سلامت ؛ سرمایه ای که خاک می خورد!

بازهم مباحث مربوط به سلامت برای مدتی کوتاه بحث داغ روز شد. در این هفته مشکلات مربوط به سلامت توسط مسئولان از معاون رئیس جمهور و وزرایی نظیر وزیر رفاه و وزیر آموزش و پرورش که بیشتر با مقوله سلامت درگیر هستند تا وزیر بهداشت و معاونانش که بیشترین وظیفه را در این زمینه بر عهده دارند مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

اختلاف نظر دولت ها با مسئولان وزارت بهداشت در مورد سرمایه گذاری در امر سلامت موضوعی است که از سالها قبل وجود داشته اما هیچ گاه به نتیجه مفیدی که بتواند گره گشای مشکلات گریبانگیر مردم درباره پرداخت هزینه های بهداشتی و درمانی باشد، نرسیده است.

از نگاه دولت، همه بخش ها به ویژه خدمات بهداشتی و درمانی هزینه بر هستند بنابراین در تمامی زمینه ها، در جهت کاهش هزینه ها تلاش می کند به همین علت نگاه کوچک کردن بدنه دولت در مورد مراکز بهداشتی و درمانی نیز مانند سایر بخش ها اعمال می شود.

ارائه خدمات بهداشتی و درمانی از نگاه برخی مسئولان تفاوتی با سایر بخش ها ندارد پس با این نگاه باید برای کاهش هزینه ها تعداد پرسنل  خدمات بهداشتی و درمانی را کاهش داد اما هیچ گاه به این امر توجه نشده که کاهش تعداد این پرسنل مانند سایر خدمات اداری نیست چرا که در این بخش پرسنل بهداشت و درمان با جان انسان ها سر و کار دارند.

نگاه اقتصادی و غیر واقعی نسبت به امر سلامت همیشه باعث آسیب جانی و مالی به مردم شده است چرا که سرمایه گذاری در امرسلامت از نظر آنان هزینه بر محسوب می شود چون در کوتاه مدت این سرمایه بازگشت ندارد.

وزیران بهداشت نیز که تفکر عدم هزینه ای بودن سرمایه گذاری در امر سلامت را دارند با وجود اینکه عضوی از کابینه دولت هستند اما هیچ گاه نتوانسته اند که این تفکر ریشه ای و درست را نهادینه کنند چرا که گویی همیشه اقتصاد و اقتصادانان در این زمینه با داشتن قدرت بیشتر، برنده بوده اند.

امسال نیز در افتتاحیه هفته سلامت حتی معاون اول رئیس جمهور کشور به صراحت اعلام کرد،" سرمایه گذاری  در توسعه سلامت هزینه نیست بلکه آینده نگری و سرمایه گذاری سودآور برای تامین آینده تمامی آحاد جامعه است و سرمایه گذاری برای سلامت موجب رشد و رفاه بیشتری برای جامعه می شود که این امر نیز موجب افزایش سرمایه گذاری سلامت خواهد شد"

در بخش دیگری از سخنان دکتر پرویز داودی تاکید شد "به طور حتم برنامه توسعه سلامت، پیش زمینه توسعه پایدار خواهد بود و در تمامی ادبیات توسعه، محور برانسان سالم ، استوار شده است که این انسان سالم باید سلامت جسمی، روحی و فکری داشته باشد" اما وقتی در همه موارد حتی در مورد سلامتی انسان که پایه و اساس و به نوعی تنها عامل توسعه است، مسائل مالی و اقتصادی حرف اول را می زند، حتما سلامتی انسان - به عنوان عاملی که در صورت مرگ و میر و یا حتی ناتوان شدن،مانع پیشرفت است- در اولویت نخواهد بود.

حتی در مواردی که متمم بودجه برای کمبود اعتبارات در بخش های مختلف کشور اختصاص یافته بازهم بیشترین اعتبارات به بخش های اقتصادی و عمرانی تعلق می گیرد در صورتی که وجود بیمارستان های تازه تاسیس بدون توانایی مالی مردم در استفاده از آنها اهمیتی نخواهد داشت.

بازگویی مشکلات حاصل از کمبود بودجه برای بخش سلامت و پایبن بودن سرانه بهداشت اغلب در زمان بودجه بندی توسط نمایندگان مجلس مطرح می شود به گونه ای بارها عنوان کرده اند که دولت بخش سلامت را نادیده گرفته و هیچ گاه آن را جزء اولویت های خود قرار نداده چرا که نگاه دولت ها نگاه سلامت نگر نبوده است.

مهمترین نتیجه نگاه هزینه ای به سلامت، پایین قرار داشتن سرانه درمان است که موجب تحمیل فشار هزینه های بهداشت و درمان به مردم می شود به گونه ای که به گفته مسئولان، برخی از مردم به ویژه قشر متوسط به پایین با یک بار عمل جراحی به زیر خط فقر می روند.

پایین بودن سرانه درمان باعث شده که حتی مردم نتوانند به راحتی از خدمات بهداشت و درمان بخش های دولتی استفاده کنند چرا که علاوه بر افزایش هزینه ها، کیفیت خدمات نیز کاهش یافته اما متاسفانه مردم نیز چاره ای جز استفاده از این خدمات ندارند چون هزینه خدمات بخش خصوصی ده ها برابر بخش دولتی است.

تمامی مسئولان در توجیه مشکلات موجود در زمینه بهداشت و درمان نظیر فرسودگی بیمارستانها، مشکلات بخش اورژانس و کمبود آمبولانس و عدم استاندارد بودن آنها، افزایش هزینه های بهداشت و درمان و یا عدم توانایی تحت پوشش بیمه ای قرار دادن برخی خدمات بهداشتی و درمانی ضروری را کمبود بودجه عنوان می کنند و معتقدند که در برخی از برنامه ها به اهداف مورد نظر دست نیافته اند چون بودجه کافی را برای اجرای آن نداشته اند.

در تمامی این مشکلات ناشی از کمبود بودجه و عدم نگاه سرمایه گذاری در سلامت ، مردم هستند که به لحاظ جسمی و روحی در نهایت متضرر می شوند چرا که آنان مشتریان اصلی خدمات بهداشتی و درمانی هستند. با این نگاه موجود چطور می توان از مردمی که حتی در برخی موارد توانایی پرداخت هزینه های خدمات اولیه را ندارند، انتظار پیشرفت و توسعه کشور  داشت.

چطور می توان انتظار داشت که سخنان مقام معظم رهبری در مورد اینکه بیماران نباید جز بیماری خود دغدغه ای داشته باشند را جامه عمل پوشاند در صورتی که سلامتی انسان ها طی سالهای اخیر چنان که شایسته است در اولویت نبوده است.

البته نباید موفقیت های به دست آمده در این زمینه را نیز نادیده گرفت. طرح های واکسیناسیون که در سطح کشور انجام شد و برخی اقدامات بهداشتی و پیشگیرانه گام های مهم و موثری در زمینه سرمایه گذاری سلامت بود. این موفقیت از دو جنبه حائز اهمیت است. اول اینکه می توان بعنوان یک نمونه عملی سرمایه گذاری در بخش سلامت به آن توجه کرد و نتایج اثبات شده آن را دید و دوم اینکه موفقیت های به دست آمده  نشان می دهد که ما توانایی و قابلیت حل بسیاری از این معضلات را داریم. بعبارت دیگر فقط باید نوع نگاه خود را عوض کنیم.

متاسفانه انسان سالم محور توسعه پایدار در کشور فقط در حد شعار باقی مانده چرا که طی این سالها ، برخی از مسئولین هیچ گاه نخواسته اند نگاه اقتصادی خود را به سلامت تغییر دهند.

حتی به علت این نگاه در زمینه بهداشت و درمان به اعتقاد اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، کشور در حال حرکتی برخلاف قوانین برنامه چهارم توسعه است چرا که بر اساس قوانین این برنامه باید سهم مردم در پرداخت هزینه های بهداشت و درمان تا پایان برنامه به 30 درصد کل هزینه برسد اما هم اکنون این میزان بیش از 60 درصد و در مواردی به 70 درصد هم می رسد. 

طرح مشکلات ناشی از کمبود بودجه به علت نگاه اقتصادی وهزینه ای به سلامت، داستانی است که پایانی برای آن نیست و اگرچه در برخی موارد نظیر بودجه بندی، به راحتی کنار گذاشته شده و شاید به خاطر رعایت بعضی از مصلحت ها فراموش می شود اما هیچ گاه از نگاه مردم پنهان باقی نمانده و باعث رفع مشکلات آنان و رنج هایی که به علت تهیه هزینه سنگین درمان باید تحمل کنند، نمی شود.