هزینه بسیار برای هیچ

به گزارش خبرنگار مهر، تلویزیون در تولید آثار عروسکی تجربه های بسیار خوبی دارد. "مدرسه موش ها"، "کلاه قرمزی و پسرخاله"، "بچه ها سلامت باشید"، "خونه مادربزرگه" و "هادی و هدی" تعدادی از آثار موفق شبکه های مختلف تلویزیون ما در عرصه طراحی و ساخت شخصیت های محبوب عروسکی هستند که پس از گذشت سال ها و تغییر شیوه های برقراری ارتباط با مخاطب و رشد فناوری های تولید، همچنان این آثار مورد توجه گروههای مختلف سنی قرار دارند.

این سابقه درخشان و قابل توجه در بیننده انتظار افزایش سطح کیفی آثار را  به وجود می آورد. به این مفهوم که مدیران تلویزیون با توجه به تجربه موفق در سال هایی که شرایط تولید به مراتب دشوارتر بود و در عین حال این عرصه هنوز محل آزمون و خطا محسوب می شد، اکنون باید به نقطه ای رسیده باشند که سطح کیفی برنامه های عروسکی قابل قبول باشد و بتوانند مخاطبان کودک را در سطح وسیع به خود جلب کنند. در حالی که ساخت مجموعه عروسکی "موش نمکی" با آنکه بر اساس اعلام مدیران شبکه یک سیما جزو آثار پرهزینه این شبکه محسوب می شود، اما نتیجه کار قابل قبول و اعتنا نیست.

مهمترین عواملی که باعث شد در مدت زمانی مشخص تلویزیون آثار موفق عروسکی به نمایش بگذارد، گردهم آوردن حرفه ای های موفق عرصه نمایش عروسکی کشور بود که مدت زمانی به نسبت طولانی در قالب نمایشگران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت می کردند. این سابقه فعالیت باعث شد وقتی این افراد در زمینه ساخت برنامه های تلویزیونی مشغول فعالیت شدند و در کنار تعدادی از کارگردان های حرفه ای و خوش ذوق تلویزیون قرار گرفتند، حاصل کار آثاری موفق و جذاب باشد.

یکی از نکاتی که طی آن سال ها مورد توجه برنامه سازان قرار می گرفت و به موفقیت آثار منجر می شد، استفاده مناسب و درست از شیطنت و بازیگوشی خاص دوران کودکی در کنار به کارگیری متن های جذاب و آموزنده بود. نکته دیگر اینکه، حتی در زمان هایی که عروسک ها مجبور به حرکت در فضایی محدود و بسیار نزدیک به یک دکور ثابت یا پرده آبی استودیویی بودند، همچنان تحرک و جنب و جوش به عنوان مهمترین اولویت مد نظر سازندگان این نوع آثار قرار می گرفت. نکته ای که به نظر می رسد با افزایش تجربه های سال های اخیر تلویزیون، به جای اینکه بیشتر مورد توجه قرار بگیرد رفته رفته از خاطره برنامه سازان پاک می شود.

نگاهی به عوامل تولید مجموعه تلویزیونی عروسکی "موش نمکی" تعجب مخاطب را از سطح کیفی نامناسب این اثر بیشتر می کند. مرضیه محبوب که کارگردانی هنری این اثر را بر عهده دارد، از نیمه دهه 60 فعالیت حرفه ای خود در عرصه تئاتر و سینمای کودکان و نوجوانان پس از انقلاب را آغاز می کند. وی که تاکنون در تولید آثار تلویزیونی عروسکی موفق نشان داده، در زمینه ساخت ماکت، طراحی عروسک، طراحی و دوخت لباس و بازیگری صاحب تجربه است. علاوه بر این حضور محسن تقوی زنوز به عنوان کارگردان تلویزیونی و عادل بزدوده و دنیا فنی زاده به عنوان همکاران طراحی و ساخت عروسک ها و دکور بر انتظار بیشتر بیننده اضافه می کند. بزدوده که در زمینه کارگردانی، بازیگری، طراحی و ساخت دکور و عروسک تجربه زیادی دارد و پیش از این با کارگردان اثر همکاری کرده، انتظار ارائه اثر بهتری را به وجود می آورد. اما با وجود این افراد حرفه ای، مجموعه از نداشتن فیلمنامه ای درخور توجه به شدت لطمه می خورد.

داستان "موش نمکی" درباره زندگی موش‌هایی است که سال‌ها پس از نبرد با دیوها و غلبه بر آنها، در آرامش زندگی می کنند. یکی از بچه موش ها آرزوی رهبری سایرین را دارد. این قصه برخلاف آنکه به نظر می رسد درون خود باید از جذابیت های زیادی برخوردار باشد، به اندازه ای درگیر مسائل کوچک و بی اهمیت از جمله بگو مگوی بچه ها، حرف های کم اهمیت میان والدین و بچه ها و تلاش بی حاصل برای خلق لحظات خنده آور می شود که خط اصلی داستان در بسیاری از دقایق به فراموشی سپرده می شود.

در این سریال دیالوگ نویسی ضعیف است. در برخی قسمت ها به اندازه ای کلمات اضافه و بی ارتباط با قصه بیان می شود و به قدری فقط سر و صدای بی معنی شخصیت ها به گوش می رسد که هیچ اثری از روایت درست قصه باقی نمی ماند. علاوه بر این، در بسیاری از بخش ها به اندازه ای بیان کاراکترها شکل روزمره به خود می گیرد که شنیدن آنها هیچ لذتی برای کودکان باقی نمی گذارد.

اصولا قصه گویی این ویژگی بسیار مهم را دارد که درون خود تعلیق ایجاد می کند. بیننده یا شنونده داستان دنبال حس جاری در اثر است و احساس نزدیکی یا آرزوی شبیه شدن به برخی شخصیت ها باعث پیگیری قصه می شود. همین مسائل قصه را از جذابیت خاصی برخوردار می سازد و هر انسانی را در هر سنی به خود جذب می کند. اما از این اصول هیچ استفاده ای در "موش نمکی" نشده است. انگار سریال شامل تعدادی قصه کوتاه و جدا از یکدیگر است که سازندگان اثر تلاش کرده اند به طریقی آنها را به هم ارتباط دهند. هر چند این ارتباط و نزدیکی ایجاد نمی شود. در عین حال قصه این اثر همانند مجموعه هایی نیست که در هر بخش با استفاده از شخصیت های ثابت، تعدادی قصه متفاوت را روایت می کند.

عنصر دیگری که به جذابیت مجموعه های تلویزیونی عروسکی منجر می شود، صداسازی مناسب است. صدا چون یکی از مهمترین عناصر جذب مخاطب محسوب می شود، ضمن اینکه با شخصیت هماهنگی کامل و دقیقی دارد، باید برخوردار از لطافت و احساس کودکانه باشد. علاوه بر این بازیگری که صدای عروسکی را درمی آورد، ضمن اینکه به همه اصول مربوط به بازیگری توجه می کند، باید در بیان حروف و کلمات نیز دقت زیادی داشته باشد. به گونه ای که کودک به وضوح تمام کلمات را بشنود تا اگر خواست آنها را تقلید کند، گامی در جهت رشد مناسب بیان کودک محسوب شود. اتفاقی که به هیچ وجه در مورد این سریال نمی افتد.

صداپیشگان این مجموعه در دو گروه کلی قرار دارند. عده ای که در صداسازی بسیار بد عمل می کنند؛ به گونه ای که بسیاری از حروف و کلمات آنها به وضوح شنیده نمی شود، از حس خاص کودکانه در کلام شان خبری نیست و صدایی که به گوش می رسد به هیچ وجه جذابیت ندارد. این موضوع بیش از همه در بچه موش ها دیده می شود. گروه دیگری از گویندگان عروسک های این سریال بدون تغییر در صدای خود، تنها به بیان دیالوگ ها می پردازند که این شکل از بیان هم نمی تواند بیننده کودک را به خود جذب کند. باید در نظر داشت همواره توجه به سطح مشخصی از خیالپردازی و فانتزی باعث جلب توجه بیننده خردسال می شود. هر چند در این زمینه باید جانب اعتدال را رعایت کرد.

"موش نمکی" در زمینه ساخت عروسک و دکور به موفقیت خوبی دست پیدا کرده است. هر بخش از قصه کم و بیش دکور مخصوص به خود را دارد. در طراحی و ساخت شخصیت های عروسکی وجهی از فانتزی رعایت و به رنگ آمیزی و حجم دار بودن دکور و عروسک ها نیز توجه خوبی شده است. البته تغییر نماهای سریال در هر بخش چندان حرفه ای و دقیق نیست. به این جهت که در بسیاری از زمان های اثر، تغییر نماها تنوع بصری لازم را به وجود نمی آورد و کمکی به افزایش ریتم قصه ها نمی کند.