خبرگزاری مهر، گروه استانها – علی دایلاری: افزایش آلایندگی‌ها و تهدیدهای زیست محیطی از جمله دفع غیراصولی زباله، آفت پروانه دُم قهوه‌ای، دفع غیراصولی فاضلاب شهری و عدم رعایت ملاحضات زیست محیطی در ساخت سد باطله معدن مس مزرعه فعالان محیط زیست شهرستان اهر را نسبت به آینده محیط زیست نگران کرده به طوری که اعتراضات خاموش این قشر هر روز به گوش متولیان امر می‌رسد ولی پیگیری در کار نیست.
امسال نیز هفته محیط زیست بدون آن‌که مسئولان شهرستانی به مقوله محیط زیست توجه وافری داشته باشد بدون برنامه خاصی سپری شد، هفته‌ای که فعالان محیط زیست انتظار داشتند تحرکات و توجهات مسئولان شهرستانی بتواند آحاد مردم را نسبت به حفظ محیط زیست حساس‌تر کند.
خبرنگار مهر در راستای پیگیری مطالبات فعالان محیط زیست و اطلاع از تهدیدهای زیست محیطی به گفت‌وگو با ابوالفضل جمالی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اهر نشسته تا از چالش‌های زیست محیطی و راهکارهایی که می‌توان از چالش‌ها پیشگیری کرد را بررسی کند.
*ابتدا از چالش‌های زیست محیطی که در شهرستان اهر وجود دارد بگویید:
در شهرستان اهر چالش‌های زیست محیطی متعددی همانند سایر شهرستان‌ها وجود دارد که می‌تواند مشکل‌ساز باشد از جمله دفع غیراصولی زباله، ما مکررا از شهرداری اهر سامان‌دهی محل دفع زباله را خواسته‌ایم که این محل از نظر آیتم‌های زیست محیطی مورد تایید حفاظت محیط زیست نیست. از طرف دیگر در جهت باد غالب و نزدیکی شهر اهر قرار گرفته است که در این رابطه مدام به صورت مکتوب اخطاریه صادر کرده‌ایم و شهرداری در بعضی مواقع توان سامان‌دهی محل دفع زباله را دارد و برخی اوقات هم ندارد.
برخی افراد برای منافع شخصی‌شان با هدف تفکیک زباله به صورت غیراصولی به محل دفع زباله می‌روند از سویی چون این محل فنس کشی نشده است احشام برای چرا نیز به آن محل برده می‌شود، به طوری که آتش زدن زباله علاوه بر آلودگی هوا بلکه برای ساکنین جاده آذغان نیز مشکلاتی را به وجود می‌آورد و ما مکرر دفع اصولی زباله را از شهرداری اهر خواسته‌ایم، در این بین قرار است شهرداری اهر محل دفع زباله‌ها را با رعایت پارامترهای زیست محیطی در جاده مشگین‌شهر انتقال دهد که در حال حاضر پس از کارهای کارشناسی این محل تعیین و مراحل پایانی خود را طی می‌کند.
لازم است تا پیش از انتقال محل دفع زباله به محل جدید، شهرداری اهر نسبت به سامان‌دهی محل فعلی دفع زباله اقدام کند تا حداقل از مشکلات فعلی کاسته شود.
اهر اولین شهر در استان بود که کارخانه کمپوست را کلنگ‌زنی و احداث کرد. انتظار می‌رود شهرداری، سرمایه‌گذار و مسئولان ارشد شهرستان برای راه‌اندازی مجدد کارخانه کمپوست همکاری کنند که اگر این کارخانه فعال شود ۷۰ درصد زباله‌های شهر که زباله‌های تُر هستند به کمپوست تبدیل می‌شود.
*شهر اهر از نظر دفع فاضلاب نیز مشکلاتی دارد، آیا دفع غیراصولی فاضلاب می‌تواند برای محیط زیست بحران ایجاد کند:
درست است و قبول می‌کنیم که شرکت آب و فاضلاب می‌گوید ۷۰ درصد فاضلاب را با انتقال به تصفیه خانه آن را تصفیه می‌کند، ولی سرنوشت ۳۰ درصد فاضلاب شهر اهر چه می‌شود؟ متاسفانه آن ۳۰ درصد فاضلاب مدیریت نمی‌شود و از طرفی به صورت پراکنده به رودخانه‌ها و آب‌های زیرزمینی نفوذ کرده یا به طور غیراصولی دفع می‌شود.
فاضلاب تصفیه خانه آب شرب شهر اهر یکی دیگر از چالش‌های زیست محیطی است، متاسفانه شرکت آب و فاضلاب بدون آن‌که فاضلاب را تسفیه کرده یا با لوله‌کشی آن از دسترس شهروندان خارج کند، آن را مستقیم به کانال شله‌بران هدایت می‌کند که در نوع خود چالش زیست محیطی و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به سلامت مردم وارد کند و ما با مکاتبات انجام یافته پیگیر هستیم تا شرکت آب و فاضلاب به این موضوع رسیدگی کند.
*برخی اوقات این‌طور مطرح می‌شود فاضلاب واحدهای صنعتی مستقر در ناحیه و شهرک صنعتی اهر به صورت غیراصولی دفع می‌شود، آیا این موضوع را تایید می‌کنید:
بله متاسفانه این موضوع صحت دارد، برخی از واحدهای صنعتی مستقر در ناحیه و شهرک صنعتی اهر فاضلاب‌ها را به صورت غیراصولی دفع می‌کنند در این میان اداره حفاظت محیط زیست اخطاریه‌های متعددی را صادر کرده است اما چون به لحاظ شرایط فعلی که لازم به جهت اشتغال و تولید از واحدهای تولیدی و صنعتی حمایت شود، به اخطاریه‌ها بی‌توجهی کرده و فاضلاب را بدون آن که مسائل زیست محیطی رعایت شود به حال خود رها می‌کنند ولی نباید شکایات اهالی حاشیه ناحیه و شهرک صنعتی اهر و زارعین را نادیده گرفت.
*همانطور که می‌دانید آب نقش اساسی در حفظ محیط زیست دارد، از این‌رو سال گذشته که سایه کم‌آبی شهرستان اهر را تهدید می‌کیرد به نظر شما شورای حفاظت توانست به خوبی منابع آب را مدیریت کند تا آسیبی به محیط زیست وارد نشود:
کم‌آبی موضوعی است که تنها به شهرستان اهر محدود نمی‌شود، سال گذشته گفته می‌شود منابع آبی به خوبی مدیریت شد، ولی کسی توجهی نداشت که وقتی آب کمتر از سد ستارخان رهاسازی شود باغداران و کشاورزان به برداشت غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی روی می‌آورند به عنوان مثال ما در گشت‌های شبانه شاهد برداشت غیرمجاز از سوی باغداران حاشیه رودخانه اهرچای آب بودیم که این برداشت‌ها از نگاه محیط زیست، از چالش‌های زیست محیطی محسوب می‌شود.
*وضعیت هوای شهر اهر را از نظر آلودگی چگونه می‌بینید:
شهر اهر از نظر کیفیت هوا پاک‌ترین هوا را در بین شهرهای استان دارد چون در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته و از طرفی چون کارخانجات و صنایع بزرگی ندارد باعث شده تا هوا پاک بماند و می‌توان گفت میزان آلودگی هوا صفر است چراکه آلایندگی خاصی که باعث آلودگی هوا شود در این شهرستان وجود ندارد.
*به نظر شما مدیریت کمپ گردشگری سد ستارخان و پارک جنگلی فندقلو که به شهرداری اهر محول شده توانسته به خوبی در حفاظت از آنها عملکرد موفقی داشته باشد؟ این‌که شاهد تخریب اماکن و زیرساخت‌ها در کمپ گردشگری سد ستارخان و پارک جنگلی فندقلو هستیم چرا هیچ ارگان و نهادی در قبال تخریب اموال عمومی اقدامی انجام نمی‌دهد:
وجود آب، جنگل و کوهستان در شهرستان اهر از ظرفیت‌های گردشگری محسوب می‌شود، خوشبختانه این نعمات را در اهر داریم که از نظر طبیعت‌گری و گردشگری بزرگ‌ترین پتانسیل است، اما آن‌طور که باید و شاید نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌ها استفاده کنیم چراکه مدیریت درستی در استفاده از پتانسیل‌ها انجام نمی‌گیرد یعنی برنامه‌ریزی و مدیریت نداریم.
به عنوان مثال یکی از فرمانداران سابق شهرستان کلیبر گفته بود که با درآمد حاصله از گردشگری در کلیبر می‌توان استانی را مدیریت کرد، بنده هم به این موضوع معتقدم و تاکید دارم جایگاه گردشگری از نظر پتانسیل‌ها و زیرساخت‌ها کمتر از کلیبر یا مشگین‌شهر نیست.
باید خدارا شاکر باشیم که تمامی پتانسیل‌ها را از جمله آب، طبیعت بکر، جنگل، کوهستان و ... را در اختیارمان قرار داده اما چرا نمی‌توانیم با رونق صنعت گردشگری به توسعه پایدار شهرستان اهر کمک کنیم جای اما و اگر دارد؟ دلیل آن هم به مدیریت و برنامه‌ریزی برمی‌گردد، اگر گردشگری از دو محل گردشگری تعیین شده شهرستان اهر بازدید می‌کند می‌بیند سوءمدیریت وجود دارد البته مناطق گردشگری اهر یکی یا دو تا نیست اما ما در مدیریت همین دو منطقه کمپ سد ستارخان و پارک جنگلی فندقلو نیز عاجز مانده‌ایم.
چرا باید اجازه دهیم زیرساخت‌هایی که برای تامین آن در کمپ سد ستارخان و پارک جنگلی فندقلو زحمات بسیاری کشیده شده به راحتی از بین برود؟ پس قبول کنیم که پتانسیل گردشگری داریم ولی مدیریت و برنامه‌ریزی نداریم که زیرساخت‌های گردشگری از بین می‌رود.
به استناد کارهای علمی صورت گرفته می‌توانم بگویم فصل گردشگری شهرستان اهر خردادماه و بخشی از شهریورماه است که امسال بخشی از فصل گردشگری را از دست داده‌ایم اما بخشی دیگر باقی مانده است، امیدوارم حداقل بتوانیم با مدیریت و برنامه‌ریزی از زمان باقی‌مانده فصل گردشگری از ظرفیت‌ها استفاده کنیم، جاذبه‌های گردشگری متعددی در اهر داریم که تنها محدود به کمپ سد ستارخان یا پارک جنگلی فندقلو نمی‌شود، ای‌کاش متولیان امر و ارگان‌های مربوطه با بهره‌گیری از خرد جمعی صاحب‌نظران سایر مناطق گردشگری را به گردشگران معرفی کنند.
*اطلاع داریم در رابطه با ساخت سد باطله در معدن مس مرزعه، موارد زیست محیطی رعایت نمی‌شود و در این‌باره اداره حفاظت محیط زیست اهر اخطاریه و دستور توقف عملیات سد باطله این معدن را صادر کرده‌اند لطفاً در این مورد توضیح دهید:
بر هیچ کس پوشیده نیست که سد باطله معدن مس مزرعه سال ۸۹ به دلیل غیر فنی و غیر اصولی بودن شکسته شد و باعث بروز خسارت غیرقابل جبران به محیط زیست و اراضی زارعی و کشاورزی شد و ان زمان قرار شد تا مسئولان معدن طرح ارزیابی ارائه دهند و چارچوب مقررات را رعایت کنند و ضمن احداث سد باطله ایمن، ملاحظات زیست محیطی را نیز رعایت کنند.
علی‌رغم گذشت سال‌های متمادی از تعهداتی که قرار بود انجام شود و اخطاریه‌هایی که اداره حفاظت محیط زیست صادر کرده، سد موقتی که برای مدیریت بحران آن زمان ساخته بودند در سه مرحله ارتقاء داده‌اند اکنون نیز همان سد موقت را مجدداً ارتقاء می‌دهند.
ارتقاء مجدد سد باطله معدن مس مزرعه که از ماه‌های گذشته آغاز کرده‌اند از نظر سازمان حفاظت محیط زیست مورد تایید نیست، چون مجوز زیست محیطی ندارد و ارزیابی زیست محیطی نداده‌اند و سوماً محل احداث سد باطله معدن مس مزرعه مورد تایید حفاظت محیط زیست نیست، در این رابطه اخطاریه‌های متعددی را صادر کردیم و هم‌اکنون نیز در حال مذاکره هستیم و امیدواریم مذاکرات به نتیجه برسد و سد ایمن احداث کنند.
هرچند اداره حفاظت محیط زیست اهر مخالف فعالیت معدن مس مزرعه نیست و علاقه‌مندیم تا توسعه این معدن منجر به توسعه تولید و اشتغال شهرستان اهر شود اما به هر حال باید ملاحظات زیست محیطی در کنار فعالیت‌های اقتصادی حتماً لحظ شود، سلامت عمومی مقدم بر منافع فردی است.
*آیا معادن ماسه و سنگ که عمدتاً در حاشیه رودخانه‌ها فعالیت دارند همانند گذشته آلودگی‌های زیست محیطی دارند یا نظارت بر آنها انجام می‌گیرد:
در حال حاضر ۵ واحد ماسه‌شویی در اهر داریم که یکی از آنها تعطیل شده است، فعالیت ماسه‌شویی‌ها به صورت فصلی است یعنی در طول سال فقط در فصل‌کاری نهایت سه تا ۴ ماه فعالیت می‌کنند که در ابتدا برای واحدها ضوابط زیست محیطی تعریف می‌کنیم و از نظر استقرار هیچ‌گونه مشکلی ندارند اما در خصوص فعالیت باید یکسری مسائل رعایت کنند از جمله آب ماسه را همین‌طوری رهاسازی نکنند و حتماً باید حوضچه برای ته‌نشین کردن آلایندگی‌ها داشته باشند، این‌طور می‌توانم بگویم که هرماه واحدهای ماسه‌شویی پایش می‌شوند.
*سد باطله معدن مس انجرد که خود محل احداث آن را به خوبی می‌دانید در مسیر رودخانه و باغات قرار گرفته است، آیا به نظرتان جانمایی سد باطله معدن مس انجرد درست است:
ابتدا باید بگویم که مجوز فعالیت معادن چه کوچک و چه معادن بزرگ از سوی اداره حفاظت محیط زیست شهرستان و استان صادر نمی‌شود بلکه درخواست مجوز به سازمان مرکزی حفاظت محیط زیست ارجاع می‌شود، از این‌رو معادن در هر سایزی که باشند باید طرح ارزیابی ارائه دهند و معدن مس انجرد پرسه اخذ مجوز را طی کرده یعنی طرح ارزیابی را به اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان جهت ارجاع به سازمان را داده است اما مدیران این معدن پس از اکتشاف و پیشرفت ۴۰ درصدی معدن طرح ارزیابی را ارائه کردند و چون تاخیر کرده بودند طرح معدن مس انجرد به هیات دولت ارجاع و پس از بررسی‌ها ضوابط صدور مجوز با قید بندهایی مصوب شده به سازمان حفاظت محیط زیست ارجاع شد.
سد باطله معدن مس انجرد بر اساس طرح ارزیابی احداث شده و تاکنون برنامه مدیریت و گزارش نمونه‌برداری سه ماه به حفاظت محیط زیست ارائه می‌دهند و پس از تحلیل از گزارش‌ها اگر مشکلی باشد سریعاً ملزم به رفع آن هستند و چون یک‌سال است از معدن مس انجرد بهره‌برداری می‌شود محیط زیست بر فعالیت این معدن نظارت مستمر و عالی دارد.
اخیراً معدن مس انجرد یکی از بهترین اقداماتی که در رابطه با سد باطله انجام داد این بود که فیلترپرس نصب کردند تا هم از آب بهینه استفاده کرده و هم پسماندها را خشک کنند تا آسیب کمتری به محیط زیست وارد شود و این فیلترپرس می‌تواند از مسائل زیست محیطی بکاهد.
هر فعالیت اقتصادی هم مضررات و هم منافع دارد، اما می‌دانیم که مضررات به هیچ وجه از بین نمی‌رود بلکه حفاظت محیط زیست سعی می‌کند مضررات فعالیت‌های اقتصادی از جمله معادن را کاهش دهد، قطعاً اگر واحدی فرآیندهای زیست محیطی را رعایت نکند حفاظت محیط زیست در ابتدا اخطاریه‌های لازم را صادر و سپس در صورت عدم تمکین اقدامات بعدی را انجام می‌دهد.
*اخیراً آفت «پروانه دُم قهوه‌ای» به مناطق حفاظت شده در شهرستان اهر هجوم آورده‌اند برای مقابله با از بین رفتن جنگل در رابطه با این آفت چه اقداماتی انجام داده‌اید:
ما آفت «پروانه دُم قهوه‌ای» را با دقت پایش کرده و مراتب را به اداره‌کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز گزارش کرده‌ایم تا از طریق اداره‌کل مربوطه سازمان جهاد کشاورزی و منابع طبیعی در جریان امر قرار گیرند در همین رابطه اکیپی از دستگاه‌های مربوطه به مناطق حفاظت شده آمدند و ضمن بررسی خسارت آفت، راهکارهای لازم را جهت مقابله با آفت «پروانه دُم قهوه‌ای» پیش‌بینی کنند.
آفت «پروانه دُم قهوه‌ای» موضوع جدیدی نیست بلکه هر ساله پروانه دُم قهوه‌ای در جنگل‌های ارسباران و جنگل‌های فندقلو دیده می‌شود و چون در سال‌های قبل پارک جنگلی فندقلو در اختیار منابع طبیعی بود طبق قرارداد با روستائیان و تخصیص اعتبار، نسبت به جمع‌آوری فیزیکی پروانه دُم قهوه‌ای اقدام می‌شد ولی امسال به لحاظ افزایش بارندگی‌ها، شدت بروز آفت «پروانه دُم قهوه‌ای» نیز افزایش یافته است که نهایت تا یک‌ماه آینده آفت «پروانه دُم قهوه‌ای» ریشه‌کن خواهد شد.
از راه‌های کنترل آفت «پروانه دُم قهوه‌ای» جمع‌آوری فیزیکی و سّم‌پاشی است که باید با نظر کارشناسان مربوطه انجام گیرد و اگر این آفت و آفت‌های دیگر کنترل نشود یقیناً به تهدید علیه محیط زیست تبدیل می‌شود.
*ماجرای قطع درختان منطقه ارسباران که علی‌رغم تکذیبیه‌ها ثابت شد که از درختان جنگلی نیز قطع شده است را چطور ارزیابی می‌کنید:
شهرستان اهر ۷۲۴۰۰ هکتار منطقه حفاظت شده دارد که بخشی از آن را جنگل تشکیل می‌دهد، شاید برای برخی‌ها سوءتفاهم ایجاد کند که تردد خودروهای حامل درختان قطع شده مربوط به شهرستان اهر است ولی همانطور که قبلاً گفته‌ام حتی یک مورد درخت جنگلی از مناطق حفاظت شده این شهرستان قطع نشده است اما خودروهای حامل درختان قطع شده از شهرستان‌های هم‌جوار می‌آمدند که خارج از محدوده شهرستان اهر بود و بنده نمی‌توانم در مورد آن توضیح دهم چون از اختیارات بنده خارج است و اگر در اهر هم درختان مثمر قطع می‌شد ارتباطی به حفاظت محیط زیست ندارد بلکه جهاد کشاورزی به ان رسیدگی می‌کند.
به خاطر این‌که قطع درختان به این وسعت قطع نشود و منطقه‌مان از درختان یک‌باره خالی نشود بنده هم همانند سایر شهروندان و افکار عمومی مخالف قطع بی‌رویه درختان بوده و هستم.
نظر شما