خبرگزاری مهر - گروه استانها، آرش صالحی: یکی از بحران‌های مهمی که در آینده نزدیک بشر را تهدید خواهد کرد، مسئله کمبود آب است. به همین جهت حفاظت از منابع آب موجود و استفاده بهینه و کارا از این منابع امری ضروری و مهم تلقی می‌شود.
در زمینه مدیریت منابع آب بزرگ‌ترین چالشی که در استان قزوین وجود دارد، سهم بسیار بالای بخش کشاورزی در مصرف آب، عملکرد و تولید پایین محصول به ازای سطح و میزان آب مصرفی است؛ به طوری که بر اساس گزارش‌های وزارت نیرو بیش از ۹۰ درصد آب دشت قزوین در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. از همین رو تعیین برنامه سیاستی مناسب برای حفظ منابع آب در دشت قزوین الزامی به نظر می‌رسد که اجرای طرح تغییر الگوی کشت و توسعه کشاورزی گلخانه‌ای می‌تواند به مثابه دو بازوی اصلی این برنامه سیاستی عمل کند.
متقاعد کردن کشاورز به اجرای الگوی کشت، سخت است
یک کارشناس مهندسی کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر اجرای کامل طرح تغییر الگوی کشت را مهمترین ره یافت عملی برای کاهش مشکلات ناشی از کم شدن سطح سفره‌های زیرزمینی آب عنوان کرد و گفت: از آنجایی که محصولاتی مانند گندم برای تأمین غذای مردم اهمیت راهبردی دارند، در هیچ صورتی نمی‌توان از کشت آنها صرف نظر کرد.
شیوا حاجی قاسمی افزود: به همین خاطر کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی طی سالیان اخیر به این نتیجه رسیده اند که با کنترل و کاهش منطقی و پله به پله کشت صیفی جات و محصولات جالیزی مانند خربزه، خیار، گوجه و هندوانه که کشت آنها بسیار آب بر است، می‌توانند به مرور صرفه جویی در منابع آبی حوزه کشاورزی را افزایش دهند.
وی اجرای طرح‌های آبیاری مدرن قطره‌ای و تحت فشار و گسترش کشت گلخانه‌ای را از دیگر راهکارهای مؤثر برای کاهش میزان مصرف آب در زمین‌های زراعی دشت قزوین دانست و ادامه داد: با توجه به اینکه در سال‌های گذشته تعداد زیادی از کشاورزان با کشت بعضی محصولات آب بر درآمد زیادی به دست آورده اند، متقاعد کردن آنها به اجرای طرح الگوی کشت بسیار مشکل است؛ اما سازمان جهاد کشاورزی می‌تواند با طراحی و اجرای بسته‌های حمایتی مختلف مانند اعطای بذر محصولات کم آب به قیمت یارانه‌ای، به تدریج این تغییر رفتار را در کشاورزهای هم استانی ایجاد کند.
نصف شدن کشت صیفی جات در دشت قزوین
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هم از -آمادگی این دستگاه برای اجرای طرح تغییر الگوی کشت خبر داد و گفت: در حال حاضر بنا داریم با اجرای درست این طرح، جلوی کشت محصولات آب بر را تا حد ممکن بگیریم و کشت صیفی جات و محصولات جالیزی را به شیوه‌های گلخانه‌ای انجام دهیم تا با حداقل مصرف آب روبه رو باشیم.
فاطمه خمسه ضمن یادآوری هزینه بالای اجرای طرح الگوی کشت، اضافه کرد: در حالی که در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۳ هزار هکتار از زمین‌های زراعی ما زیرکشت صیفی جات بود، با اجرای بخشی از طرح یاد شده این میزان به نصف یعنی حدود ۶۵۰۰ هکتار کاهش پیدا کرده است، با این حال هنوز ضمانت اجرایی قوی برای اجرای طرح یاد شده نداریم و با توجه به مقاومت زارعین، سرعت اجرای طرح الگوی تغییر کشت مطلوب نیست.
تجهیز ۴۵ هزار هکتار زمین به آبیاری نوین
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی قزوین هم با بیان اینکه در سالیان اخیر بعضی افراد با حفر چاه‌های غیرمجاز باعث افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی شدند، گفت: به همین خاطر
باید با کمک دستگاه قضائی بیش از گذشته در زمینه برداشت از چاه‌های مجاز و جلوگیری از برداشت غیرمجاز نظارت کنیم.
احمد مستخدمی به تجهیز ۴۵ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی دشت قزوین به روش‌های نوین آبیاری در ۴ دهه اخیر اشاره کرد و افزود: از آنجایی که امروز سطح زیر کشت ما به ۱۶۸ هزار هکتار افزایش پیدا کرده، باید با تأمین حداکثری اعتبارات و مشارکت بخش خصوصی، ۱۲۳ هزار هکتار دیگر از مزارع خود را به آبیاری مدرن مجهز کنیم.
مستخدمی ادامه داد: البته اجرای همین مقدار از طرح مکانیزه شدن آبیاری دشت قزوین سبب شده تا سالانه ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب از سفره‌های زیرزمینی در اراضی کشاورزی قزوین به صورت بهینه توزیع شود.
وی اصلاح نژاد ارقام زارعی و به کارگیری بذرهای اصلاح شده را از دیگر اقدامات نهاد متبوعش در زمینه صرفه جویی در مصرف آب بیان کرد و گفت: همچنین برای اجرای درست طرح الگوی کشت آموزش‌های زیادی به کشاورزان هم استانی ارائه دادیم و تلاش کردیم تا با افزایش آگاهی آنها از دانش روز کشاورزی به اجرای بهتر این طرح کمک کنیم.
توسعه کشت گلخانه‌ای؛ در دستور کار
اما یکی دیگر از راه‌های مهم برای حفظ منابع آبی، گسترش کشاورزی گلخانه‌ای است. بنا به آمار سازمان جهاد کشاورزی استان، هم اکنون ۱۱۵ واحد گلخانه‌ای در استان وجود دارد که در مساحتی ۵۷ هکتاری، سالانه ۸۵۰۰ تن محصولات غذایی، گل و گیاه را تولید و به بازارهای مصرف عرضه می‌کنند.
در همین ارتباط مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی استان قزوین با اشاره به توسعه ۴۵ هکتار گلخانه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عنوان کرد: با توجه به محدودیت‌هایی که در حوزه آب‌های سطحی و زیرزمینی داریم، ضرورت دارد به کشت گلخانه‌ای به عنوان جایگزین اصلی شیوه‌های کشت‌های فعلی نگاه کنیم.
سید محمدرضا حسینی ایجاد شهرک گلخانه‌ای نودهک تاکستان با ۸۷۰ هکتار مساحت را یک دستاورد کم نظیر در توسعه زراعت گلخانه‌ای توصیف کرد و گفت: به علت هزینه بر بودن ساخت و لزوم مدیریت اصولی و دانش محور بر گلخانه‌ها، توسعه این نوع کشت در استان با محدودیت‌هایی مواجه است و اطمینان داریم اگر توان علمی، مالی و مدیریتی گلخانه داران به سطح قابل قبولی برسد، شاهد یک جهش خیره کننده در حوزه زراعت گلخانه‌ای و صرفه جویی در منابع آبی خواهیم بود.
وی با تاکید بر لزوم انتقال کامل کشت محصولات آب بر به گلخانه‌های دشت قزوین، اضافه کرد: در این راستا به زودی عملیات اجرایی ۲ شهرک گلخانه‌ای دیگر در شهرستان آبیک با مجموع مساحت ۷۷ هکتار کلید خواهد خورد که امیدواریم فعالان اقتصادی و کشاورزان استان با مشارکت جدی خود این ۲ شهرک را به قطب زراعت گلخانه‌ای ایران تبدیل کنند.
حمایت دولت از احداث گلخانه‌ها
وی همچنین به حمایت‌های دولتی از احداث گلخانه در استان اشاره کرد و گفت: به افرادی که قصد ساختن گلخانه را دارند، از محل صندوق توسعه ملی وام بانکی با سود مناسب داده می شود.
حسینی درباره میزان این تسهیلات هم بیان کرد: میزان این وام‌ها بر اساس طرح توجیهی ارائه شده توسط داوطلبان متغیر است و کارشناس مربوطه در سازمان جهاد کشاورزی میزان دقیق وام را برآورد کرده و متقاضی را به بانک عامل برای دریافت تسهیلات احداث گلخانه معرفی می‌کند.
وی با ذکر اینکه گرایش کشاورزان هم استانی، راه اندازی گلخانه‌های کوچک است، افزود: اگر بتوانیم مبالغ بیشتری را در قالب تسهیلات زود بازده در اختیار کارآفرینان قرار دهیم، می‌توانیم به رشد و رونق گلخانه‌های بزرگ امیدوار باشیم.
لزوم اعمال سیاست کاهش آب آبیاری
با توجه به آنچه گفته شد حفاظت از منابع آب سطحی و زیرزمینی نیازمند ارائه راهکارها و سیاست‌های مناسبی است که لازمه آن شناخت بیشتر رفتار کشاورزان در این زمینه است. با این حال دو راهکار اصلی افزایش قیمت آب کشاوری و کاهش منابع آب در دسترس منجر به صرفه جویی در مصرف آب در آبیاری‌ها شده است.
نظر شما