رسانه های غرب موضوع ملوانان انگلیسی را یک مشکل بین المللی جلوه دادند / ایران در موضوع ملوانان سه نوع استراتژی رسانه ای را بکار گرفت

حسن بشیر استاد ارتباطات بین المللی  دانشگاه امام صادق (ع) در گفتگو با خبرنگار مهر،‌به بیان دیدگاههای خود پیرامون ابعاد رسانه ای و روانی مسئله دستگیری ملوان انگلیسی پرداخت.

 وی در پاسخ به این سئوال که استراتژی رسانه ای ایران در جریان دستگیری ملوانان انگلسی چقدر موفق و کارآمد بود،‌ گفت:   تا جایی که توانسته ام دنبال کنم (چون در طول مدت دستگیری این ملوانان بنده در لندن بودم و انعکاس اخبار مربوط به این موضوع از رسانه های ایران را از طریق تلویزیون انگلیس می دیدم) ایران سه نوع از استراتژی رسانه ای را در این رابطه بکار برده بود که یکی متکی بر "توجیه داخلی"، "اقناع خارجی غربی" و "تفهیم مردم منطقه" که عمدتا مسلمانان عرب زبان بود.

بشیر  افزود: رسانه ملی ما، یعنی تلویزیون بویژه در غیبت تعطیلات روزنامه ها به علت ایام نوروز، تلاش کرد که بخش نسبتا مهمی  از واقعیت امر را منعکس کند و اخبار یک طرفه رسانه های غربی و انگلیسی را تحت الشعاع قرار دهد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در رابطه با کشورهای منطقه انتخاب کانال العالم بویژه با زیر نویس عربی نه تنها پیام را به مردم کشورهای منطقه به سهولت رساند، بلکه به علت همان زیر نویس عربی، پیام مزبور را به بسیاری از مسلمانان عرب زبان در کشورهای دیگر که مثلا در غرب زندگی می کنند به شکل مستقیم و توسط رسانه های دیگران که منعکس کننده تصاویر العالم بودند، رساند. توالی صحنه های پخش شده از العالم باعث گردید که انگلیس و جهان غرب نیز از این تصاویر اجبارا استفاده کنند که با چندین پیام از ایران همراه بود. بنابراین بنظر می رسد که پیچیدگی رسانه ای در انتخاب کانال پیام، نحوه غنی سازی تصویر، تسلط بر جریان خبری با تقویت کانال العالم و در اختیار گذاشتن تصاویر گزینشی برای هر مرحله مسائلی بودند که یک نوع پختگی و جامعیت نسبی در امر اطلاع رسانی را می رساند که در این مقطع زمانی بسیار حائز اهمیت است.

خبرنگار مهر از بشیر سئوال کرد چه اهداف استراتژیکی را می توان برای این اقدام پیشگیرانه ایران متصور شد ؟ و آیا بازداشت این نظامیان، نوعی حالت حساسیت مثبت و بازدارندگی در مرزهای حساس آبی کشورمان ایجاد کرد؟ که بشیر پاسخ داد: خبرهای بعدی مربوط به عکس العمل انگلیس و آمریکا در منطقه و حتی دقت کشورهای منطقه در بررسی نحوه برخورد با ایران در مرزهای آن مورد دقت بیشتری قرار گرفت.

بشیر تصریح کرد: در این زمینه فیلمهائی که کانال اسکای نیوز در افشاگری جمع آوری اطلاعات توسط نظامیان مزبور که عملا نوعی از جاسوسی علنی است، بسیاری از مسائل بعدی را تحت الشعاع قرار داد. یعنی این افشاگری توانست در تقویت موضع ایران و عقب نشینی نیروهای انگلیسی و خارجی از مرزهای آبی نزدیک به ایران نیز تاثیر فراوان داشته باشد. اصولا در سیاست گذاریهای مختلف عوامل گوناگون دست به دست هم می دهند و یک استراتژی و تاکتیکهای لازم را طراحی می کنند. آنچه که مخصوصا پس از عفو این نظامیان توسط ایران پیش آمد، زمینه ساز ضرورت عکس العملهای مثبت و منفی بعدی شد که در هر بعد می تواند تفسیرهای مختلف سیاسی و حتی نظامی داشته باشد.

این کارشناس امور ارتباطات و رسانه ها در مورد عمق و بقای اثر مثبت رسانه ای این رویداد،‌ اظهار داشت: ارزیابی عمق و بقای مثبت رسانه ای این رویداد در چند مساله نهفته است. اولین مساله، چگونگی مدیریت پیام رسانی در طول زمان و پخش تدریجی و نه دفعی همه تصاویر و اطلاعات مربوط به نظامیان مزبور و کلا جریان دستگیری تا عفو این افراد و حتی پس از آن می باشد. به عنوان مثال پخش اخیر وضعیت زندگی این افراد در زمان دستگیری که توسط بسیاری از رسانه های جهان، مثلا سی ان ان، بسیاری از تبلغات رسانه های انگلیس، مبنی بر زندانی کردن انفرادی و جدا کردن افراد مزبور از همدیگر و امثالهم را از بین برد. دومین مساله تغییر زاویه دید جهان نسبت به اصل حادثه است. حادثه مزبور که حتی توسط سازمان ملل و اتحادیه اروپا به شکل جدی گرفته نشد و به شکل کم رنگ به نفع انگلیس بود.

 استاد ارتباطات بین المللی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: اکنون وجه عمیقتری از نظر پیام رسانی و تاثیر پیام بر مردم جهان پیدا کرده است. به عبارت دیگر، موضعگیری ایران در نحوه عفو این افراد از قدرت پیام رسانی قویتری برخوردار بود که توانست بسیاری از صحنه های رسانه ای جهان و افکار عمومی بین المللی را بخود اختصاص دهد و وضعیت را به نفع خود تغییر دهد. این وضعیت یک خبر آنی یا یک حادثه موقت نیست که با مصاحبه همان نظامیان در لندن و تغییر موضع دادن در سخنان خود محو شود.

 بشیر اظهار داشت: گستردگی حادثه در اذهان بین المللی توسط ایران صورت نگرفت، بلکه این رسانه های غربی و بویژه انگلیس بودند که به این حادثه بعد بین المللی دادند و لذا پیام رسانی همزمان حادثه و بعد از آن توسط ایران، دیگر نمی تواند فقط در محدوده داخلی یا منطقه باقی بماند. و لذا می بینیم همان رسانه هائی که این حادثه را بین المللی کردند، مجبور شدند که برخوردهای بعدی ایران را نیز به سمع جهانیان برسانند و بیش از آنکه ایران خود را درگیر جدی پیام رسانی بین المللی کند، همان رسانه ها کار خبررسانی بین المللی را عهده دار شوند.

وی گفت: مساله دیگر، خصوصیت مقطع زمانی حساسی است که ایران و جهان در مورد مسائل مربوط به پرونده هسته ای می گذراند. این زمان ضرورت خود را در طرح مسائل مختلف نیز بر رسانه های جهانی دیکته می کند. لذا هر حرکت مربوط به ایران در سایه این مساله، جهانی تر جلوه داده می شود و انعکاس بین المللی تر پیدا می کند. البته در هر دو بعد منفی و مثبت آن صادق است.

 وی با توصیف عملکرد رسانه ای شبکه العالم در پخش تصاویر نظامیان انگلیسی به عنوان یک "حرکت قوی رسانه ای" ، گفت: تا آنجا که ملاحظه شد یک کار بسار دقیق رسانه ای صورت گرفت. بویژه اینکه توانست علاوه بر انعکاس منطقه ای، پخش جهانی بویژه توسط کانالهای غربی را نیز به خود اختصاص دهد. اما تعیین انحصاری یک کانال برای پخش خبر، و حذف مثلا بخش انگلیسی کانال سحر، علیرغم خوبیهای مربوط به کنترل پیام رسانی و تسلط بر شیوه و زمانبدی خبر که معمولا توسط مدیریت واحد می تواند صورت گیرد، معلوم نیست که توانسته باشد همه اهداف خبری را تامین کند. بازتاب عملکرد این کانال طبعا، بلحاظ انحصار خبری خارجی از طریق آن نمی تواند به شکل جدی مورد ارزیابی قرار گیرد.

بشیر با اشاره به خصوصیات رسانه ای تصاویری که العالم از ملوانان انگلیسی پخش کرد،‌گفت:  اصولا در سایه مقایسه و تعدد کانالها است که می توان بین خوب و بد و متوسط تفاوت قائل شد. اما بطور کلی شیوه انعکاس، زمان بندی  پیام رسانی، بکارگیری شیوه زیر نویسی و تاکید بر نشانه های مختلف تصویری در انعکاس آنچه که در این زمینه در ایران می گذرد، اقدام مهمی بود که این کانال را در سطح جهانی بیش از آنکه قبلا بود، مطرح کرد و خود این امر یکی از دست آوردهای مهم بر کانال العالم بود که می تواند در مقایسه با الجزیره که عمدتا در جنگ آمریکا در افغانستان و متعاقبا عراق توانست جایگاه جهانی خود را بدست آورد، کانال العالم نیز بخوبی از حادثه مزبور در جهانی کردن بیشتر خود استفاده کند و چنانچه در این زمینه بتواند مدیریت خبری حوادث مهم جهانی در رابطه با ایران و منطقه را عهده دار بشود، شاید در آینده نه چندن دور بتوان برای آن جایگاه بالاتری را در نظر گرفت.

بشیر در مورد چگونگی برخورد رسانه های داخلی در برابر وقوع مجدد چنین رویدادهایی گفت: اصولا در پخش رسانه ای نمی توان یک الگوی واحد و متعلق به همه زمانها را طراحی کرد و به شکل ثابت یک سیاست را بکار برد. شیوه های رسانه ای بسیار پیچیده و تبلیغات یک کار بسیار متنوع و چند بعدی است که هر بعد باید در شرایط خاصی جلوه گری کند.

وی افزود : بنابراین از یک نظر می توان گفت باید از تجربه به دست آمده استفاده کرد و از نظر دیگر باید تاکید کرد که سیاست ها و طراحی های جدید رسانه ای برای حوادث مشابه یا غیر مشابه بعدی باید انجام گیرند.


این کارشناس ارشد ارتباطات تاکید کرد : بنابراین در این زمینه یک تعامل دائمی میان حادثه، رسانه و پیام رسانی وجود دارد که در این زمینه سیاست داخلی و بین المللی و بویژه شکل ارتباطات بین المللی و میان فرهنگی میان مردم جهان می تواند بسیاری از شیوه ها و تاکتیک های رسانه ای را تعیین کند.

خبرنگار مهر از دکتر بشیر سئوال کرد: در نهایت برنده این کارزار رسانه ای چه طرفی بود؟ که وی پاسخ داد: در بحث رسانه ای و مدیریت افکار عمومی اصلا نمی توان خیلی با این قاطعیت صحبت کرد. اصولا تعیین برنده نهائی و بازنده نهائی کمتر یک ریسک بالا است. شاید یک برنده در یک لحظه برنده است و در چند ثانیه دیگر به یک بازنده و پس از آن در همان مساله به شیوه دیگری برنده شود. اما می توان گفت که با شیوه آزاد سازی این افراد توسط ایران، جهان تحت تاثیر قرار گرفته است. همزمانی این مساله با ولادت پیامبر گرامی اسلام (ص) و عروج حضرت مسیح (ع) نیز بسیار موثر بود و عفو مزبور را در فرهنگ اسلامی و مسیحی مسلمانان و مسیحیان جهان معنی دارتر کرد که خود بسیار مهم است.

وی در پایان تصریح کرد:  آنچه که می توان از این حادثه حداقل در بعد رسانه ای استفاده کرد، شیوه تلفیق مفاهیم اسلامی با موضعگیریهای سیاسی، حوادث بین المللی و شیوه های اقناع و تفهیم جهانی است که بنظر بنده از مهمترین دست آوردهای این حادثه است. این تجربه باید مورد دقت و بهره برداری جدی و دقیق در مسائل بعدی قرار گیرد.