تصویرسازی فرهنگی به شیوه کتابفروشی

به گزارش خبرنگار مهر، برومند در یافتن موضوع های ساده و در عین حال بکر و داستانپردازی از چنین مضامینی تبحر خاصی دارد. وی با ساخت مجموعه تلویزیونی "خودرو تهران 11" با محور قرار دادن یک خودرو و افرادی که به شکل های مختلف سوار آن می شوند، از موضوعی بسیار ساده و در عین حال پیش پا افتاده اثری اجتماعی و جذاب ساخت و این موضوع را به مخاطبان ثابت کرد که علاوه بر ساخت آثار قابل توجه در ژانر کودکان و نوجوانان، توانایی تولید و ارایه سریال های تلویزیون جذاب برای بزرگسالان را هم دارد.

سریال "هتل مروارید" توانایی برومند در بیان مسایل و موضوع های اجتماعی با استفاده از یک موضوع ساده را بیشتر به اثبات رساند. کارگردان بر اساس شرایط و اتفاقاتی که افراد مختلف هنگام رفت و آمد به این هتل به وجود می آوردند و نوع رفتار و افکار و اندیشه های کارکنان هتل که شخصیت های ثابت داستان محسوب می شدند، داستان های خود را شکل می داد. البته بدون شک هر اثر تصویری از یک بستر و محیط برای وقوع اتفاقات مختلف داستان برخوردار است که می تواند یک خانه، مغازه، رستوران، بیمارستان و ... باشد، اما انتخاب بستر اصلی اتفاقات در کنار شیوه پرداخت به موضوع و استفاده از چنین بستری اهمیت زیادی پیدا می کند.

سریال "کتابفروشی هدهد" از موضوع به نسبت جذابتر و در عین حال بکرتری برخوردار است. به این جهت که طی سال های گذشته یا لوکیشن اصلی یک اثر تلویزیونی کتابخانه و کتابفروشی نبوده یا اگر چنین محلی برای ساخت یک سریال انتخاب شده، داستان های آن به مسایل و موضوع های دیگری پرداخته اند و در عمل کتاب محور اصلی ماجرا قرار نگرفته است. در حالی که "کتابفروشی هدهد" به طور مستقیم سعی دارد به بینندگان خود اهمیت استفاده از کتاب و نقشی که این مقوله فرهنگی می تواند در زندگی عادی و اجتماعی افراد مختلف داشته باشد را به شکلی گسترده و فراگیر بیان می کند.

طی سال های اخیر گزارش ها و آمار رسمی و غیررسمی زیادی در خصوص زمان بسیار پائین کتابخوانی در کشور ما بیان شده است. این موضوع همواره در دوره ای خاص ـ از جمله زمان برگزاری نمایشگاه کتاب یا سالروز کتابخوانی ـ با استفاده از گزارش های مختلف بیان شده، اما سریال داستانی که بتواند حداقل ارتباط را با مخاطب برقرار کند، در میان آثار تلویزیونی جایی نداشته است. به خصوص که هنرمندان با تردید زیادی به چنین موضوعی نزدیک می شوند. چون کتاب در ذات خود با وجود گستردگی قابل توجه جذابیت خاصی ندارد. مردمی که به کتابخوانی علاقه چندانی نشان نمی دهند، بسیار طبیعی به نظر می رسد که از یک سریال با موضوع کتاب یا کتابفروشی و کتابخانه نیز استقبال چندانی نکنند.

سریال "کتابفروشی هدهد" برای اینکه بتواند در اثر جذابیت به وجود بیاورد از شکل تازه فروش کتاب استفاده می کند. یعنی به سراغ کتابفروشی سیار می رود. پدیده ای که طی چند سال اخیر به صورت محدود توسط شهرداری تهران در مناطق مختلف شهر راه اندازی شده، اما بسیاری از آن اطلاع ندارند. این موضوع علاوه بر اینکه در ابتدای امر از جذابیت نسبی برخوردار است، شرایطی را فراهم می آورد تا کارگردان به خوبی بتواند مسایل و موضوع های مختلف در مورد کتاب و جایگاه آن در جامعه را مورد توجه قرار دهد.

سازندگان این مجموعه تلویزیونی برای اینکه اثر خود را از خسته کننده بودن دور کنند، سه فضای مختلف وضعیت و شرایط خانوادگی کیوان، ماجراهای مربوط به خود کتابفروشی و راننده اش غلام و رستوران خواهرشوهر کیوان را در قصه طراحی می کند که این فضاها به صورت موازی در طول قسمت های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و کارگردان با مهارت و به نرمی از یکی به دیگری حرکت می کند. به گونه ای که هم سریال با لوکیشن های متعددی مواجه شود و هم اینکه داستان خشک و خسته کننده نشود.

این فضاسازی قصه یک ویژه مثبت دیگر هم دارد. اینکه هم کتاب در قصه به صورت مستقیم مطرح می شود و هم راههای مختلف ترویج کتابخوانی و فایده های مهمی که دارد به تصویر درمی آید. برای نمونه پس از اینکه کتابفروشی هدهد تبدیل به رستوران می شود، عده ای از مشتریان دایم کتابفروشی همچنان برای خرید کتاب تماس می گیرند. اداره کنندگان رستوران هم برای اینکه به نوعی مشتریان خود را گسترش دهند، در کنار دریافت سفارش غذا، یک کتاب نیز برای مشتریان خود می فرستند. این موضوع شاید یک قصه به نظر برسد، اما در اصل پیشنهادی ساده و در عین حال امکانپذیر در گسترش فرهنگ کتابخوانی محسوب می شود.

در این سریال وقتی کتابفروشی تبدیل به رستوران می شود، نکاتی جالب و در عین حال ظریف در خصوص نیاز افراد جامعه به خوراک فرهنگی در کنار تامین دیگر مواد مورد نیاز بدن اشاره می شود، اما سریال به شدت از شعار دادن جلوگیری می کند و به مسایل و موضوع های خیلی بزرگ نمی پردازد. برای نمونه اختلاف زوجی را مطرح می کند که زن جوان غذا پختن بلد نیست و کتاب آشپزی به او کمک می کند یا مشکل زوج دیگری بیان می شود که زن نسبت به عنوان خانوادگی همسرش مشکل دارد و یک کتاب این مسئله را به نحوی حل می کند. این موضوع باعث می شود قصه ها باورپذیر باشند. حتی نوع شکل گیری عشقی که میان کیوان با دختر جوان به وجود می آید و در نهایت به ازدواج منجر می شود نیز کاملا جنبه فرهنگی دارد و ارتباط سالم میان یک دختر و پسر را مطرح می کند که حاصل ارتباط شغلی است.

البته تمام این مطالبی که گفته شد، دلیلی بر این مطلب نیست که فیلمنامه های سریال ایراد نداشتند. بلکه اتفاقا برخی قسمت های سریال دچار زیاده گویی می شدند و اثر شکل تصویری خود را تا حدود زیادی از دست می داد یا در بعضی قسمت های این سریال داستان به اندازه ای کوتاه بود که کارگردان سعی می کرد،مدت زمان هر قسمت را با طرح حاشیه های مختلف به نوعی پر کند. این موضوع سریال را از نوعی نوسان کیفی برخوردار می کرد و بیننده گاه از تماشای اثر لذت لازم را نمی برد، اما بدون تردید تمامی قسمت های این سریال بر توجه دادن مخاطب به مسایل فرهنگی و به طور مشخص کتاب تاکید می کردند.

در "کتابفروشی هدهد" مرضیه برومند از همان عوامل تولیدی استفاده کرد که طی چند سال گذشته با آنها کار کرده و به نظر می رسد به اندازه ای از آنها رضایت دارد که در ادامه فعالیت های خود از این افراد دعوت به عمل می آورد. در عین حال این بازیگران نیز به نوعی با شیوه کاری برومند و جنس آثار او به خوبی آشنا شده اند و همین مسئله شرایطی را فراهم آورده که نقش ها را بهتر درک کنند و جلوه بیرونی شخصیت ها تا حدود زیادی باورپذیر باشد. هر چند این مسئله مدیون نگاه دقیق کارگردان نیز هست که کاراکترهای خود را به گونه ای انتخاب می کند که برای مخاطب قابل بازشناخت و حتی نزدیک به ذهن باشد.

طراحی صحنه و لباس این مجموعه تلویزیونی نیز بسیار خوب انجام شده است. هر لوکیشن این سریال به نحوی انتخاب می شود و مورد استفاده قرار می گیرد که به خوبی شرایط محل مورد نظر را انعکاس می دهد. یعنی رستوران به خوبی با شرایط روز چنین محل هایی هماهنگی دارد و خانه و کتابفروشی سیار نیز خوب ارایه شده اند. این کتابفروشی که در اصل یک اتوبوس است، به اندازه ای از طراحی دقیق و حساب شده برخوردار است که پس از اتمام ساخت سریال، به وسیله سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران خریداری می شود و در ادامه ارایه کتاب به صورت سیار در محلات مختلف به کار خود ادامه می دهد.