اکثر فیلم‌های نوروزی هنوز دوبله نشده‌اند / مشکلات دوبله بیشتر از ترجمه است

* خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و هنر: امسال واحد دوبلاژ سیما چند فیلم برای نوروز 86 دوبله کرده است؟

- سیدمحسن حسینی، مدیر تولید دوبلاژ سیما: پاسخ دقیقی نمی توانم به این سئوال بدهم، به دلیل اینکه تا الان تعداد فیلم هایی که برای نوروز دوبله کرده ایم، کم بوده و فقط شبکه یک حدود هفت تا هشت فیلم در ارتباط با نوروز برای دوبله ارائه داد، اما در صحبت های شفاهی که با مسئول اداره کل تأمین برنامه های خارجی داشتیم، مجموعاً حدود 80 تا 100 فیلم خریداری و بین شبکه های مختلف سیما توزیع شده است.

* زمان زیادی تا نوروز باقی نمانده، فکر نمی کنید با مشکل برخورد کنید؟

- زمان دیر شده و یک ماه برای این همه فیلم کم است، اما مجبوریم چند شیفت کار کنیم.

* در حال حاضر یکی از ضربه های اصلی که بر دوبله ما وارد می شود، عجله زیاد در ترجمه و دوبله است، چرا تاکنون فیلم های نوروز امسال برای دوبله ارائه نشده اند؟

- این صحبت درست است. شخصاً در جلساتی که با مدیران تامین برنامه شبکه ها داشتم، بارها این مسئله را تأکید کرده ام که گوینده ها باید وقت کافی برای دوبله داشته باشند و تنظیم وقت گوینده ها زمان لازم دارد. به عنوان نمونه اگر از تعدادی گوینده برای یک فیلم دعوت کنیم، ممکن است 15 الی 20 روز دیگر به ما وقت بدهند. از طرفی قبل از دوبله، ترجمه هر فیلم حداقل یک هفته طول می کشد و بیشتر فیلم ها چند روز تا یک هفته برای صدا گذاری وقت لازم دارد.

* یک فیلم که دوبله و ترجمه ایده آل داشته باشد به طور متوسط چقدر زمان نیاز دارد؟

- به طور متوسط یک فیلم برای داشتن دوبله خوب حدود 45 روز زمان لازم دارد. البته در واحد دوبلاژ ما همزمان ترجمه و دوبله فیلم ها را انجام می دهیم. من بارها به دوستان در شبکه این نکته را گفتم که زمان دوبله فیلم را در برنامه ریزی های خود در نظر بگیرند. البته باید بگوییم که آنها نیز مشکلات خودشان را دارند.

این مسائل باعث نمی شود ما از کیفیت بگذریم و خیلی هم بر آن تأکید داریم. در واحد دوبلاژ سیما کارشناس ترجمه بر ترجمه ها نظارت دارد و کارها را بررسی می کند. ممکن است کاری برگردد و دوباره مترجم باید آن را تصحیح کند. در قسمت صدا و دوبله هم به همین صورت کارشناسی می شود و نظارت داریم. منتهی وقتی زمان کم باشد و شبکه هم نیاز داشته باشد، در برخی مواقع دوبله فیلم ضعیف می شود.

* با وجود تاکیدی که شما دارید، اما این مشکل چرا همچنان سر جای خود باقی است و کارها با عجله ترجمه و دوبله می شود؟

- همانطور که اشاره کردم آنها نیز مشکلاتی دارند. البته برخی شبکه ها کنداکتور شناور دارند، یعنی این آمادگی را دارند که به فراخور شرایط برنامه داشته باشند، اما در ارتباط با کارهای خارجی که نیاز به دوبله دارد، فکر می کنم بسیار راحت می توان برنامه ریزی کرد، چرا که ارتباطی با مسائل داخل ندارد. باید این مطلب جا بیفتد که برنامه ریزی صحیح در کیفیت کار موثر است. از طرفی اداره کل تأمین برنامه های خارجی در برنامه های خارجی حرف اول را می زند، یعنی اگر به موقع کار تأمین شود شبکه هم می تواند برنامه ریزی کند.

البته وقتی به تأمین می پردازیم مشاهده می شود که آنها نیز یکسری مسائل و مشکلات خاص خود را دارند که خواسته یا ناخواسته موجب تاخیر در تحویل فیلم ها می شود. البته باید آنها حل شود تا کیفیت برنامه ها بهتر شود. وقتی برنامه ریزی صحیح صورت بگیرد و زمان لازم برای دوبله در اختیار باشد، کیفیت کار بهتر خواهد شد و در فضای آرامتری کار انجام می شود. دقیقا مثل جاده ای است که ابتدای آن پرپیچ و خم و سنگلاخی است و فرد مجبور است در ابتدای جاده آهسته حرکت کند. وقتی به قسمت آخر آن می رسد دوبلاژ است و می خواهد با سرعت زیاد تأخیرهای گذشته را جبران کند و این صحیح نیست، باید این پروسه از ابتدا درست طی شود که با سرعت متعادلی این جاده طی شود.

* با توجه به اینکه در صحبت هایتان اشاره کردید زمان ایده آل برای دوبله فیلم 45 روز است، فکر می کنید دوبله فیلم های نوروز با زمان کمی که برای شما باقی مانده، عجله چند درصد به کیفیت لطمه می زند؟

- درصد نمی توانم بگویم، اما تلاش خود را برای بالابردن کیفیت دوبله فیلم ها انجام می دهیم. انتخاب مدیر دوبلاژ مهم است. مدیر دوبلاژ باید فیلم را ببیند و فرصت اینکه سینک بزند، کم است و از طرفی انتخاب گوینده خیلی مهم است، ممکن است از پنج نفری که در نظر دارد سه نفر از آنها وقت نداشته باشند و باید افراد دیگری را جایگزین کند. متاسفانه این مسائل روی کیفیت دوبله تأثیر می گذارد. البته در برخی مواقع هم پیش آمده که ما ظرف سه روز کار را دوبله و ترجمه کردیم.

برخی مواقع هم پیش می آید که شبکه ها کار خود را به بخش خصوصی برای دوبله می دهند و آنها یک هفته ای یا ده روزه به آنها کار را تحویل می دهند، اما صحبت سر کیفیت است. ما هم می توانیم با سرعت زیاد کار را تحویل دهیم، اما روی کیفیت تاکید داریم. حال می توان فیلم هایی که شاخص نیستند به دوبلورهایی که کیفیت کارشان پائین تر است برای دوبله داده شود، اما فیلم های شاخص را به مدیران دوبلاژی ارائه می دهیم که کیفیت کارشان بالاست.

* واحد دوبلاژ نظارتی بر دوبله کارهایی که از سوی شبکه ها به بخش خصوصی واگذار می شود، دارد یا نه؟

- اگر کار بیرون برود، ما هیچ نظارتی بر آن نداریم. یکی از مطالبی که پیشنهاد می دهیم این است که اگر می خواهد کار بیرون برود طبق یک ضابطه ای باشد و یکی از راه حل ها می تواند این باشد که از طریق امور دوبلاژ این کار صورت پذیرد.

* الان از طریق امور دوبلاژ انجام می شود؟

- خیر، ما هیچ نظارتی به کاری که خارج از سازمان می رود، نداریم و خود شبکه نظارت و پخش هم می کند.

* پس قانونی در رابطه با ارائه فیلم برای دوبله به بخش خصوصی از سوی سازمان وجود ندارد؟

- نه، قانونی وجود ندارد، بلکه یک توافق بین شبکه ها و امور دوبلاژ سیما بوده که آثار خود را توسط این امور دوبله کنند.

* بودجه ای برای این کار به شبکه ها داده می شود؟

- بودجه ای برای دوبله به شبکه ها داده نمی شود، اما آنها از روش های مختلف می توانند بودجه را تأمین کنند.

* اگر نگاهی بر ترجمه فیلم ها داشته باشیم، یک مترجم خوب باید به زبان فارسی و زبان انگلیسی و سینمای جهان آشنایی کافی داشته باشد، اما وقتی برخی دیالوگ ها را می شنویم، احساس می شود ترجمه ها این ویژگی ها را ندارد؟

- اینکه شما می گویید یک مترجم باید این سه خصوصیت را داشته باشد ایده آل است، اما افرادی که دارای این سه خصوصیت باشند، خیلی کم هستند. بنابراین ما نمی توانیم کارهای خود را متوقف کنیم، اما در پذیرش مترجم مراحلی را با حضور کارشناسان طی می کند، کارشناسان تست می گیرند که فرد تا چه حد به هر دو زبان تسلط  دارد که معمولاً تعداد زیادی رد می شوند و تعداد کمی باقی می مانند. کارشناسان ما حداقل 30 سال سابقه ترجمه فیلم دارند که افراد را ارزیابی می کنند. در مجموع  آدم هایی وارد می شوند که از این کانال عبور کرده باشند.

* کارشناسان شما برای پذیرش مترجم چه معیارهایی را در نظر می گیرند؟

- همین معیارهایی که شما گفتنید تسلط به زبان مبدا و مقصد. البته آشنایی به فیلم و سینما جزو معیارهای اصلی ما نیست.  فیلم را می دهیم و مترجم ترجمه کرده و کارشناس ها کار فرد را بررسی می کنند و تشخیص می دهند این فرد چقدر تسلط دارد. در مجموع ما در قسمت ترجمه نمی گویم ضعف نداریم، اما با توجه به امکانات و افرادی که داریم، ضعف نداریم. در گذشته مدیران دوبلاژ از وضعیت ترجمه ها گلایه داشتند و اعتراض می کردند که ترجمه ضعیف است، اما الان خیلی کم شده و نشان می دهد که ترجمه ها بهتر شده است.

* فکر نمی کنید مترجمی که آشنا با سینمای جهان نباشد روی کاری که انجام می دهد، تاثیر می گذارد؟

- فکر می کنم مترجم هایی که وارد این کار می شوند، زمینه دارند. معمولاً آدم هایی هستند که آشنا و علاقمند به سینما هستند. البته در تستی که از آنها گرفته می شود، سئوال خاصی در این باره نمی کنیم و آنها بر مبنای علاقه ای که داشتند، آشنا به این مقوله هستند. البته باید به نکته ای اشاره کنم که وقتی فیلم دیده می شود و ایرادی در دیالوگ هم می شنوید، باید دید این را مترجم نوشته یا مدیر دوبلاژ قرار داده است، چرا که صد در صد آنچه مترجم نوشته به کار نمی آید، بلکه مدیر دوبلاژ روی آن به لحاظ سینک بررسی می کند. برخی مواقع ناچار است کلمات را به لحاظ سیلاب ها جا به جا کند.

* شما خودتان این نکات را پیگیری می کنید یا نه؟

- من خیلی از فیلم ها را می بینم و تا جایی که بتوانم و مواردی که مشکل دارد را پیگیری می کنم، چرا که متن هم اینجا موجود است. مجموعاً راجع به ترجمه می توانم بگویم تمام فیلم هایی که دیدم، می توانم بگویم ترجمه شرایط مطلوب ندارد، ولی خوب است و ضعف کمی دارد. اگر به ترجمه نمره بدهیم از 100 حدود 70 می گیرد. به نظرم این مشکلات بیشتر به دوبله برمی گردد.

* مترجم کارهای کودک، سینما و مستند از هم جدا هستند؟

- ترجمه فیلم های مستند برای ما خیلی مهم است. معمولاً افرادی را انتخاب می کنیم که متخصص و دارای مدرک تخصصی رشته مورد نظر هستند. درباره کودک هم از افرادی استفاده می کنیم که در این زمینه علاقمند هستند و کارهای خوبی انجام داده اند. کارهای سینمایی هم طبقه بندی می شود و کارهای خیلی ارزشمند از نظر جهانی را در اختیار مترجم های قوی تر و با سابقه تر قرار می دهیم و آثاری که آنچنان بازتاب جهانی ندارد، در اختیار افرادی که سابقه و تجربه شان کمتر است، می گذاریم. برخی افراد هستند که با سابقه ای که داشتند امتحان شان را پس داده اند و برخی افراد هستند که سابقه کمتری دارند و تازه وارد هستند. در مجموع کار مترجم ها مثل گوینده ها طبقه بندی ندارند و ما بر مبنای شناخت مترجم ها و اهمیت آن طبقه بندی می کنیم.

* این تقسیم بندی چگونه انجام می شود، آیا در شورا تصمیم گیری می شود یا خودتان شخصاً این مسئله را بررسی می کنید؟

- آخرین نفری که انتخاب می کند، خودم هستم، اما قبل از آن پروسه ای را طی می کند. وقتی فیلم می آید کار به کارشناس داده می شود و یک فرمی در نرم افزار ما وجود دارد که خلاصه ای از شرایط  فیلم نوشته می شود. موضوع فیلم و نکته هایی که لازم است، عنوان می شود. این فرم به همراه فیلم آورده می شود و ما فیلم را می بینیم و مشخصات فیلم و نظر کارشناس را با توجه به موقعیت مترجم های خود تقسیم بندی می کنیم.

* کارشناسان ثابت در بخش ترجمه چه کسانی هستند؟

-آقای حسین شایگان و آقای جمشیدیان هستند که جزء مترجمین ما نیز هستند.

* اگر واحد دوبلاژ را ارزیابی کنید، فکر می کنید مشکلات دوبله بیشتر است یا ترجمه؟

- بیشتر در دوبله مشکل داریم تا ترجمه. البته نه اینکه ما گویندگان قوی نداشته باشیم، بلکه این مشکل به مدیر دوبلاژ برمی گردد. او انتخاب می کند و هم قبلش متن را تنظیم می کند. ما در زمینه مدیر دوبلاژ که بار سنگینی هم بر دوشش است، ضعف داریم، چرا که نقش مدیر دوبلاژ در این هنر همانند کارگردان فیلم است. او باید فرصت و وقت کافی داشته باشد تا فیلم را سینک بزند. گاهی اوقات مدیران دوبلاژ این فرصت را ندارند.

* چه تمهیداتی برای رفع این مشکلات در نظر گرفتید؟

- در حال حاضر به اندازه کافی شناخت لازم را نسبت به مدیران دوبله داریم. اگر بخواهیم محدود به کسانی باشیم که کیفیت کارشان عالی است، عملاً نمی توانیم پاسخگوی شبکه ها باشیم. بنابراین مجبوریم از همه استفاده کنیم، ولی مرتب از کار کسانی که ضعیف است را کنترل می کنیم. خودشان هم متوجه اشکالات می شوند. البته بعد از توضیح، ولی نمی توانیم در این شرایط به آن عده که کارشان ضعیف است، کار ندهیم.

فیلم ها طبقه بندی می شوند و آثار ضعیف تر به مدیر دوبله های ضعیف تر ارائه می شود. البته با انجمن گویندگان صحبت کردیم تا ضوابطی برای مدیر دوبلاژ تدوین کنیم. این ضوابط در حال حاضر وجود ندارد، اما قصد داریم با همکاری انجمن ضوابط را مدون کنیم.

* فکر می کنید چه زمانی این ضوابط عملی شوند؟

- خودمان می توانیم این ضوابط را تعیین کنیم، اما خیلی دوست داشتیم این ضوابط را با تعامل انجمن گویندگان انجام دهیم. انجمن باید کمیته ای فنی تشکیل دهد. در دوره قبل این کار را انجام ندادند، اما امیدوارم تا سال آینده این کار انجام شود.

* ضوابط  گویندگان چه طور؟

- طبق توافقی که با انجمن گویندگان داشتیم، پذیرش گوینده جدید فقط از طریق امور دوبلاژ سیما انجام می شود. انجمن هم استقبال کرده است. در مجموع گوینده باید چند مرحله را سپری کند. البته طبق توافق و تعاملی که با انجمن گویندگان داریم. آزمون ها زیر نظر کارشناس انجمن گویندگان انجام می شود.

* در پایان ارزیابی درباره کارهای امسال بفرمایید؟

- در شش ماهه اول امسال ما یک رشد دو درصدی نسبت به سال گذشته داشتیم. البته اگر با فیلم هایی که تا آخر سال پخش می شود، ارزیابی کنیم، قطعاً رشد بیشتری خواهیم داشت.