مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی بررسی شد

به گزارش خبرنگار مهر، مقاله «بررسی عوامل مؤثر بر مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان» در مجله گام های توسعه در آموزش پزشکی مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دوره سیزدهم، شماره اول به چاپ رسیده است.

خدیجه جمشیدی مقدم کارشناس ارشد برنامه ریزی آموزشی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، احمدرضا نصر دکتری تخصصی برنامه ریزی درسی و استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان و سید ابراهیم میرشاه جعفری دکتری تخصصی برنامه ریزی درسی استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان این تحقیق را به انجام رسانده اند.

دانشجویان خارجی در حین تحصیل با مشکلات آموزشی مختلفی مواجه می شوند که ادامه تحصیل در کشور میزبان را برای آن ها دشوار می سازد. با توجه به اهمیت مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی و شناسایی عوامل مؤثر در کاهش مشکلات آنان، پژوهش حاضر به بررسی مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان پرداخت.

روش کار: این مطالعه از نوع کمی کیفی بود که به روش توصیفی تحلیلی انجام شد. در بخش کیفی، با ۱۴ نفر از دانشجویان خارجی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مصاحبه صورت گرفت و در بخش کمی نیز ۵۶ نفر از دانشجویان به شیوه نمونه گیری تصادفی متناسب با حجم نمونه، انتخاب شدند.

مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در بخش کیفی شامل ضعف در فهم زبان فارسی، متفاوت بودن نظام آموزشی، نامناسب بودن روش تدریس استادان و نارضایتی از کتاب های درسی بود. 

در بخش کمی، مشکلات آموزشی در سطح ۰.۰۵ معنی دار نبود. همچنین، مشکلات دانشجویان بر حسب فرهنگ و طول اقامت در ایران تفاوت معنی داری داشت.

پدیده جهانی شدن و فرو ریختن مرزهای دانش در هزاره سوم، دانشگاه ها را به جذب دانشجویان خارجی سوق می دهد. دانشجویان خارجی برای کشورها و دانشگاه ها از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار هستند و علاوه بر منافع اقتصادی، منابع انتقال استعدادهای درخشان و سرمایه های علمی دانشگاه ها محسوب می شوند.

طبق گزارش Institute of International Education، سود حاصل از ثبت نام دانشجویان خارجی در دانشگاه های آمریکا در سال تحصیلی ۲۰۱۳ -۲۰۱۲ حدود ۲۱ میلیارد دلار برآورد شده است. 

دوران تحصیل برای دانشجویان خارجی به ویژه دانشجویان پزشکی، در اغلب موارد دوره مهیج و پرچالشی است. در طول این دوره، دانشجویان به دلیل رویارویی با عوامل استرس زا و لزوم سازگاری مناسب، با مشکلات آموزشی زیادی مواجه می شوند. این چالش ها ممکن است منابعی از اضطراب را برای آنان فراهم آورد و در نتیجه پیشرفت تحصیلی آن ها را به خطر اندازد.

بیشتر دانشجویان خارجی در زمینه های فرهنگی، مهارت های زبانی و تجارب آموزشی تفاوت های زیادی با کشور میزبان دارند. بسیاری از تحقیقات به تفاوت های بین سوابق آموزشی دانشجویان خارجی توجه داشته اند. ضعف در تسلط به زبان میزبان، عامل تنش زایی است که می تواند زمینه ساز مشکلات زیادی برای دانشجویان خارجی باشد. 

همچنین از جمله عوامل ایجاد کننده مشکل، فرایند ارزشیابی است. در حالی که بسیاری از دانشجویان خارجی توانایی قبول شدن در یک امتحان خوب استاندارد شده را دارند، اما در استفاده از این زبان در محیط علمی با مشکل مواجه می شوند. به منظور قبول شدن دانشجویان خارجی در ارزیابی عملکرد، لازم است که استادان برنامه های حمایت علمی برای آنها فراهم آورند و همچنین، مشاور دانشجویان خارجی به برنامه ریزی های لازم در زمینه برقراری ارتباط صمیمانه با این دانشجویان بپردازد.

مراکز آموزش عالی ایران بر خلاف بسیاری از کشورهای توسعه یافته، در جذب دانشجویان خارجی اهداف دیگری از جمله فراهم سازی بستر مناسب برای گسترش علم در کشور های اسلامی، معرفی ارزش های اسلامی به کشورهای مختلف جهان و تقویت روح نوآوری در بین جوانان مسلمان را دنبال می کند. با این وجود، بیشتر کشورهای جهان اقداماتی را در زمینه افزایش ثبت نام دانشجویان خارجی انجام داده اند و فضای رقابتی شدیدی در این میان حاکم است. 

از نظر آماری، تعداد دانشجویان خارجی در ایران در سطح بسیار ناچیزی است. با توجه به تعداد محدود دانشجویان خارجی، اما وجود مشکلات نظام آموزش عالی کشور، تصور این دانشجویان را از ایران به عنوان سرزمینی کهن و با سابقه درخشان علمی، مخدوش خواهد کرد و عدم رفع این مشکلات می تواند به مانعی جدی در جذب دانشجویان خارجی تبدیل شود.

روش کار

جامعه آماری پژوهش را همه دانشجویان خارجی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان (۷۷ نفر) در یک سال تحصیلی تشکیل دادند. تشکیل دادند.

یافته ها:

سؤال اول: دانشجویان خارجی رشته های پزشکی در حین تحصیل با چه مشکلات آموزشی مواجه می شوند؟

یافته های حاصل از پژوهش شامل دو بخش مصاحبه و پرسشنامه بود. در قسمت کمی ۴۳ نفر مرد، ۱۳ نفر زن، ۲۴ نفر متأهل و ۳۲ نفر مجرد بودند. ۴۸ درصد دانشجویان انتخاب شده در مقطع دکتری، ۲۷ درصد در مقطع کارشناسی و ۲۵ درصد در مقطع کارشناسی ارشد به تحصیل اشتغال داشتند.

در پاسخ به سئوال اول مهمترین مشکل ضعف در فهم زبان فارسی بود. به اعتقاد بیشتر مشارکت کنندگان، یکی از عمده ترین مسایلی که دانشجویان خارجی علوم پزشکی در زمینه تحصیلی با آن مواجه می شوند، زبان فارسی و آموختن آن است.

این گروه از مشارکت کنندگان اعتقاد داشتند که عدم تدریس دروس اختصاصی به زبان های بین المللی مانند انگلیسی و آلمانی، دانشجویان تازه وارد را با مشکلات عمده ای روبه رو کرده است که رفع آن نمی تواند تحصیل را برای آن ها با آرامش خاطر بیشتری همراه سازد. 

به اعتقاد آنان ضعف دانشجویان خارجی در زمینه زبان فارسی، فهم مباحثی را که در کلاس درس مطرح می شود، دشوار می سازد و این ضعف دانشجویان، امکان سؤال کردن و ارایه دیدگاه های شخصی را از آن ها می گیرد.

مشکل دیگر متفاوت بودن نظام آموزشی است. طبق نظر برخی از مشارکت کنندگان، اکثر نظام های آموزش عالی، نظام های سالی واحدی - هستند و در نظام های واحدی همه دروس برای دانشجویان از قبل تعیین شده است و لازم نیست که دانشجو خود به انتخاب واحد بپردازد.

این گروه از مشارکت کنندگان معتقد هستند که واگذار کردن انتخاب واحد به دانشجویان به ویژه دانشجویان خارجی جدیدالورود مسأله ساز است؛ چرا که این دانشجویان با بسیاری از قوانین و مقررات آموزشی در نظام آموزش عالی ایران و شیوه انتخاب واحد کردن آشنا نیستند و ممکن است بدون آگاهی، واحدهای درسی را انتخاب کنند که بعد در آن زمینه دچار مشکل شوند.

همچنین، آنان اعتقاد دارند که مسؤولان آموزشی راهنمایی های لازم را در زمینه انتخاب واحد به دانشجویان خارجی ارایه نمی دهند.

نامناسب بودن تدریس استادان مشکل دیگر این دانشجویان است. به اعتقاد برخی از  مشارکت کنندگان در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، استادان به نیازها و خواسته های دانشجویان خارجی توجهی نمی کنند و در بیشتر اوقات مشکلات این دانشجویان را درک نمی کنند.

این گروه اعتقاد دارند، یکی از وظایف استاد این است که تدریس او در کلاس درس متناسب با توانایی های دانشجویان باشد؛ در حالی که این وظیفه به ویژه در مورد دانشجویان خارجی عملی نمی شود.

نارضایتی از کتاب های درسی: برخی از مشارکت کنندگان باور داشتند که زیاد بودن دروس تخصصی برای دانشجویان مفید نیست و اغلب اوقات فقط این دروس تکرار می شود. یکی از مباحثی که این گروه از مشارکت کنندگان به آن پرداخته اند، این است که بیشتر منابع فارسی را که استادان به عنوان کتاب های درسی معرفی می کنند، از زبان های دیگر از جمله انگلیسی به زبان فارسی ترجمه شده اند و ترجمه این کتاب ها مناسب نیست؛ به گونه ای که حتی درک و فهم آن ها برای دانشجویان ایرانی نیز دشوار است.

سؤال دوم پژوهش: آیا بین مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی رشته های پزشکی به تفکیک متغیرهای جمعیت شناختی (جنسیت، وضعیت تأهل، مقطع تحصیلی، نوع پذیرش زبان، فرهنگ و طول اقامت در ایران)، تفاوت معنی داری وجود دارد؟

بر اساس یافته ها مشاهده شده در ارتباط با دو عامل از هشت عامل فرهنگ و طول اقامت ارتباط معنی دار است. بنابراین بین مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی رشته های پزشکی با توجه به عوامل فرهنگ و مدت اقامت در ایران تفاوت آماری معنی داری مشاهده شد.

سؤال سوم: چه عواملی در کاهش و یا افزایش مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی علوم پزشکی نقش مؤثری دارد؟ رابطه معنی داری بین مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی رشته های پزشکی و متغیرهای فرهنگ و طول مدت اقامت در مشاهده شد. 

نتایج طبقه ضعف در تسلط به زبان فارسی گزارش کرد که تدریس دروس به زبان فارسی در دانشگاه های ایران و به طور خاص دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، مشکلات تحصیلی را برای دانشجویان خارجی به همراه داشته است که یک بعد بر ضعف در فهم زبان فارسی و صحبت کردن به این زبان و بعد دیگر بر جامع نبودن کلاس های آموزش زبان فارسی به دانشجویان خارجی رشته های پزشکی تأکید داشت.

بنابراین، به نظر می رسد که توانمندسازی دانشجویان باید قبل از اعزام به کشور میزبان مدنظر قرار گیرد.

یکی از مشکلات دانشجویان خارجی دانشگاه های علوم پزشکی، متفاوت بودن نظام آموزشی است که از جمله طبقات دارای مشکل بود. اغلب دانشجویان خارجی که برای ادامه تحصیل عازم کشور دیگری می شوند، درمی یابند که به دلیل برخورد با نظام آموزشی ناآشنا، سازگاری با چنین نظامی برای آن ها دشوار است.

یکی دیگر از نتایج مهم مربوط به مشکلات دانشجویان خارجی دانشگاه های علوم پزشکی، اهمال کاری مسؤولان آموزش در کمک به این دانشجویان و آشنا نکردن آن ها با شیوه انتخاب واحد است.

طبقه دیگر بخش مصاحبه درباره مشکلات دانشجویان خارجی، در زمینه تدریس استادان بود و از جمله وجوه آشنا و ملموس این امر، بی توجهی آن ها در حین تدریس با وجود تسلط نداشتن کافی دانشجویان خارجی رشته های پزشکی به زبان فارسی است. در عین حال، سخت گیری ها و رفتار نامناسب استادان در ایجاد مشکلات تحصیلی، مورد تأکید بیشتری قرار داشت.

دیگر نتایج بخش کمی نشان داد که بر حسب جنسیت، وضعیت تأهل، مقطع تحصیلی و نوع پذیرش، بین مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی تفاوت معنی داری وجود نداشت.

بخش دیگر نتایج حیطه کمی نشانگر آن بود که فرهنگ یا قومیت، بین مشکلات آموزشی دانشجویان دارای فرهنگ غیر مشابه با فرهنگ مشابه و تا حدودی مشابه تفاوت معنی داری ایجاد می کند.

زیاد بودن مشکلات آموزشی این دانشجویان را می توان در عللی همچون تفاوت های فرهنگی زیاد با کشور میزبان و عدم برقراری ارتباط اجتماعی با دانشجویان و مردم ایران جستجو کرد.

بین مشکلات دانشجویان خارجی در زمان های مختلف و بر حسب طول اقامت در ایران، تفاوت معنی داری وجود داشت. از این نظر، دانشجویان خارجی دارای اقامت کمتر در ایران، با مشکلات آموزشی بیشتری مواجه بودند.

نتیجه گیری

نتایج مربوط به عوامل پیش بینی کننده مشکلات آموزشی نشان داد که مواردی مانند عدم تشابه فرهنگی و حضور کمتر در ایران، پیش بینی کننده است. بر این اساس، با آشنا کردن دانشجویان خارجی با آداب و رسوم ایرانی و برگزاری کلاس های توجیهی در معرفی نظام آموزشی ایران، می توان به ایجاد انگیزه یادگیری و در نتیجه کاهش مشکلات آموزشی آنها کمک کرد.

مشارکت کنندگان، مشکلات آموزشی دانشجویان خارجی را به ۴ طبقه اصلی و ۱۳ زیرطبقه تقسیم کردند. با توجه به این که فرهنگ و مدت اقامت در ایران از عوامل مؤثر و پیش بینی کننده دانشجویان خارجی دانشگاه علوم پزشکی بود، آن ها در دوران تحصیل با مشکلات آموزشی قابل توجهی مواجه بودند.

بیشتر دانشجویان از تجربه شخصی برای برطرف کردن مشکلات خود استفاده می کردند؛ در حالی که مسؤولین باید عوامل زمینه ساز را شناسایی کنند و اقدامات لازم را در جهت حل این مشکلات انجام دهند.