را نداریم. البته وظیفه ذاتی رسانه به روز بودن است. به عنوان نمونه زمانی که در یکی از نشریات آذربایجان فردی به پیامبر اهانت کرده بود، اطلاع رسانی به موقع شبکه سحر و پرداختن به این موضوع در یکی از برنامه ها باعث شد دولت آذربایجان واکنش نشان دهد. یا در روز قدس اطلاع رسانی به موقع داشتیم و برای اولین بار در آذربایجان، روسیه و ... شاهد فعالیت های خوبی بودیم، حتی حجم عظیمی از بیانیه انتشار یافت.

* در سال 84 شاهد متوقف شدن پخش برنامه های شبکه سحر در فرانسه بودیم، آیا هنوز این ممنوعیت وجود دارد؟

- بله، هنوز هست. این ممنوعیت به خاطر این بود که شبکه سحر با رابرت فوریسون یکی از محققان کشور فرانسه مصاحبه ای درباره هولوکاست انجام داده بود. بعد از پخش این برنامه این محقق به دلیل مصاحبه با شبکه سحر به سه ماه زندان و جریمه نقدی محکوم شد. کشورهای اروپائی تلاش خودشان را می کنند که صدای شبکه سحر به گوش کسی نرسد. ما هم تلاش خودمان را می کنیم. ما در برنامه سازی تلاش می کنیم نگاه مان جذاب باشد و حرف خود را بزنیم.

* در پایان درباره مستقل شدن شبکه الکوثر به عنوان سیمای عربی بفرمائید و اینکه شبکه سحر قرار نیست 24 ساعته شود؟

- میزان برنامه های شبکه الکوثر به جایی رسیده بود که نیاز به مستقل شدن از شبکه سحر داشت و منطقی نبود با 19 ساعت برنامه زیرمجموعه شبکه سحر باشد. در حال حاضر شبکه سحر 19 ساعتی است و اگر امکانات مقتضی این کار در اختیار سحر قرار بگیرد این شبکه هم 24 ساعتی می شود.