خبرگزاری مهر - گروه استانها: استان مرکزی دارای آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی ناب و منحصر به فردی از دوره پیش از اسلام تا معاصر است که بخش‌هایی از آن در موزه‌های این استان به نمایش گذاشته شده و داشته‌های فرهنگی و فکری این خطه را فرا روی گردشگران قرار داده است.
موزه‌های سلطان آباد، چهارفصل، تنوع زیستی و مفاخر در اراک، موزه باستان شناسی و مردم شناسی ساوه، موزه‌های مردم شناسی در شهرستان‌های خمین، محلات، فراهان، تفرش، نراق، آشتیان و کمیجان از جمله مهمترین موزه‌های استان مرکزی است که بازدید از آنها تاریخ و سبک زندگی تاریخی مردم این دیار را می‌نمایاند.
این موزه‌ها با اشیا و جلوه‌های فرهنگی متنوع ناقل سنت‌ها، آداب و رسوم مردم دوران تاریخی استان مرکزی هستند و احساس، نگاه هنری، اندیشه و ارزش‌های گذشتگان را که معرف واقعی زوایای فرهنگ و تمدن این سرزمین کهنسال است، به نمایش می‌گذارند.
موزه مفاخر، جایی برای رونمایی از مشاهیر تاریخ ایران
موزه مفاخر استان مرکزی، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و گنجینه‌ای کوچک از مفاخر و بزرگان این استان است و در شهر اراک قرار دارد. این موزه در عمارت تاریخی خاکباز دایر شده است. عمارت خاکباز در سال ۷۹ در فهرست آثار ملی ثبت و در سال ۱۳۸۸ تبدیل به موزه مفاخر استان مرکزی شد.
موزه مفاخر استان مرکزی از بخش‌های مختلف شامل تالار امام‌خمینی (ره)، تالار مفاخر مذهبی و دینی، تالار مفاخر علمی و فرهنگی، تالار امیرکبیر، تالار قائم‌مقام فراهانی، تالار مفاخر در قید حیات، تالار سرداران شهید، مرکز اسناد و مدارک مفاخر، کارگاه مرمت و عکاسی، آب‌انبار و قنات تشکیل شده است.
در این موزه سردیس‌های مفاخر استان به همراه آثار چاپ شده و اسناد، عکس‌ها و گزارش‌های متعلق به امام خمینی (ره)، امیرکبیر، قائم‌مقام فراهانی، پروین اعتصامی، کربلایی کاظم کریمی ساروقی، ملامهدی نراقی، ملأ احمد نراقی، میرزا حسن آشتیانی، سلمان ساوجی، پروفسور حسابی، دکتر محمد قریب، آیت‌الله العظمی اراکی، علی اکبرخان فراهانی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی، شهید چمران، شهید محلاتی، میرزا عیسی فراهانی، ضیاء‌الدین عراقی، عباس سحاب و فخرالدین عراقی به نمایش درآمده است.
موزه چهار فصل، قدیمی‌ترین موزه مردم شناسی استان مرکزی
در استان مرکزی شش موزه مردم شناسی وجود دارد که قدیمی‌ترین آنها، موزه چهارفصل اراک است. حمام تاریخی یا گنجینه چهار فصل اراک، یکی از جلوه‌های اصیل هنر معماری ایران در استان مرکزی است که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این حمام در زمان قاجاریه به همت محمدابراهیم خوانساری بنا و اکنون به گنجینه تبدیل شده است.
این حمام از گرمخانه، سربینه (رختکن)، حجره‌های متعدد، حمام‌های زنانه، مردانه و حمام اقلیت‌های مذهبی تشکیل شده و به دلیل تزئین سربینه آن با کاشی‌های زیبا و رنگارنگ چهار فصل سال، حمام چهار فصل نامیده می‌شود.
بخش سربنیه حمام با هشت ستون و گنبد رفیع آن و کاشی‌های رنگارنگ و گچبری‌های چشم نواز و نقاشی‌های تاریخی و طرح‌های اسلیمی‌اش، هر بیننده‌ای را به خود مجذوب می‌کند.
در این گنجینه ارزشمند، اشیای تاریخی مانند ظروف و کاسه‌های سفالی، سکه‌های دوره‌های مختلف تاریخی، عقدنامه‌های دوره‌قاجار، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی، ظروف مسی و قلم زنی، اسباب قدیمی حمام، خمره‌های سفالی، لوازم ریسندگی، بخشی از محراب تاریخی و ارزشمند مسجد جامع ساوه و ابزار قدیمی ریسندگی و بافت فرش نگهداری می‌شود.
سال گذشته اسکلت یک انسان با قدمت ۷۵۰۰ سال در یکی از تپه‌های تاریخی شهرستان شازند کشف شد که پس از بررسی‌های کارشناسی و تعیین قدمت به موزه چهارفصل اراک منتقل شده است.
موزه سالار محتشم خمین با معماری تاریخی منحصر به فرد
قلعه سالار محتشم در شهر خمین قرار دارد و در زمان ساخت و استفاده اولیه، در محله سرسبز و خرم و در میان باغ‌های خمین واقع بوده است اما بعدها به ویژه در طی بیست سال اخیر با توسعه محیط دستخوش تغییر و تحول شده است.
میرزا علی خان کمره‌ای ملقب به سالار محتشم از صاحب منصبان دوره قاجار و صاحب این بنا بوده است. قلعه سالار محتشم از ساخته‌های اوست که تاریخ ساخت آن به اواخر دوره قاجاریه می‌رسد. قلعه سالار از نظر سبک معماری تلفیقی از معماری کلاسیک اروپا و معماری سنتی ایران است.
این بنا در خردادماه سال ۸۵ تجهیز و مرمت شده و به عنوان اولین موزه شهرستان خمین افتتاح شد. قلعه سالار محتشم از دو طبقه ساخته شده و از نوع ساختمان‌های ایوان دار است و یکی از عمارت‌های نادر ایران محسوب می‌شود که ۱۷۰ سال پیش دارای سیستم برق کشی بوده که تاکنون منبع تأمین نیروی برقی این سیستم مشخص نشده است.
قلعه سالار محتشم دارای عکاسخانه اختصاصی هم بوده و اکنون عکس‌های بسیاری از این قلعه به جا مانده که علاوه بر ارزش هنری از نظر شناخت تاریخ خمین نیز حائز اهمیت است.
عنصر قابل توجهی که در حیاط قلعه به چشم می‌خورد حوضی است که به صورت دو لنگه با طرحی اروپایی به صورت شرقی - غربی ساخته شده، طرح این حوض هندسی نامنظم است و ساختار این حوض یکی از خصایص منحصر به فرد این بنا محسوب می‌شود.
محوطه سازی حیاط این بنا تلفیقی از سبک ایرانی و اروپایی است و در قسمت جنوبی حوض، طرح باغچه‌ها به سبک باغ‌های ایرانی یعنی تشکیل شده از دو راهرو متقاطع صلیبی شکل است که چهار باغچه در گوشه‌های آن قرار دارد که اصطلاحاً چهار باغ نامیده می‌شود.
از دیگر موارد شاخصی که در این موزه وجود دارد پیکره‌هایی است که نمایانگر چند رسم قدیمی استان مرکزی همچون شب چله، کردعلی به کوه و کوسه ناقالدی می‌باشد.
موزه صنایع دستی اراک، گنجینه هنرهای دستی بومی
خانه تاریخی حسن پور در اراک، نمایی از معماری دوران قاجار است که در گذر عمر خود به محل تجارت و مدرسه تبدیل شده بود و امروز به عنوان موزه، صنایع دستی بومی استان را در خود جای داده است.
در رابطه با سازنده اولیه بنای تاریخی حسن پور، اطلاع دقیقی در دست نیست اما با توجه به آنچه که در پیشانی نمای ضلع شمالی بنا نوشته شده، در دوره احمد شاه قاجار احداث شده است. با توجه به تحقیقات صورت گرفته احداث خانه مذکور را به حاج علی مشیری، از تاجران و بازرگانان فرش اراک نسبت می‌دهند. این بنا در ابتدا به عنوان محل تجارت فرش و بعدها به عنوان مدرسه‌ای با نام مدرسه مجیدی به تعلیم و تربیت اختصاص یافته است.
مرحوم جواد حسن پور آخرین مالک بنای مورد بحث بوده که از آن به عنوان خانه مسکونی استفاده می کرده است. خانه تاریخی حسن پور در سال ۱۳۷۴ توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از وراث آقای حسن پور خریداری و در سال ۷۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
این بنای تاریخی پس از انجام عملیات مرمت و بازسازی در سال ۱۳۸۲ به عنوان موزه صنایع و هنرهای سنتی مورد بهره برداری قرار گرفت. موزه حسن پور در بافت تاریخی بازار اراک در گذر سپهداری واقع شده به طوری که از منزل مذکور می‌توان به قدیمی ترین مدرسه و مسجد شهر یعنی مدرسه سپهداری و نیز به قدیمی ترین حمام به نام حمام چهارسوق و سایر نقاط بازار مانند قدیمی ترین بانک (بانک ملی) دسترسی پیدا کرد.
مصالح به کار رفته در این ساختمان از سنگ آهک، آجر، خشت، گل و چوب تشکیل شده و تمامی نمای بیرونی ساختمان با آجر، کاشی و اشکال اسلیمی آجری تزئین شده است. در حال حاضر این خانه تاریخی به موزه صنایع و هنرهای دستی تبدیل شده و شامل بخش‌هایی همچون گالری خط و خطاطی، گالری سفال شیشه و سرامیک، گالری فرش و گلیم، گالری فلز و آثار حجمی، گالری آثار چوبی و گالری منسوجات است.
موزه مردم شناسی و باستان شناسی ساوه در جوار مسجد جامع ۱۰۰۰ ساله
بنای تاریخی گنبد چها سوق ساوه که قدمت آن دست کم به پنج قرن پیش از این می‌رسد در درون بافت قدیمی این شهر قرار دارد.
این بنا که به نام گنبد چهار سوق یا تکیه چهار سوق معروف است عبارت از یک بنای گنبددار است که از سمت بیرون دارای دوازده ضلع و از سمت داخل دارای پلان مدور می‌باشد و در چهار ضلع شمال، جنوب، شرق و غرب آن چهار دالان داشته است. هشت ضلع این بنا در داخل به صورت حجره‌هایی بوده که در ایام دهه عاشورا از آن به عنوان تکیه استفاده می شده و به همین مناسبت این بنا به نام تکیه چهار سوق نیز معروف است.
از جمله تزئینات باقی مانده در گنبد آن اسم‌های الله، محمد (ص) و علی (ع) می‌باشد که به خط کوفی بنایی و با کاشی انجام شده و مصالح ساختمانی این بنا شامل گل، آهک، گچ و کاشی و آجر است.
این بنا در سال ۱۳۵۶ به شماره ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در تاریخ ۲۸ مرداد ۸۶ به مناسب روز جهانی صنایع دستی به عنوان موزه مردم شناسی شهرستان ساوه مورد بهره برداری قرار گرفته است.
در این موزه اشیای تاریخی همچون کتب خطی و دست نویس، انواع قفل‌های قدیمی، ظروف مسی و سفالی، سکه‌های تاریخی، سنگ قبرهایی مربوط به دوره قاجار و همچنین پیکره‌هایی که نشانگر پوشش‌های مختلف مردم ساوه در زمان قاجار می‌باشد به نمایش درآمده است.
موزه آشتیان، گذری بر سفالینه‌های دوره اسلامی
در بافت قدیمی شهر آشتیان خانه‌ای تاریخی وجود دارد که مردم آشتیان صاحب اولیه آن را شخصی به نام میرزا هدایت الله وزیر دفتر می‌دانند. میرزا هدایت الله (پدر محمد مصدق) از رجال و مستوفیان به نام همزمان با ناصرالدین شاه قاجار بوده و در دوره حکومت وی به وزارت لشکر و سپس به منصب وزیر دفتر برگزیده شد.
بنای تاریخی میرزا هدایت الله وزیر دفتر در عصر قاجار با استفاده از مصالح خشت، گل، چوب، آجر و گچ است به دست هنرمندان معمار به باغی از لطافت و زیبایی تبدیل شده است.
این عمارت مشتمل بر راهروی ورودی، میانسرا، آب انبار و فضای مسکونی و خدماتی در دو جبهه شمالی و غربی حیاط است و در نمای جبهه شرقی و جنوبی حیاط طاق نماهایی در یک یا دو طبقه، با قوس جناقی به اجرا در آمده اند.
بخش شاه نشین عمارت در طبقه فوقانی دارای سقفی بلندتر از اتاق‌های طرفین است و با مقرنس‌های گچی تزئین شده است. اُرسی هایی با پنجره‌های مشبک و شیشه‌های رنگین بر روی حیاط باز می‌شود و فضای سرسبز میانسرا را به ساکنین داخل منزل هدیه می‌کند.
منزل میرزا هدایت الله وزیر دفتر پس از مرمت و تجهیز در خرداد ماه سال ۸۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به عنوان موزه شهر آشتیان افتتاح شد.
آثار به نمایش در آمده در این موزه عموماً توسط علاقه مندان به مواریث فرهنگی در شهر آشتیان اهدا شده و شامل نسخ خطی، سفالینه‌های دوره اسلامی، ابزار و وسایل روشنایی، وسایل آشپزخانه، ابزار آلات کشاورزی و … است.
نظر شما