علت اقبال به ادبیات ترکیه در ایران/مصائب ترجمه کتاب کشور همسایه

به گزارش خبرنگار مهر، خبرگزاری آناتولی ترکیه در گزارشی به بررسی استقبال مردم ایران به ادبیات ترکیه در سال‌های اخیر پرداخته است.

این گزارش در قالب گفتگو با ارسلان فصیحی و مژده الفت دو مترجم ایرانی که در زمینه ترجمه آثار ترکیه در ایران فعالیت زیادی داشته‌اند به دلایل توجه ایرانی‌ها به ادبیات ترکیه پرداخته است. فصیحی در گفتگوی خود با این خبرگزاری در این زمینه عنوان کرده است: برخی از ژانرهای ادبی محصول غرب و برخی محصول شرق هستند. داستان و رمان محصول کشورهای غربی هستند. ترکیه به دلیل نزدیکی جغرافیایی به غرب حدود ۳۰ الی ۴۰ سال زودتر از ایران به آن رسیده و در این زمینه به همان اندازه تجربه‌اش بیشتر است. به همین دلیل جایگاه بسیار معتبری دارد. نویسندگان بسیار معتبری دارد و مخاطبان زیادی را نیز در ایران به خود جذب کرده است.

این نویسنده با اشاره به حاکمیت جریان چپ مارکسیستی بر حوزه ادبیات در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی، اظهار داشت: روشنفکرهای جامعه ایران متمایل به این نوع دیدگاه بودند و به همین دلیل کتاب‌های زیادی از کشورهای دیگر که در این راستا بود به فارسی ترجمه شد. در بین این کتاب‌ها آثار متعلق به نویسندگان جریان چپ ترکیه مانند ناظم حکمت و یاشار کمال ترجمه و منتشر شد. ولی بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و سقوط بلوک سوسیالیستی دامنه استقبال از این جریان نیز کاهش یافت.

در بخشی دیگر از این گزارش نیز مژده الفت که از ۵ سال پیش به ترجمه آثار ادبی ترکی به فارسی پرداخته و آثاری مانند «زنی با موهای قرمز» از اورهان پاموک، طرز تهیه تنهایی در آشپزخانه عشق و چایخانه خانوادگی از یکتا کوپان را ترجمه کرده است، در این زمینه عنوان کرده است: عدم پیوستن ایران به کنوانسیون حق تألیف، اخذ مجوز از نویسندگان را دشوار کرده است. چون اجازه‌ای هم گرفته نمی‌شود، مترجم‌ها از کارهای یکدیگر بی خبر هستند. شاید یک کتاب همزمان از قلم چند مترجم منتشر شود. این امر موجب تقسیم شدن توجه مخاطب می‌شود. از سوی دیگر در ایران اصولاً آثار نویسندگان سرشناس ادبیات ترکیه برای ترجمه انتخاب می‌شوند، به همین دلیل آثار دیگر نویسندگان مهم و معتبر این کشور کمتر به مخاطب می‌رسد و دایره انتخاب آنها نیز محدود می‌شود.

الفت افزوده است: برخی که با زبان ترکی آشنایی دارند و با تماشای سریال‌های ترکیه‌ای به نوعی زبانشان مقداری پیشرفت می‌کند، فکر می‌کنند که آماده ترجمه متون هستند. در حالی که ترجمه متون ادبی به آموزش آکادمیک و دستور زبان نیاز دارد. شاید احساس شود که زبان ترکی خیلی سهل است، در حالی که اینطور نبوده و بسیار پیچیده است. به طور مثال ما که به شکل آکادمیک این زبان را یاد گرفتیم در دستور زبان بسیار سختی کشیدیم. این مسائل کیفیت آثار ترجمه را پایین آورده است. مخاطبان نیز اعتماد خود نسبت به این آثار را از دست می‌دهند. چون ترجمه نادرست موجب از بین رفتن مفهوم کلی، بروز خلل در نثر، زبان متن و سرخوردگی می‌شود.

این مترجم همچنین افزوده است: عدم وجود ناقد کتاب‌های ترجمه از ترکی در ایران نیز یکی از مشکلات معرفی آثار است. نویسندگانی که من می‌شناسم دارای قلم‌های بسیار پخته بوده و ساختار سوژه‌هایی که انتخاب می‌کنند برای رمان بسیار مناسب هستند. این کتاب‌ها همچنین در زمینه فنون نوین رمان نویسی آموزنده هستند. نویسندگان ایرانی حتی با مطالعه آنها می‌توانند با تکنیک‌های جدیدی هم آشنا شوند. بزرگترین مساله این است آیا مترجمی که ادعای تسلط بر زبان ترکی دارد، به همان اندازه به زبان فارسی نیز مسلط است یا نه. چون دایره لغات نویسندگان ترک بسیار وسیع است و ما نباید در ترجمه از کلمات تکراری فارسی استفاده کنیم. متأسفانه گاهاً نیز برخی پاراگراف‌ها از متن اصلی توسط مترجمان به طور کامل پاک می‌شوند.