امیر دریابان علی شمخانی، رئیس مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری مهربه بیان دیدگاه های خود در زمینه مسئله هسته ای،اوضاع داخلی و منطقه و نیز احتمال مذاکره ایران با آمریکا پرداخت که مشروح آن در زیر می آید:
مهر: آقای مهندس شمخانی، برخی معتقدند دولت خاتمی برای حفظ حق هسته ای ایران از راه مذاکره پیش می رفت اما احمدی نژاد معتقد است که حق انرژی هسته ای را به هر قیمتی که شده باید حفظ کرد، آیا انرژی هسته ای باید در خدمت کشور باشد یا کشور در خدمت انرژی هسته ای؟
دریابان شمخانی : نباید این گونه فکر کرد که دولت خاتمی، از طریق مذاکره به دنبال حفظ حق هسته ای ایران بود و احمدی نژاد بر این باور است که به هر قیمتی که شده باید این حق را حفظ کرد. هر دوی اینها معتقد بوده و هستند که ما باید توانمندی غنی سازی و تکنولوژی کامل انرژی هسته ای را در حد صلح آمیز کسب کنیم. به نظر من مثلثی وجود دارد که سه ضلعش مشخص می کند که چگونه باید عمل کرد. ضلع اول شرایط حاکم بر اوضاع داخلی، منطقه و جهان است. ضلع دوم هدف و ضلع سوم نحوه عملکرد است. نحوه عملکرد تابع شرایط حاکم بر داخل و خارج و هدف است.
سیاست رسمی جمهوری اسلامی خروج نیروهای اشغالگر آمریکایی از عراق است چرا که آمریکا بر خلاف ادعای اولیه اش به عنوان یک نیروی آزاد ساز شناخته نمی شود بلکه همه او را یک اشغالگر می دانند |
درهدف رسیدن به انرژی هسته ای صلح آمیزهمه مسئولان نظام و مردم ما متحد و یکصدا هستند وهیچ دیواری اعم از اعتقادی، سیاسی، قومی، فرهنگی و سنی بین ملت ایران برای رسیدن به این حق مسلم وجود ندارد اما مهم این است که ما به این حق مسلم دست پیدا کنیم.
چرا که بسیار ناگوار است که پس از صرف هزینه های میلیاردی و امنیتی کردن فضای کشور ما را از رسیدن به این حق مسلم محروم کنند و اگر این محروم شدن به نام ما ثبت شود تلخ ترین ثبتی خواهد بود که در تاریخ این کشور صورت گرفته است. دستیابی به توانمندی انرژی هسته ای صلح آمیز سیاست پایدار جمهوری اسلامی ایران است، شاید گروهی به منظور زیر سئوال بردن اصل سیاست پایدار(داشتن توانمندی تکنولوژی صلح آمیز هسته ای) چنین تفکیکی را ناخواسته دامن می زنند.
س: طرح پیشنهادی شما برای حل مسئله هسته ای چیست؟
ج : با توجه به تعریفی که از انرژی هسته ای ارایه شد باید ابتدا مشخص کنیم که " استراتژی مادر" یا " grand sterategy" کشور چیست. به نظر می آید استراتژی مادر جمهوری اسلامی ایران دستیابی به توانمندی انرژی صلح آمیز هسته ای است و برای دستیابی به این حق مسلم، توجه به سه نکته بسیار اساسی است.
در مقطع کنونی هم بنیاد استراتژی انرژی هسته ای ما غلط است و هم می توانستیم در گام هایی که برای رسیدن به این هدف بر می داریم صحیح تر عمل کنیم |
ازقرائن و بیانات مسئولین عالی رتبه نظام استنباط می شود که استراتژی بزرگ کشور نیل به تکنولوژی صلح آمیزهسته ای است و اگر این یک انتخاب است باید تمام اقدامات داخلی و خارجی در تراز و سطح عالی ( استراتژی های دیگر )، موید، هم جهت و تقویت کننده استراتژی بزرگ باشند و این نیازمند انسجام و وحدت در حوزه داخلی و اعمال سیاست های کارآمد و سنجیده در حوزه خارجی و دیپلماسی است.
اجتناب از هر گونه سیاست داخلی و خارجی تضعیف کننده و حتی غیر همسو و یا خنثی نشانگر هنر مدیریت کلان و راهبردی خواهد بود و اعمال هرگونه سیاست داخلی و خارجی تضعیف کننده،غیر همسو و یا خنثی نشان از فقدان این هنر به عنوان یکی از لوازم اساسی حاکمیت به حساب می آید.
پس از پذیرفتن این اصول و عمل در چارچوب این معنا(استراتژی بزرگ)، بنیاد هسته ای نیز باید بر پایه برآوردهای صحیح و مبانی اصولی پایه گذاری شود. شاید خواندن کتاب " برنامه شاه جاه طلبی فراتر از حد " به عنوان یک تجربه در این رابطه قابل بهره برداری باشد.
محتاط بودن اتفاقی سیاست های خارجی دولت خاتمی اجازه بروز و آشکار شدن این بنیاد غلط را نداد اما سیاست تهاجمی فاقد ابتکار دولت نهم این بنیاد غلط را آشکار کرد |
درمقطع کنونی هم بنیاد استراتژی انرژی هسته ای ما غلط است و هم می توانستیم در گام هایی که برای رسیدن به این هدف بر می داریم صحیح ترعمل کنیم.ولی ما سیاست تهییج داخلی را به عنوان یک سیاست آسان وتاکتیکی درراستای تضعیف استراتژی هسته ای به کارگرفتیم. درمقطع کنونی برای رسیدن به حق مسلم ایران دردستیابی به انرژی صلح آمیزهسته ای گام هایی برداشته شد که این حق را تضعیف و حتی شک بر انگیز کرد.
محتاط بودن اتفاقی سیاست های خارجی دولت خاتمی اجازه بروز و آشکار شدن این بنیاد غلط را نداد اما سیاست تهاجمی فاقد ابتکاردولت نهم این بنیاد غلط را آشکار کرد البته این به مفهوم ارزش داشتن مطلق هیچ یک از این روشها نیست.توجه عملگرایانه به این سه نکته موثرترین راه حل برای مسئله هسته ای است.
س: به نظر شما آیا جمهوری اسلامی ایران در شرایط فعلی باید تعلیق غنی سازی را بپذیرد یا نه؟
ج : در خواست حریف از ما تنها تعلیق غنی سازی نیست بلکه خواسته های بیشتری دارد و غنی سازی تنها بخشی از خواسته های حریف ازماست. او یک بازی را با جمهوری اسلامی ایران شروع کرده که من آن را شبیه بازی" اسکواش" می دانم. در ابتدای این بازی به توپ هسته ای ایران به اشکال مختلف ضربه می زد و فشار را مطابق جایی که می خواست توپ فرود آید تنظیم می کرد اما در مقطع کنونی حریف بازی را از" اسکواش" به " پینگ پنگ" تبدیل کرده و به جای یک راکت دو راکت را در دست گرفته که پتانسیل هر کدام از این راکت ها با دیگری متفاوت است. به همراه راکت هسته ای یک اجماع علیه توپ هسته ای ایران وجود دارد که همین قدرت ضربه راکت را چندین برابر می کند. از سوی دیگر، حریف میز این بازی را نیز در قالب یک خط کشی جدید و غیر استاندارد و در چارچوب یک قطعنامه علیه ایران خط کشی کرده و حتی با پذیرفتن تعلیق غنی سازی از سوی ایران نیز حاضر به پاک کردن این خط کشی نیست.
در خواست حریف از ما تنها تعلیق غنی سازی نیست بلکه خواسته های بیشتری دارد و غنی سازی تنها بخشی از خواسته های حریف از ماست |
س: برخی این گونه القاء می کنند که غنی سازی با انرژی صلح آمیز هسته ای کاملا متفاوت است واگر جمهوری اسلامی ایران به دنبال انرژی صلح آمیز هسته ای است پس چرا تا این اندازه بر غنی سازی تاکید می کند؟
ج : چرخه سوخت و غنی سازی تنها قسمتی ازسیکل انرژی هسته ای و انرژی، تنها بخشی از تکنولوژی هسته ای است. برای کشوری که استعداد معدنی، تاریخ علمی گسترده و نیازمندی های توسعه ای فراوانی دارد دستیابی به چرخه کامل انرژی هسته ای یک امر کاملا حیاتی است. چرخه غیر کامل و ناقص انرژی هسته ای به معنای صرف هزینه های اضافی و وابستگی به قدرت های هسته ای است .
27 سال از انقلاب می گذرد و اگر بزرگان نظام مصلحت می دانستند هولوکاست را مطرح می کردند |
س: برخی ها بر این باورند از آنجا که احمدی نژاد سیاست فعال را دخالت در امور مداخله گران می دانند مطرح کردن هولوکاست در شرایط فعلی اقدام صحیحی بوده است نظر شما چیست؟
ج : ما باید بدانیم که "استراتژی مادر" کشور چیست و چه زمانی باید دخالت کنیم و اصلا چرا باید دخالت کنیم. برای انجام هر اقدامی باید در راستای تقویت استراتژی مادر عمل کرد. از طرفی در مدت 27 سال که از انقلاب می گذرد اگر بزرگان نظام مصلحت می دانستند هولوکاست را مطرح می کردند چرا که هولوکاست یک کشف جدید نیست. ما باید بر اساس پتانسیل های مادی خود و پتانسیل های دشمن دست به اقدام عملی بزنیم و بدانیم که خداوند به جز از مجرای طبیعی دست به امداد غیبی نمی زند. سئوال این است که آیا این گونه مسائل منجر به تقویت استراتژی بزرگ کشور شد و یا آن را تضعیف کرد؟ که پاسخ ها و استدلال های متناقضی در این زمینه وجود دارد.
س: بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند که تنها راه حل مسئله هسته ای ایران مذاکره با آمریکاست آیا شما هم همین نظر را دارید؟ از طرفی مذاکره با آمریکا در شرایطی که رفتارهای خصمانه اش علیه جمهوری اسلامی ایران ادامه دارد چگونه قابل توجیه است؟
ج : البته پاسخ "آری" یا "خیر" به تنهایی برای این سئوال کافی نیست. ما باید ببینیم که احساس امروز آمریکا و احساس خیالی محافظه کاران کاخ سفید نسبت به جمهوری اسلامی چیست.در حال حاضر آنها احساس می کنند که در طول سه ماه گذشته توفیقات زیادی را در حوزه مسائل منطقه ای به دست آورده اند و نیز قدرت مانور جمهوری اسلامی را کمتر از دیروز می دانند. از طرفی آمریکا قدرت کنترلی خود را رو به فزونی دیده و احساس می کند که هنوز می تواند پیروزی های بیشتری را به دست آورد لذا از به نتیجه رسیدن فشارها علیه ایران امیدوارتر از گذشته است.
آمریکا احساس می کند که افزایش فشار بر ایران برایش هزینه ای در بر ندارد و از آنجا که گزینه اقدام نظامی علیه ایران را به عنوان ابزار فشار انتخاب کرده است لذا خود را مخاطب و تصمیم گیرنده اصلی در این وضعیت می داند.
س: به نظر شما در چنین شرایطی می توان با آمریکا به توافق رسید؟
ج : آمریکا تا به امروز جلوی هرگونه معادله مصالحه آمیز را گرفته است و در این مسیر به شکل ظریفی حتی از موضع "مذاکره خواهی" کارشکنی می کند لذا در رفتارها و سیاست های آمریکا تضاد و تناقضی دیده می شود که ناشی از انباشت عناد تاریخی است. ابتدا باید دانست که مذاکره با ارتباط فرق دارد و مذاکره موضوعی و گسسته با مذاکره دائمی و پایدار متفاوت است. ما در موضوع افغانستان با آمریکا مذاکره کردیم و در حال حاضر نیز باید مفاهیم مربوط به مذاکره را کاملا تعریف کرد.
مذاکره با آمریکا در صورتی امکان پذیر است که ایالات متحده به صورت همتراز، بدون زیاده خواهی و بر اساس قوانین مورد پذیرش بین المللی بر سر میز مذاکره حاضر شود |
از طرفی باید دانست که سیاست مذاکره با اروپا به تنهایی نتوانسته است مشکل جمهوری اسلامی ایران را حل کند البته نباید انکار کرد که ما در جریان مذاکرات با اروپا، روسیه و چین دستاوردهای قابل توجهی را به دست آورده ایم که از مهمترین آنها می توان به کاهش محبوبیت و نفوذ آمریکا در منطقه و در کشورهای اروپایی و ایجاد تاخیر در اجماع علیه ایران اشاره کرد.
در مقطع کنونی، آمریکا دو راکت را علیه ایران به دست گرفته اما باید بداند که اولا نمی تواند آبشار بزند و ثانیا قادر نیست تور میز بازی را پاره کند چرا که این تور از تار و پود وحدت مردم و مسئولین ساخته شده است. مذاکره با آمریکا در صورتی امکان پذیر است که ایالات متحده به صورت همتراز، بدون زیاده خواهی و بر اساس قوانین مورد پذیرش بین المللی بر سر میز مذاکره حاضر شود.
س: آمریکا اسنادی را فاش کرده که ایران را متهم به دخالت در امورعراق می کند حال سئوال این است که دخالت ایران در امور عراق با توجه به 140 هزار سرباز آمریکایی مستقر در عراق و تجهیزات قابل توجه نظامی آمریکا در عراق چگونه قابل توجیه است؟
ج : نکته ظریف این مسئله اینجاست که عراق در حال حاضر تحت اشغال و قیمومیت آمریکا قرار دارد و وجود هر گونه نا امنی در عراق نشان از ضعف سیاست های آمریکاست.
آمریکا در یک تقسیم بندی وهمی و خیالی دو گونه تعریف مستقل از دخالت ایران در عراق ارایه می دهد تعریف اول دخالت ایران در قالب مسائل همسایگی تاریخی بوده و تعریف دوم دخالت ایران در عراق به منظور ایجاد نا امنی و بی ثباتی است. ایالات متحده تعریف نوع اول را می پذیرد اما تعریف دوم از دخالت ایران در عراق را به هیچ وجه قابل قبول نمی داند.
جمهوری اسلامی ایران همواره وجود یک عراق مستقل مردم سالار و دارای همزیستی مسالمت آمیز با همسایگان را در دستور کار خود داشته و خواهد داشت. آمریکا برای حل عناد تاریخی خود با جمهوری اسلامی ایران همواره به دنبال حل این دشمنی از موضع برتر است و لذا دائما بهانه جویی می کند و اتهام دخالت ایران در عراق، از آمریکای بهانه جو بعید نیست.
شورای راهبردی سیاست خارجی هیچ گونه رابطه رسمی با تیم پیش برنده مسائل هسته ای ندارد |
س : آینده عراق را پس از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور چگونه پیش بینی می کنید؟ و خروج آمریکا از عراق،کی و چگونه معنا می دهد؟
ج : چگونگی و زمان خروج آمریکا طبیعتا پیامدهای مختلفی را می تواند در صحنه عراق داشته باشد و آینده عراق هم بر اساس پاسخ به این دو سئوال قابل ارزیابی است. در حال حاضر، خود عراقی ها بر این باورند که خروج نیروهای آمریکایی از عراق سبب افزایش و تشدید درگیری های قومی و فرقه ای در این کشور می شود. اما سیاست رسمی جمهوری اسلامی ایران خروج نیروهای اشغالگر آمریکایی از عراق است.چرا که آمریکا بر خلاف ادعای اولیه اش به عنوان یک نیروی آزاد ساز شناخته نمی شود بلکه همه او را یک اشغالگر می دانند که در شکل گیری حوادث داخلی عراق در راستای تثبیت خود معادلاتی را طراحی و اجرا می کند که سبب ایجاد ناامنی در این کشور شده است.
س: فکر می کنید قطعنامه دیگری علیه ما صادر شود؟
ج : ما می توانیم صدور قطعنامه ها را از طریق انجام مذاکرات و روابط دیپلماتیک و همچنین بیان برخی حقایق به تاخیر انداخته و یا متن و مواد آن را تعدیل و حتی تضعیف کنیم.
س: با توجه به اینکه شما عضو شورای راهبردی سیاست خارجی نیز هستید چرا این شورا همکاری لازم را با تیم هسته ای ندارد و آیا خود شورا جلسه ای برگزار کرده و گزارشی هم به رهبرمعظم انقلاب ارایه داده است یا خیر؟
ج : این شورا جلسه هایی را برگزارکرده است و گزارش هایی را در زمینه های سیاسی، اقتصادی، تقدیم رهبری کرده و این روال کماکان ادامه دارد اما شورای راهبردی سیاست خارجی هیچ گونه رابطه رسمی با تیم پیش برنده مسائل هسته ای ندارد چرا که برخی ها معتقدند نوعی سنگینی وزن در همکاری با این تشکیلات وجود دارد ضمن اینکه باید توجه داشت که شورا گزارشات خود را به عنوان مشاور تقدیم رهبر انقلاب می کند.
س : آیا کسی در این بین کارشکنی می کند؟
ج : کارشکنی در اینجا معنا ندارد چرا که کار این شورا اجرایی نیست از طرفی عدم همکاری یا همکاری در غیر زمان لازم کارشکنی به حساب نمی آید.
س: با توجه به انتصاب جنابعالی از سوی مقام معظم رهبری در تاریخ 4/8/84 به عنوان رئیس مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، بفرمایید تا به حال چه اقدامات مهمی در این مرکز صورت گرفته و آیا گزارشی هم به رهبر انقلاب ارایه شده است؟
ج : ما در این مرکز اقدامات تحقیقی و پژوهشی بسیار مناسبی را در حوزه های سیاسی، امنیتی، دفاعی، اقتصادی و هسته ای انجام داده ایم و گزارش های خوبی را هم به رهبر انقلاب ارایه کرده ایم.
س: شما در مراسم تودیع وزارت دفاع به وزیر آینده دفاع توصیه کردید که از جایگاه نخست این وزارتخانه صیانت کرده و از حواشی بپرهیزد عملکرد وزیر فعلی دفاع را چگونه ارزیابی می کنید؟
بسیار ناگوار است که پس از صرف هزینه های میلیاردی و امنیتی کردن فضای کشور ما را از رسیدن به این حق مسلم محروم کنند |
س: شما در حادثه سقوط هواپیمای سی 130 اعلام کردید که این حادثه قابل پیشگیری بود این حادثه چگونه قابل پیشگیری بود و چرا برای آنتونوف 74 تکرار شد؟
ج : من در زمان سقوط آنتونوف 74 مسئولیتی نداشتم اما این گونه سوانح هوایی از طریق بالا بردن ضریب امنیتی پروازها قابل پیشگیری است. به میزانی که هوشیاری ایمنی ما در حوزه کاری مان بالا رود به همان میزان حوادث و سوانح کاهش می یابد.
س : چرا لایحه تنظیم نظام جامع هوانوردی که در زمان وزارت شما به مجلس شورای اسلامی ارایه شد با هیاهو و جنجال از به تصویب رسیدن ناکام ماند؟
در کشور ما متهم سازی و بازی با حیثیت افراد برای صعود و ارتقاء به یک ارزش تبدیل شده و این پدیده نامیمون و آزاردهنده ای است |
ج : لایحه تنظیم نظام جامع هوانوردی یک سنت تاریخی است که از قبل از انقلاب ما بین سازمان هواپیمایی کشوری و نیروهای نظامی هوایی وجود داشته و از یک منطق علمی و کاربردی پیروی می کند.لایحه تنظیم نظام جامع هوانوردی به منظور بالا بردن ضریب امنیتی پروازها، تفکیک وظایف نیروهای نظامی از غیر نظامی و شفاف سازی وظایف نظامیان به مجلس شورای اسلامی ارایه شد اما متاسفانه به تصویب نرسید.
س : اخیرا خبری منتشر شد مبنی بر اینکه شما علیرغم مخالفت های شدید سازمان حفاظت محیط زیست درخواست صدور مجوز خارج از نوبت از وزارت صنایع و معادن برای ساخت یک کارخانه در جنگل های شمال را نموده اید آیا این صحت دارد؟
ج : نه من، نه خانواده من و نه خاندان شمخانی در طول تاریخ هیچ گونه درخواست و تقاضایی از هیچ وزارتخانه ای بویژه وزارت صنایع نداشته ایم و از سوی دیگر، من خوزستانی هستم و هیچ ارتباطی با شمال کشور نمی توانم داشته باشم.
س : اگر نکته نا گفتهای درباره خودروهای وارداتی وزارت دفاع برای نیروی انتظامی و اهدای این خودروها به صدا و سیما و درگیری های موجود در این زمینه وجود دارد بفرمایید؟
ج : این موضوع یک جریان کاملا سیاسی بود و از طرف فردی صورت گرفت که قصد شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را داشت. این فرد کسی بود که فقط نوسازی ابزاری را درنیروی انتظامی انجام داد در حالی که نوسازی نرم افزاری نیروی انتظامی در زمان بنده صورت گرفت اما آنها با تهمت قاچاقی وارد کردن این خودروها به وزارت دفاع آن را به صدا و سیما هدیه دادند در حالی که نیروهای مسلح به خاطرمعافیت از مالیات نیازی به واردات قاچاقی ندارد و ما این خودروها را به صورت رسمی وارد کرده ایم. متاسفانه درکشور متهم سازی و بازی با حیثیت افراد برای صعود و ارتقاء به یک ارزش تبدیل شده و این پدیده نامیمون و آزاردهنده ای است. خدایا آنی مرا به خودم وامگذار.
--------------------------
گفتگو از محمد صادق زمانی
نظر شما