تنفس مرگبار زیر باران اسیدی! ؛ گزارش مهر به بهانه هفته هوای پاک

به گزارش خبرگزاری مهر ، دود یکی از قدیمی ترین آلاینده ‌های هوا است که برای سلامت بشر مضر است.دود ناشی از آتش حاصله از سوختن چوب توسط ساکنین اولیه غارها جای خود را به دود ناشی از کوره ‌های زغال سوز در شهرهای پر جمعیت داد ، آلودگی هوا به قدری افزایش یافت که زنگ خطر برای برخی از ساکنان آن شهرها به صدا در آمد.

در سال ۶۱ بعد از میلاد سنکا (Seneca) فیلسوف رومی ، از هوای روم به ‌عنوان هوای سنگین و از دودکش های هود با عنوان تولید کننده بوی بد نام برد. در سال ۱۲۷۳ میلادی ادوارد اول پادشاه انگلستان می ‌گوید هوای لندن به حدی با دود و مه آلوده و آزار دهنده است که از سوختن زغال سنگ دریایی جلوگیری خواهد کرد.

به رغم هشدار پادشاه مذکور ، نابودی گسترده جنگل ها ، چوب را تبدیل به یک کالای کمیاب نمود و ساکنان لندن را وادار ساخت تا به جای کم کردن مصرف زغال سنگ به میزان بیشتری از آن استفاده کنند. تا سال ۱۶۶۱ میلادی یعنی بیش از یک قرن بعد ، تغییر قابل ملاحظه ‌ای در آلودگی هوا به وجود نیامد.

در سال 1930 در دره بسیار صنعتی میوز در کشور بلژیک در اثر پدیده وارونگی مه دود در یک فضای معین محبوس گردید. در نتیجه 63 نفر جان خود را از دست داده و چندین هزار نفر دیگر بیمار شدند.

حدود 18 سال بعد در شرایط مشابهی در ایالات متحده آمریکا یکی از اولین و بزرگ ‌ترین فاجعه‌ های زائیده آلودگی ها رخ داد، یعنی 17 نفر جان خود را باختند و 43 درصد جمعیت نورا ، پنسلوانیا بیمار شدند.

درست 3 سال بعد از فاجعه "مه دود لندن" در سال 1952 که نادیده گرفتن عواقب جدی آلودگی هوا غیر ممکن گردید. در روز سه شنبه  4 دسامبر سال 1952 حجم عظیمی از هوای گرم به طرف قسمت جنوبی انگلستان حرکت کرده ، با ایجاد یک وارونگی دمایی سبب نشست یک مه سفید در لندن شد و این مه دود به دستگاه تنفسی انسان سخت آسیب رسانده بود و بیشتر مردم بزودی با مشکلاتی از قبیل قرمز شدن چشم ها ، سوزش گلو و سرفه‌های زیاد مواجه شدند و پیش از آنکه در 9 دسامبر از سطح شهر دور شوند 400 مورد مرگ مربوط به آلودگی هوا گزارش کردند. این تعداد تلفات برای متوجه ساختن افکار بریتانیایی ها جهت تصویب قانون هوای تمیز در سال 1956 کافی بود.

این قانون در ایالات متحده امریکا قانون کنترل آلودگی هوا به تصویب رسید اما این مصوبه تنها موجب به تصویب رسیدن یک قانون موثرتر گردید. این قانون یک بار در سال 1960 و بار دیگر در سال 1962 بازنگری شد و به قانون هوای تمیز سال 1963 که برنامه‌ های ناحیه ‌ای محلی و ایالتی را برای کنترل هوا تشویق می‌ کرد و در عین حال حق مداخله را برای دولت فدرال در صورت به خطر افتادن سلامت و رفاه اهالی ایالت در اثر آلودگی ناشی از ایالات دیگر محفوظ نگه می ‌داشت ، الحاق گردید. این قانون معیارهایی برای کیفیت هوا وضع کرد که بر اساس آنها استانداردهای کیفیت هوا و گازهای متصاعد شده در دهه 1960 میلادی پی ریزی شد.

قانون هوای تمیز...

اجرای قانون هوای تمیز در سال 1970 به آژانس نو بنیاد حفاظت محیط زیست (EPA) محول گریدید.

قانون مذکور به وضع استانداردهای درجه اول و دوم کیفیت هوای محیط زیست پرداخت. استانداردهای اولیه متکی بر معیارهای کیفیت هوا، برای حفظ سلامت عموم مردم ، دامنه وسیعی از ایمنی را در نظر می ‌گیرد. در حالی که استانداردهای ثانوی که آنها نیز متکی بر معیارهای کیفیت هوا باشند برای حفظ رفاه عموم انسان‌ها ، به علاوه گیاهان ، جانوران ، اموال و دارائی هستند.

اصطلاحات قانون هوای تمیز به سال 1977 به تقویت باز هم بیشتر قوانین موجود پرداخته است و ملتها را به تمیز نگهداشتن مورد ارزیابی و اصلاح دوباره قرار گرفتند. اگر چه این امکان وجود دارد که تغییرات بیشتری نیز انجام شود، کاملاً متحمل است که کنترل آلودگی هوا برای ایجاد شرایطی که تحت آن هوا برای نسلهای آینده تمیزتر و سالمتر نگاهداشته شود، از حمایت بیشتر عامه مردم برخوردار شود.

باران اسیدی...

به گزارش خبرنگار مهر ، یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. در دو دهه اخیر و در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیت‌ های کارخانه ‌ها میزان دی اکسید گوگرد و دی اکسید ازت در هوا افزایش یافته است. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می کند و به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در می ‌آید. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را به وسیله باد طی می ‌کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می ‌ریزند. چنین بارش‌ هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.

باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان‌هایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند ، می شود ، میزان حاصلخیزی خاک را کاهش می ‌دهد و حتی ممکن است مواد سمی را وارد خاک‌ کند.

همچنین ، باران اسیدی موجب نابودی درختان ، کاهش مقاومت آنها به خصوص در برابر سرما می ‌شود.

آلودگی شهرهای آسیایی...

نتایج یک بررسی نشان می ‌دهد آلودگی هوا سالانه موجب مرگ بیش از 500 هزار نفر در شهرهای آسیایی می ‌شود و با توجه به گسترش مراکز شهری ، این معضل همچنان در حال شدت گرفتن است.

بر اساس یک مطالعه‌ تحقیقی ارائه شده در کنفرانس اخیر "بانک توسعه آسیایی" در اندونزی ، آلودگی هوا در چندین شهر آسیایی به درجه "وخیمی" رسیده است به طوری که این معضل به خاطر افزایش شهرنشینی و استفاده از خودرو در حال تشدید است.

میشل کرزیزانفسکی ، کارشناس سازمان جهانی بهداشت می گوید: طبق این برآورد ، مرگ زود هنگام بر اثر آلودگی هوا در شهرها افزایش یافته و به بیش از 750 هزار تن در سطح جهان رسیده که بیش از ‪ 530‬هزار تن آن در آسیا بوده است.

به گفته کارشناسان ، میزان یک ماده آلوده ‌کننده هوا معروف به "پی ام 10" که وارد ریه شده و در آنجا باقی می ‌ماند ، افزایش یافته است. این ماده براثر سوزاندن سوخت فسیلی پدید می ‌آید و در شهرهای آسیایی بیشتر ماده "پی ام 10" ‬از موتور خودروها در هوا پخش می ‌شود.

در گزارش بانک توسعه آسیایی ، مستقر در مانیل ، هشدار داده شده است: غلظت این ماده آلوده‌کننده در شهرهای پکن، داکا، هانوی ، هوشی مین ، جاکارتا ، کاتماندو ، کلکته ، دهلی نو و شانگهای یک موضوع جدی است.

دیتر سچولا، نویسنده این گزارش می افزاید: ارتباط شدیدی بین میزان این ماده آلوده‌ کننده هوا و سلامتی ساکنین آسیا و نیز اروپا و آمریکا وجود دارد اما غلظت این ماده در آسیا بسیار بالاست.

سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است: پایین آوردن میزان ماده "پی ام 10" به میزان توصیه شده ، سالانه 15 ‬درصد از میزان مرگ و میر در شهرهای آلوده جهان خواهد کاست.

این سازمان همچنین خواستار کاهش دیگر مواد آلوده‌کننده نظیر "اوزون" و "سولفور" شده ‌است.

گزارش بانک توسعه آسیایی همچنین حاکی است: افزایش میزان آلودگی ، شهرنشینی ، استفاده از وسائل نقلیه موتوری و مصرف انرژی در آسیا ، چالش‌ های اساسی در مقابل تلاش‌ های صورت گرفته برای مقابله با آلودگی هواست.

در کنفرانس بانک توسعه آسیایی ، اقداماتی برای مقابله با آلودگی هوا از جمله افزایش استفاده از سوخت پاک ، جایگزین و قابل تجدید ، ترغیب استفاده از وسائل حمل و نقل عمومی و حتی ترغیب خانه‌ سازی در شهرها که از میزان مصرف انرژی و انتشار گازهای مضر می ‌کاهد ، توصیه شد.

آلودگی هوا...

به گزارش خبرنگار مهر ، آلودگی هوا از جنبه های مختلف ، هزینه‎ های هنگفتی برای دولت ها در بر دارد. بیماری ، تعطیلی های اجباری ، آلودگی محیط زیست ، تخریب ابنیه تاریخی ، هزینه های نظافتی و... همگی هزینه هایی هستند که ملت ها و دولت ها بابت آلودگی هوا می‌ پردازند. در این میان ، هزینه ‌های انسانی ناشی از آلودگی هوا، همچون مرگ و میر و تشدید بیماری‌های قلبی و تنفسی ، غیر قابل قبول ترین هزینه است.

آمار بین‌ المللی خسارات ناشی از آلودگی هوا نشان می ‌دهد که بیماری ‌های ناشی از آلودگی هوا چهارمین رتبه مرگ و میر را به خود اختصاص داده اند و به گزارش سازمان ملل متحد ، هر ساله 3 میلیون نفر از مردم جهان به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می ‌دهند.

ذرات آلاینده از طریق انتشار در هوا ، عوارض سوء متعددی از قبیل کاهش بهره هوشی ، کند ذهنی ، ضایعات کبدی ، ‌تنگی نفس و آمفیزم به وجود می‌ آورند.

وضعیت بغرنج تهران...

نتایج یک مطالعه منطقه‌ ای در تهران نشان داد که در مدت 140 روز ، 1160بیمار تهرانی به دلیل مشکلات تنفسی و قلبی ناشی از آلودگی هوا در 5 بیمارستان تحت معالجه قرار گرفتند.

بر پایه این گزارش ، سالانه چند هزار مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا در تهران رخ می ‌دهد که علاوه بر این ، تعداد مشابهی نیز که به بیماری سرطان ریه مبتلا شده‌ اند و در معرض اکسیدهای نیتروژن بوده‌ اند ، گزارش شده است.

تحقیقات انجام شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوا و وزارت کشور ، حاکی است میزان این آلاینده ‌ها در شهر تهران 2/8 برابر استاندارد جهانی است.

روزانه ۱۲۰۰ تن آلاینده در هوای تهران پخش می ‌شود. در عین حال ، رشد سالانه انتشار Co2 در کشور 25 درصد است. از این رو چندان عجیب نیست اگر در سال ، 88 روز هوای تهران در وضعیت هشدار قرار داشته باشد.

تدابیر مسئولان در شرایط بحرانی برای مهار آلودگی در شهر و کاهش خسارت انسانی ، کارآمدی کافی ندارد. بدین معنی که با وقوع شرایط بحرانی ، مسئولان با تاخیری چند روزه جلساتی را برای تصمیم ‌گیری در مورد تمهیدات جبرانی برگزار می ‌کنند. معمولا برای آنکه وضع آلودگی هوا سریع تر به وضع عادی برگردد ، تصمیم یا تعطیلی گسترده مدارس و ادارات است یا محدودیت ‌های جدی تردد که در هر صورت هزینه‌ های زیادی به شهر تحمیل می ‌کند و با اعتراض و نارضایتی مردم روبرو می ‌شود.

در صورتی که تصمیم ملایم ‌تری هم اتخاذ و اجرا شود ، به دلیل اثر بخشی محدود ، دوره آلودگی هوای شهر طولانی می ‌گردد. چنین شیوه ای برای برخورد با موضوع ، کاملا منفعلانه است. این در حالی است که اگر ستادهای بحران و کنترل ترافیک شهر، بتوانند با پیش ‌بینی میزان آلودگی از تاریخ ‌هایی که آلودگی هوای شهری به محدوده خطر می رسد ، آگاه شوند ، این امکان را می یابند تا با برنامه ریزی و تصمیمات پیشگیرانه ، از تبعات انسانی آلودگی هوا تا حد زیادی پیشگیری کنند.

بدیهی است که هزینه های پیشگیری در این مورد نیز بسیار کمتر از هزینه های چاره اندیشی برای حل معضل است. بنابراین ، پیش بینی میزان آلودگی هوا را باید یکی از فعالیت های حیاتی و ضروری برای مدیران شهری دانست.

بر اساس اعلام بانک جهانی ، میزان خسارات سالانه ذرات معلق در هوای تهران به طور متوسط برابر 600 میلیون دلار و در 7 شهر بزرگ کشور برابر 5/1 میلیارد دلار است که این رقم برابر با 26/1 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور است.

همچنین بر اساس اعلام بانک جهانی ، هزینه های آلودگی هوا در سال 1384 در تهران برای اقامت در بیمارستان 10 میلیارد ریال ، ویزیت پزشک 92 میلیارد ریال ، مراجعه به اورژانس 130 میلیارد ریال و خسارات روزهای کاری از دست رفته با احتساب کار خانگی ، یک هزار و 540 میلیارد ریال بوده است.

این در حالی است که اگر در ابتدای سال 1384، با پیش بینی میزان آلودگی هوای تهران در روزهای آینده و تصمیمات پیشگیرانه توسط مدیران شهری ، تنها 10 درصد از هزینه های درمانی و پزشکی مربوط به آلودگی هوای تهران کاهش می یافت ، این میزان صرفه جویی به حدود 177 میلیارد ریال می رسید.

امروزه این امر به ویژه مورد توجه مسئولان کلانشهرها قرار گرفته است. برای مدیریت موثر این پدیده و پیامدهای آن ، مطالعه دقیق و شناسایی پارامترهای آماری حاکم بر تغییرات جوی همچون تغییرات دما ، رطوبت و وزش باد ، مسئله ای مهم و اجتناب ناپذیر است. از سوی دیگر تعدد پارامترهای تاثیرگذار و روابط متقابل ، این پدیده را به یک پدیده پیچیده تبدیل می ‌کند که پیش بینی رفتار آن ، نیازمند به کارگیری روش های کمی و عددی برای مدل سازی مسئله است.

-------------------------

حبیب احسنی پور اصل