قاتلان پنهان در کمین مردم / روند مین زدایی مطلوب نیست

یادگاری بعثی‌ها

سخن از مین است که متاسفانه همچنان در بسیاری از مناطق شمال غرب، غرب و جنوب غرب از جمله دشت آزادگان، چزابه، شلمچه، ملیحه سعدون و طلاییه، نفت شهر، قصر شیرین، خسروی، گیلان غرب، سرپل زهاب، سومار، مهران، صالح آباد، دست عباس، عین خوش، چم هندی، تنگه بیمار، پیرانشهر، سردشت، بانه، مریوان، نوسود و ... مشاهده می‌شود. این معضل هر سال جان بسیاری از هموطنان ما را می‌گیرد یا اینکه آنها را از داشتن دست، پا و یا بینایی محروم می‌کند.

از دام تا مین

در پاسخ به این سوال که «مین» چیست و از کجا ساخته شده باید گفت، مین وسیله دهشتناکی است که بطور عمده در محفظه یا جعبه فلزی، چوبی یا پلاستیکی در اندازه‌های گوناگون محاط شده و درون آن مواد منفجره تعبیه گشته تا با حرکت، لرزش یک یا چند ماسوره (فنر و سوزن) و چاشنی (مواد منفجره حساس) این وسیله در هنگام عبور افراد یا تانک و خودرو فعال شده و انفجار رخ دهد.

با خاموش شدن آتش جنگ و بازگشت ساکنان به شهرها و منازل خویش اولین مشکلی که سر راه آنها قرار دارد مواجه با انواع مواد منفجره عمل نکرده، انواع مین و... است. به نظر می‌رسد انگیزه اصلی مین ضد نفر از دام‌های آهنی که شکارچیان برای شکار استفاده می‌کردند شکل گرفته باشد. بعدها فرماندهان جنگ سعی کردند برای ممانعت از پیشروی نیروها یا حملات ایذایی موانعی را بر سر راه دشمن قرار دهند که یکی از دستاوردهای آن «مین» بود.

برخی اسناد حکایت از این دارند که «مین» در قرن 19 در ایالات متحده آمریکا که «جنگ شمال و جنوب» در جریان بود آغاز شده است. اما کاربرد و استفاده وسیع آن به جنگ جهانی اول و دوم باز می‌گردد.

استفاده از مین‌های ضد نفر (ای.پی.ام) و سپس ساخت مین‌های ضد تانک و ... و بکارگیری آن در سطح وسیع و بین‌المللی حاصلش این شده که امروزه حدود 60 کشور از جمله ایران و نیز کشورهای همسایه ما عراق، افغانستان و پاکستان همچنان با این پدیده منحوس درگیر باشند.

متاسفانه آنچه شاهد هستیم خطری است که برای اسکان و زندگی مردم و کسانی که در مناقط مرزی قرار دارند و سپس عشایر، کوچ نشینان و مرزنشینانی که در این مناطق به دامپروری اشتغال دارند ایجاد کرده است.

412 میلیون هکتار اراضی آلوده به مین

به موجب آمارهای «معاونت عملیات نزاجا – مدیریت پاکسازی» میزان وسعت آلودگی مناطق اشغالی توسط رژیم بعثی عراق و مناطق مرزی کشورمان که آلوده به مین و مهمات عمل نکرده باقی مانده است، در گستره‌ای معادل 412 میلیون هکتار و با تراکم مین فراوان که به میزان 16 میلیون مین مانع باقی مانده است، می‌باشد.

مجموعه عوامل مذکور موجب شده که در بسیاری از مناطق مهران، نفت شهر، سومار، مریوان، سردشت، پیرانشهر و ... به خصوص در مناطق شمال غرب کشور در استان کردستان و آذربایجان غربی خنثی کردن و خرید و فروش مین‌ها برای بسیاری از کودکان به عنوان شغل درآید. در این مناطق کمتر خانواده‌ای است که طعم مین را نچشیده‌ باشد.

آمارهای موجود در معاونت عملیات نزاجا – گزارش از روند پاکسازی – مدیریت پاکسازی حکایت از این دارد از سال 1369 تا پایان 1379 وسعت منطقه پاکسازی شده برحسب هکتار 687 هزار و 758 هکتار بوده که در این میان 3 میلیون و 140 هزار و 803 مین ضد نفر و 904 هزار و 600 مین ضد تانک و ضد خودرو کشف شده‌اند.

روند کند پاکسازی مین موجب شد تا از ابتدای سال 81 این وظیفه مهم و خطیر به وزارت دفاع (ستاد پاکسازی) واگذار شود. اما شواهد نشان دهنده این است که متاسفانه سرعت روند پاکسازی در مناطق آلوده به مین در این بخش مهم از سال 81 تا 82 همچنان سیر نزولی داشته است. براساس برخی مستندات از سال 82 وزارت دفاع نسبت به وظایف نحوه کارکرد پاکسازی مناطق آلوده و تحویل اراضی به مسئولان ذی ربط ضوابطی تعیین نمود تا بلکه مراحل پاکسازی منطقه براساس ضوابط استاندارد بین المللی صورت گیرد.

به این منظور کارفرمایی که تحت عنوان مرکز مین زدایی کشور می‌باشد با پیمانکار که نزاجا - ترسا و یکی از شرکت‌های (فی. جی.او) بوده انعقاد قرارداد می‌نماید.

در سال 85 ستاد پاکسازی وزارت دفاع ضمن تغییر نام به مرکز مین زدایی کشور بمنظور تسریع در عملکرد پاکسازی مناطق آلوده از شرکت‌های غیردولتی NGO که از کارکنان نظامی بازنشسته تشکیل شده بود دعوت به همکاری کرد تا این امر شتاب بیشتری یابد.

اما متاسفانه بررسی وضعیت مین در برخی مناطق حکایت از این دارد که باز هم هنوز زمین‌های آلوده به مین استان‌های خوزستان، کردستان، ایلام، کرمانشاه و آذربایجان غربی وسعت آنها بیش از 1 میلیون و 28 هزار هکتار می‌رسد به نحوی که پیش بینی شده پاکسازی استان‌های ایلام و خوزستان 4 سال، کرمانشاه 3 سال و کردستان و آذربایجان غربی 2 سال وقت نیاز دارد.

استان کرمانشاه و شهر قصر شیرین و سرپل زهاب حکایت دیگری دارد. در خصوص این مشکلات سید حشمت الله جاسمی عضو کمیسیون انرژی مجلس اظهار می‌دارد: «هر چند کار پاکسازی زمین‌های کشاورزی شهرستان از سال 1377 آغاز شده اما متاسفانه باید گفت در این میان زمین‌هایی که تاکنون قرارداد پاکسازی تاکنون در مورد آنها انجام نشده به حدود 50 هزار هکتار می‌رسد».

اختلاف در گزارش‌ها

هر چند مستندات نزاجا و وزارت دفاع حاکی از اینست که پاکسازی زمین‌های آلوده به مین از سال 1367 اغاز شده اینکه چرا باید قرارداد پاکسازی روستاهای قصرشیرین 10 سال بعد یعنی سال 1377 منعقد یا اجرایی شود، که خود جای سوال دارد، ضمن آنکه هنوز بسیاری از روستاهای این شهرستان درگیر مسایل مین زدایی هستند.

جاسمی در خصوص زمین‌هایی که جزء طرح پاکسازی سال 83 بوده و هنوز کاری بر روی آنها صورت نگرفته می‌گوید: متاسفانه وسعت زمین‌های آلوده به مینی که در طرح پاکسازی سال 83 قرار داشته‌اند و همچنان معطل مانده‌اند به حدود 11 هزار هکتار می‌رسد که عمدتا در منطقه عمومی نفت شهر قرار دارد.

وی در ادامه یادآوری می‌کند، هنوز زمین‌های منطقه عمومی بخش مرکزی از روستای کریم آباد تا تنگاب و از تنگاب تا آمینه که به حدود 17 هزار هکتار می‌رسد نیز پاکسازی نشده است.

این نماینده مجلس کل زمین‌های در تصرف واحدهای نظامی در حوزه نمایندگی خویش را حدود 230 هزار هکتار ذکر می‌کند و می‌افزاید: میزان زمین‌های آلوده به مین حدود 150 هزار هکتار است که تاکنون کار پاکسازی 60 درصد آن انجام شده است.
از سوی دیگر روستاهایی که در محدوده نوار امنیتی قرار گرفته‌اند متاسفانه هنوز هیچ اقدامی در خصوص پاکسازی آنها انجام نشده است.

جاسمی در ارتباط با وضعیت روستاهایی که در محدوده نوار امنیتی هستند می‌گوید: تعداد چهار روستا در محدوده نوار امنیتی قرار گرفته‌اند که تاکنون به همین دلیل به رغم پیگیری‌های به عمل آمده متاسفانه کار پاکسازی در آنها هنوز شروع نشده است.

شواهد و مستندات جزیی تر

عملکرد پاکسازی مین‌های ضد نفر و ضد تانک و خودرو در سال‌های 1380 تا 1385 حاکی از اینست که در سال 1380 وسعت نقطه پاکسازی شده حدود 32 هزار و 397 هکتار بوده و در این میان 110 هزار و 674 مین ضد نفر و 13 هزار و 290 مین ضد تانک و ضد خودرو کشف شده، در سال 1381 وسعت منطقه پاکسازی شده حدود 53 هزار و 711 هکتار بوده که در این میان 114 هزار و 799 مین ضد نفر و 29 هزار و 106 مین ضد تانک و ضد خودرو کشف شده است.

در سال 1382 وسعت مناطق پاک شده به 42 هزار و 806 هکتار می‌رسد و در این مناطق 57 هزار و 18 مین ضد نفر و 16 هزار و 501 مین ضد تانک و ضد خودرو کشف شده است.

در سال 1383 مناطقی که کار پاکسازی بر روی آنها انجام می‌شود 24 هزار و 920 هکتار می‌رسد که در این میان 204 هزار و 78 مین ضد نفر و 43 هزار و 141 مین ضد تانک و ضد خودرو می‌رسد.

در سال 1374 مناطق پاکسازی شده به 33 هزار و 815 هکتار و تعداد مین‌های ضد نفر کشف شده 196 هزار و 533 و همچنین 63 هزار و 267 مین ضد تانک و ضد خودرو کشف می‌شود.

تا پایان دی ماه 1385 وسعت منطقه پاکسازی شده به 10 هزار و 442 هکتار رسیده که در این میان 53 هزار و 632 متن ضد نفر و 16 هزار و 18 مین ضد تانک و ضد خودرو کشف شده است.

به عبارتی دیگر از سال 1369 تا پایان دی ماه 1385 کل مناطقی که کار پاکسازی بر روی آنها انجام شده به 885 هزار و 849 هکتار می‌رسد که در این میان تاکنون 3 میلیون و 877 هزار و 537 مین ضد نفر و به موازات آن 1 میلیون و 86 هزار و 823 مین ضد تانک و ضد خودرو کشف شده است.

به امید روزی که دیگر هیچ مینی نباشد

با توجه به وجود دستگاه‌های مین کوب که در قالب غلتک‌های بزرگ وجود دارند و واگذاری امور به دستگاه‌های غیردولتی و خواست وزارت دفاع و نیز تاکیدها و اصراری که نمایندگان در خانه ملت دارند باید هر چه سریع‌تر قاتل‌های پنهان در خاک شناسایی شده و از وارد آمدن خسارت‌های سنگینی که هر شخص مصدوم بر دوش کشور وارد می‌کند چاره‌ای اساسی بیندیشند.

امیدواریم دولت و مجلس برای کسانی که در اثر انفجار مین آسیب‌های جدی بر آنها وارد می‌شود حقوقی قائل شوند. به خصوص برای خانواده‌هایی که سرپرست خانواده آنها در اثر مین دچار حادثه می‌شود.
منبع : خانه ملت