اثر مخرب محرومیت از خواب بر فعالیت های شناختی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، علی احمدعلی پور عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و مجری یک طرح پژوهشی تحت حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری گفت: بر اساس نتایج اولیه این طرح تحقیقاتی، محرومیت از خواب باعث کاهش فعالیت‌های شناختی افراد شده و سلامتی آنان را با خطر مواجه می‌کند.

وی عنوان کرد: هنوز علت دقیق اینکه چرا انسان‌ها به خواب نیاز دارند، کاملاً شناخته شده نیست اما محرومیت از خواب اثرات مخرب زیادی بر سلامتی و عملکرد شناختی افراد دارد.

این محقق ادامه داد: نتایج این طرح تحقیقاتی که با حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری و با همکاری چند دانشگاه داخلی و خارجی در حال انجام است، نشان می‌دهد بی خوابی می‌تواند اثرات نامطلوبی بر روی رفتارهای ذهنی، جسمی و سایر رفتارهای فرد داشته باشد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با بیان اینکه کمبود خواب و اختلالات مربوط به خواب از شایعه ترین مشکلات جهان کنونی است، گفت: مطالعات جدید نشان می‌دهد، بی خوابی حتی به مدت یک شبانه روز باعث ایجاد برخی از علائم «سایکوز» یا «روان پریشی» می‌شود. فعال شدن سیستم «اندوکانابینوئیدی» در افرادی که دچار محرومیت از خواب هستند، باعث افزایش اشتها و پرخوری و در نتیجه چاقی آنان می‌شود.

وی ابراز کرد: شناسایی مسیرهای مولکولی دخیل در بروز اثرات روانی مخرب ناشی از محرومیت از خواب می‌تواند به طور بالقوه روش‌های جدیدی برای توسعه داروهای مؤثرتر برای بیماری‌های «سایکوتیک» پدید آورد.

به گفته علی پور، این طرح تحقیقاتی در ستاد با عنوان نقش سیستم «اندوکانابینوئیدی» در اختلالات شناختی و سایکوتیک ناشی از محرومیت از خواب در «رت» به تصویب رسید و در اجرای این پژوهش شماری از محققان و متخصصان رشته‌های مختلف پزشکی در داخل و خارج از کشور مشارکت دارند.

وی افزود: در این طرح، برای اولین بار نقش "سیستم «اندوکانابینوئیدی» در مدل «سایکوز» ناشی از بی خوابی مطرح شد و همچنین اثرات محرومیت از خواب بر روی رفتار جنسی نیز مورد بررسی قرار گرفت و برای اعمال محرومیت از خواب، از دو روش محرومیت از خواب REM (خواب فعال یا خواب متناقض)و محرومیت از خواب کامل استفاده شد.

به گفته این محقق، بخش اعظم این پروژه با همکاری شماری از محققان و متخصصان به اتمام رسیده است و داده‌های جمع آوری شده در مرحله آنالیز قرار دارند و در صورت مشخص شدن نقش دقیق سیستم «اندوکانابینوئیدی» می‌توان به توسعه روش‌های درمانی و دارویی مبتنی بر این سیستم امیدوار بود. آنالیز اولیه بر روی نتایج این طرح نشان می‌دهد محرومیت از خواب REM به صورت مزمن اثرات بیشتری از محرومیت از خواب کامل دارد و نتایج مطالعات مولکولی نشان داد میزان بیان آنزیم FAAH که باعث تخریب اندوکانابینوئیدها می‌شود در مدل REM کاهش بسیار معنی داری دارد و کاهش این آنزیم، باعث کم شدن تخریب اندوکانابینوئیدها و بنا بر این افزایش فعالیت این سیستم می‌شود.

وی گفت: بی خوابی می‌تواند اثرات مضری همانند استعمال مواد مخدر بر بدن و به ویژه مغز داشته باشد. اختلالاتی که در طول روز به واسطه محرومیت از خواب در کارهای روزانه افراد ایجاد می‌شود تقریباً در تمامی افراد دیده می‌شود. یک شب محرومیت از خواب منجر به کاهش عملکرد شناختی (مانند حافظه، تمرکز و غیره) در حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد می‌شود در حالی که این محرومیت به میزان دو شب باعث کاهش ۶۰ الی ۷۰ درصدی عملکرد شناختی در نزد افراد خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه محرومیت از خواب، چه در وضعیت حاد و یا مزمن، منجر به ایجاد مشکلات ذهنی و جسمی می‌شود، گفت: میزان خواب پیشنهادی توسط سازمان بهداشت جهانی، برای کودکان ۱۰ تا ۱۳ ساعت، برای نوجوانان ۸ تا ۱۰ ساعت وبرای بزرگسالان نیز ۷ الی ۸ ساعت تعیین شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز عنوان کرد: محرومیت مزمن از خواب می‌تواند به عنوان یک عامل استرس زا عمل کند، چون اعمال مغز را مختل کرده و فشار خون و سطح کورتیزول خون (هورمون استرس) را نیز افزایش می‌دهد و سطح مولکول‌های پیش التهابی را افزایش می‌دهد.

علی پور با تاکید بر اینکه نتایج این طرح نشان می‌دهد که مسئله کمبود خواب باید در سیاست گذاری کلان، به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد، گفت: خواب با کیفیت و کمیت مناسب یکی از عوامل اصلی سلامت جامعه محسوب می‌شود و امید می‌رود نتایج این طرح، در مسیر حل این مشکل راهگشا باشد.