اهداف و نتایج حملات ترکیه به شمال شرق سوریه

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-آذر مهدوان-حلیمه ملایی: حملات اخیر ترکیه به شمال سوریه باردیگر نگاه‌ها را متوجه تحولات سوریه و چرایی عملیات اخیر نظامی ترکیه در این منطقه کرده است.

در حال حاضر در جریان توافق صورت گرفته میان ترکیه آمریکا، عملیات نظامی در بیشتر مناطق شمال شرق سوریه متوقف شده، اما همچنان نگرانی‌ها از ادامه حملات نظامی ترکیه در شمال شرق سوریه وجود دارد. حملاتی که اگرچه با چراغ سبز دولت ترامپ در واشنگتن آغاز شد، اما با واکنش‌های گسترده و محکومیت جهانی حتی از سوی متحدان اروپایی ترکیه روبرو شده است.

در همین ارتباط،  خبرگزاری مهر میز گردی را با حضور کارشناسان ارشد مسائل ترکیه، آقایان ابراهیم فراهانی و دکتر رضا صولت برگزار کرد و طی آن دلایل و چرایی حملات صورت گرفته از سوی ترکیه به شمال سوریه را به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت که مشروح آن به شرح ذیل است.

*با توجه به فشارهای افکارعمومی جهانی و واکنش‌های منفی علیه حملات ترکیه، به نظر می‌رسد این حملات دستاوردی برای دولت اردوغان به همراه نداشته، نظر شما در این ارتباط چیست؟ چرا ترکیه وارد این جنگ فرسایشی شد؟

صولت: پیش از پاسخ به این سوال باید یک متغیر مهم را در نظر داشت که این متغیر هم برای آمریکا، هم اتحادیه اروپا، هم ترکیه و هم ناتو و هم سوریه تعیین کننده است و آن متغیر داعش است.

از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ ترکیه در تلاش برای عضویت در اتحادیه اروپا بود و در آن زمان شعار اردوغان نیز عضویت در اتحادیه اروپا بود. از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ داوود اغلو که وزیر امورخارجه در سایه بود، ترکیه را با استراتژی «به صفر رساندن تنش با همسایگان» به پیش برد. این استراتژی تا حدودی موفق بود، اما با شروع بهار عربی این استراتژی جوابگو نبود.

از اواخر ۲۰۰۹ استراتژی «به صفر رساندن اختلافات با همسایگان» کنار گذاشته شده و استراتژی سنتی «ایجاد کمربند امنیتی در محیط پیرامونی» دنبال شد، چون ترکیه در این زمان به بعد برنده تحولات عربی بود و ترکیه به دنبال تثبیت پیروزی خود در تحولات عربی بویژه سوریه بود.

در عین حال با پیگیری استراتژی کمربند امنیتی در محیط پیرامونی، یکسری تغییرات و تسویه حساب‌ها در میان فرماندهان نظامی ترکیه رخ داد و برخی فرماندهان بلندپایه از کار برکنار شدند و بعد از برکناری این فرماندهان استراتژی‌هایی حرفه‌ای نظامی پیشین به کنار رفت و وقتی نیز ترکیه وارد سوریه شد، دچار خلا فرماندهان ارشد بود و ستاد ارتش فاقد یک فرماندهی مقتدر بود. لذا در این زمان ترکیه برای پرکردن این خلا تئوری هوش سرشار را دنبال کرد. این تئوری هوش سرشار ترکیبی از رهیافت رئالیستی و لیبرالیستی بود و معتقد بود همراهی ترکیه با دیگران تا آن جاست که منافعش اقتضا کند. مبتکر این نظریه «ابراهیم کالین» بود که الان سخنگوی دولت اردوغان است و در ترکیه به داوود اغلو دوم مشهور است.

با این حال با توجه تئوری هوش سرشار مبادلات ترکیه با اقلیم کردستان بسیار گسترش یافت.

با این حال طولانی شدن جنگ‌های ترکیه را باید متاثر از کودتای سال ۲۰۱۶ دنبال کرد چون پس از آن کودتا ترکیه دچار خلا نخبگان نظامی بدلیل تسویه های جدید و اخراج‌های پس از کودتا شد.

لذا از این به بعد ترکیه خلا خود را در ابعاد نظامی بیشتر دید تا ابعاد سیاسی و دیپلماتیک و به همین دلیل نقش خلوصی آکار در این زمان برجسته شد. در این زمان نقش «خلوصی آکار» اولویت اصلی ستاد ارتش کل ترکیه بود که مبتکر ایجاد توازن در سیاست نظامی و سیاست خارجی بود و آکار اولین رئیس ستاد ارتش ترکیه بود که خارج از ناتو با روسای ستاد ارتش دیگر کشورها از جمله ایران و روسیه دیدار و مذاکره کرد.

لذا خلوصی آکار دنبال نوعی موازنه قوی بود و در همه اجلاس‌های غربی و غیرغربی شرکت می‌کرد. خلوصی آکار تغییرات جدید را ناشی از موقعیت ژئوپلیتیک جدید ترکیه می دانست و در این زمان «اداره دیپلماسی عمومی» ترکیه به ابتکار کالین و با عضویت چاووش اغلو و خاوصی آکار تاسیس شد. لذا در این زمان سیاست ها فراتر از دولتها دنبال شد با این هدف که بسیاری از بازیگران در سوریه حذف شوند. در جریان خاشقجی، اداره دیپلماسی عمومی بسیار به پیش رفت و توانست برنامه ریزی منسجمی به پیش ببرد.

بعد از کودتای نافرجام ترکیه، شکاف‌ها باعث ایجاد اشکال در برنامه ها و اهداف ترکیه شد و ترکیه بعد از این کودتا با سه رویکرد: دفاع مشروع، اقدام پیشگیرانه و اقدام پیش دستانه ، سیاست‌های خود را دنبال کرد.

در حال حاضر نیز حملات ترکیه با عنوان دفاع مشروع و با فرماندهی خلوصی آکار و به عنوان دفاع پیش دستانه انجام می‌شود و ترکیه در این حملات مدعی است که مردم را از تروریست نجات خواهد داد. حتی چاووش اوغلو مدعی است طبق ماده ۵۱ منشور سازمان ملل و مقررات شورای امنیت به شمال سوریه حمله صورت گرفته است. چاووش اوغلو حتی اعلام کرده که سرکنسول دولت سوریه در استانبول و سفرای کشورهای عضو دائم شورای امنیت را در جریان این حملات گذاشته بود.

جنگنده‌های ترکیه از همان ابتدا کریدور ۳۰ کیلومتری و برخی زرادخانه‌ها را بمباران کردند. در واقع ترکیه بر خلاف عملیات شاخه زیتون و سپر فرات، عملیات خود را با حملات هوایی شروع کرد و خلوصی آکار به طور مداوم با سفرای دفاع دیگر کشورها تلفنی گفتگو می‌کرد. آکار در جریان فرماندهی در حملات اخیر علیه سوریه، علاوه بر داعش، PKK و YPG ، گروه‌های دیگر کردی از جمله YPD را هم مشمول حملات خود قرار داد. آکار معتقد است که ترکیه اجازه ایجاد کریدور تروریستی در طول مرزهای جنوبی خود را نخواهد داد و تا عمق ۳۰ کیلومتری تا شهر منبج به پیش خواهد رفت. اردوغان سیاست فعالی را در پیش گرفته و به شدت با همه طرف‌ها و رهبران غربی در ارتباط است. باید ببینیم که ظرفیت دیپلماسی ترکیه تا چه حد اجازه پیشروی به آن‌ها خواهد داد.

در عملیات اخیر ترکیه، سه استراتژی شامل استفاده از هواپیماها، استقرار شبه نظامیان ترکمن سوری و کردهای مخالف PKK  و YPG سوریه و ارتش آزاد با هدف ایجاد منطقه حائل و سرانجام ایجاد منطقه‌ای به منظور استقرار مهاجران سوری در این منطقه دنبال می‌شود.

فراهانی: با به قدرت رسیدن اسلام گراها در سال ۲۰۰۲ در ترکیه، خاورمیانه در واقع منطقه‌ای ژئواستراتژیک در نگاه رهبران ترکیه ‌شد.  تا سال ۲۰۱۱ اسلام گرایان ترکیه به خاورمیانه به عنوان منطقه‌ای ژئواکونومیک نگاه می‌کردند و بعد از ۲۰۱۱ با ایجاد خلا در خاورمیانه ایران و ترکیه از این خلا در منطقه استفاده می‌کنند. با ورود این دو بازیگر بزرگ، خاورمیانه از وضعیت ژئواکونومیک به وضعیت ژئوپلیتیکی تغییر پیدا می‌کند و ترکیه در سوریه دخالت می‌کند. وضعیت ضعف دولت در عراق و سوریه برای ترکیه یک فرصت مطلوب همزمان با برخی تهدیدات ایجاد کرد. ترکیه همزمان هم در ائتلاف ضدداعش ۲۰۱۴ و هم در ائتلاف آستانه با همکاری ایران و روسیه شرکت کرد. در این زمان ترکیه تلاش کرد تا با تقابل با روسیه در جریان تنش بر سر سرنگونی جنگنده سوخو، ناتو را وارد سوریه کند، اما ناتو وارد سوریه نشد و لذا ترکیه در ائتلاف آستانه با ایران و روسیه همراه شد.

بعد از شکست داعش، ترکیه به عنوان تنها همسایه عراق و سوریه به دنبال سهم خود از تحولات اخیر این دو کشور است و با نگاهی نوعثمانی به دو کشور عراق و سوریه به عنوان بخشی از تاریخ خود نگاه می‌کند. از سوی دیگر مشروعیت اردوغان بسیار زیر سوال رفته و انتخابات اخیر در شهرداری استانبول این افول مشروعیت اردوغان را نشان داد، لذا اردوغان احتیاج به خروج از این وضعیت و به یک تهدید نظامی نیاز دارد و تهدید امنیتی نیز از طرف PKK وجود دارد. سال ۲۰۱۹ سال نمایش قدرت اردوغان است و بزرگترین مانور مدیترانه‌ای خود را در این سال با هدف افزایش مشروعیت داخلی و ابعاد بین‌المللی نشان داد.

سیاست خارجی ترکیه دو بعد دارد: در بعد مرزی و خاورمیانه‌ای به دنبال توازن تهدید است که به معنای سیاست خارجی تهاجمی است، اما در بعد بین‌المللی به دنبال توازن قوا میان روسیه و آمریکا و شرق و غرب است.

سه عملیات نظامی ترکیه در مرزهای جنوبی خود بعد از کودتای نافرجام اخیر صورت گرفته است  و وضعیت ترس بعد از کودتا همواره با دولت آنکارا بوده است.

ترکیه در عملیات سپر فرات منطقه الباب را با چراغ سبز روسیه گرفت، در عملیات شاخه زیتون نیز عفرین را با چراغ سبز روسیه گرفت و در حال حاضر نیز با چراغ سبز آمریکا در شرق فرات عملیات خود را آغاز کرد. عملیات ترکیه در شرق فرات در شرایطی صورت گرفت که نیروهای ائتلاف از هم پاشیده شده‌اند و هر کدام به دنبال خروج از منطقه هستند، اما در مقابل ائتلاف آستانه هنوز فعال است. در حال حاضر برنده این وضعیت روسیه است و با حمله ترکیه، آمریکایی‌ها در حال خروج هستند و ائتلاف ضد داعش از هم پاشیده شده و کردها نیز مجبور به پذیرش دولت بشار اسد هستند که در مجموع این وضعیت مطلوب بلوک آستانه است.

در عین حال در این حمله چند مدل تاریخی دیده می‌شود: حمله شوروی به افغانستان، حمله صدام به کویت، حمله عربستان به یمن که به مانند یک باتلاق شکست شده است. برای ترکیه نیز تا کنون حمله به شمال سوریه دستاوردی نداشته و شرایط بیشتر به نفع روسیه و ایران بوده است.

کردها چند معضل در مقابل ترکیه دارند: نخست این که نیروی هوایی ندارند و بخشی از نیروهای مهاجم ترکیه نیز ارتش آزاد سوریه است که به صورت نامنظم عملیات انجام می دهد، میدان نبرد به صورت دشت است و کوهستانی نیست و این شرایط وضعیت را برای کردها بسیار دشوارتر خواهد کرد.

*نزدیک شدن کردها به دولت سوریه، روسیه و ایران چه تاثیری بر آینده شمال سوریه خواهد داشت؟

صولت: کردها در این شرایط در واقع آخرین گزینه خود را بکار می برند. در حال حاضر زمزمه‌ای درباره این است که دولت سوریه وارد نبرد مستقیم با ترکیه شود و هدف ترامپ هم این است، اما نه سوریه و نه ایران و نه روسیه به هیچ عنوان وارد درگیری مستقیم با ترکیه نمی‌شوند، چون دولت ترکیه یکی از کشورهایی بود که روابط خانوادگی نزدیکی با خانواده اسد داشت و ریشه بر هم خوردن روابط اسد و ترکیه در واقع با تحولات عراق مرتبط است و با ورود رقبای منطقه‌ای ترکیه به سوریه شامل ایران، روسیه و چین روابط دمشق و آنکارا نیز دچار نوساناتی شد.

علاوه بر این شکست اخیر اردوغان در انتخابات هم در استانبول و هم بورسای قابل توجه بود، چون شکست اردوغان در بورسای باعث از دست رفت امتیازی اقتصادی نیز برای تیم اردوغان شد. اگر کردها را به دو بخش داخل و خارج از مرزهای ترکیه تقسیم کنیم باید بگوئیم که کردهای جنوب ترکیه تا سال ۲۰۰۷ امتیازات زیادی را گرفتند و این کردها حامیان AKP بودند و خود اردوغان توانست دو دوره با دمیرتاش در انتخابات رقابت کند، لذا در موضوع کردهای داخل ترکیه موضوع بسیار متفاوت از کردهای خارج ترکیه است.

در حملات اخیر اگر چه گفته شده حدود ۶۰۰ نیرو از میان کردها کشته شده، اما همزمان ما شاهد حملات به شهر «شانلی اورفای» ترکیه هستیم که هیچ گونه نقشی در حملات اخیر علیه سوریه نداشته است. در واقع ترکیه با نیروهای مسلح غیرمنظمی روبروست که آن را تهدید علیه خود قلمداد می‌کند. ترکیه اکنون در مدیترانه و سوریه تنهاست و در سوریه هیچ همپیمانی ندارد و خودش بصورت یک بازیگر مستقل عمل می‌کند.

اگر ترکیه به ائتلاف ایران و روسیه پیوسته چون این کشور در مدیترانه با ائتلاف مصر، عربستان و قبرس روبروست. از سوی دیگر حمله ترکیه به سوریه برخلاف برخی نظرات، موضوعی انتخاباتی نیست چون ترکیه حداقل تا چهار سال آینده هیچ انتخاباتی نخواهد داشت. در واقع ترکیه کردهای YPG  را مقصر اصلی تحولات سوریه می داند.

*افکار عمومی ترکیه و احزاب مختلف این کشور معتقدند که عملیات اخیر این کشور علیه سوریه لازم است تا با هماهنگی دولت دمشق انجام شود. آیا به نظر شما امکان مذاکره میان دو دولت آنکارا و دمشق در این ارتباط وجود دارد؟

فراهانی: یکی از مشکلات اساسی بلوک آستانه  عدم به رسمیت شناختن دولت بشار اسد توسط ترکیه بود ودیدید که «بشار اسد» به دو کشور ایران و روسیه سفر کرد ولی سفری به ترکیه نداشت. در اینکه سطح قدرت اردوغان افت کرده است شکی نیست. یعنی وقتی که حزب جمهوریت خلق کنفرانسی در خصوص بحران سوریه برگزار می کند و کردهای سوریه در این کنفرانس شرکت کرده و از کردهای سوریه دفاع می کنند و اردوغان نمی تواند واکنشی نشان دهد یعنی سطح قدرت او افت کرده است و در مقابل سطح قدرت حزب جمهوری خلق بیشتر شده است. ضمن اینکه این حزب در داخل نیز توانسته قدرت بالایی از آن خود کند. بدست آوردن موفقیت در کلانشهرهای ترکیه در انتخابات شهرداری نشان از افزایش قدرت  در سیاست داخلی این حزب است که همین هم در قدرت سیاست خارجی این حزب تاثیرگذاشته است.

اما اگر بخواهیم در خصوص بحران سوریه توضیح دهیم ابتدا باید گفت اردوغان متخصص چرخ های هوشمندانه است. با توجه به اینکه اردوغان در سیاست، شخصیتی باهوش دارد و خدمات بسیاری در ترکیه بخصوص در نجات اقتصاد این کشور انجام داده و به واسطه همین هوشش توانسته سال ها در سیاست بماند. اردوغان بخاطر همین خدماتی ارائه داده است حالا به معنای واقعی از جامعه طلبکار است که در کل انسان های دیکتاتور اینگونه هستند یعنی پس از مدتی مردم را مدیون خود می داند نه خود را مدیون مردم.

با این تفاسیر امکان دارد دیداری بین سوریه و ترکیه رخ دهد اما احتمال این اتفاق بسیار ضعیف است. دلیل این مساله می توان اینگونه عنوان کرد که اردوغان بیشتر در پی این است که جا پای خود را در سوریه محکم کند، مانند ایجاد یک نیرویی در سوریه.

صولت: البته اردوغان در مورد چچن های روسیه، ترک های ترکستان نیز چنین کاری را انجام داد.  چون ارتش ترکیه سابقه جنگ تن به تن ندارد. اینک هم در شمال عراق هم در شمال سوریه نیاز به ارتشی که تبحر در جنگ لجستیکی داشته باشد وجود دارد و ترکیه فاقد این نیرو است و سعی دارد تا این نیروها را از داخل آن کشورها تامین کند.

برای مثال ترکیه در قبال دست کشیدن از حمایت ساکاشویلی در گرجستان در سال ۲۰۰۸ توانست روسیه را راضی نگه دارد، در مورد ورود روسیه به گرجستان  که به عنوان حیاط خلوت و بازاری بزرگ برای ترکیه محسوب می شود دوباره اردوغان عکس العملی نشان نداد و همچنین در مقابل هشدار چین در مقابل مسلمانان یا ترکهای سین کیانگ  عکس العمل خاصی نشان نداد. چون ترکیه سعی دارد بخشی از این نیروها به واسطه نیروهای دولت های مرکزی آنها تامین کند تا با نیروهای جنگنده و تن به تن کردی بتواند مقابله کند و با این استراتژی می‌خواهد وارد شمال عراق و سوریه شود.

فراهانی: شمال سوریه چون هم مرز با ترکیه است برای ترکیه از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. چون وقتی نیروهای شبه نظامی نیابتی  یا خود مختار در مرز باشد کنترل آن بر عهده دولت مرکزی است. یکی از دلایلی اهمیت ادلب این است که روی دمشق و پایگاه لاذقیه روسیه و اتوبانی که دمشق را به حلب متصل می کند تسلط دارد پس برای همین هم برای دولت دمشق هم برای  روسیه  ادلب منطقه مهمی است.

شاید ترکیه در آنجا موفق نشود اما در خصوص عفرین می تواند چنین استراتژی انجام دهد. همان طور که عنوان شد امکان درگیری میان نیروهای ترکیه با سوریه کم است برای همین ترکیه می خواهد  زودتر از توافقی که بین کردها با دولت مرکزی صورت گرفته، به هدفش دست یابد. البته این توافق پس از لجبازی هایی که انجام داده اند به نتیجه رسیده است.

چون کردها مشکل اساسی در طول تاریخ داشته‌اند؛ مشکل اول این است که بیش از آنکه قدرت دارند خودشان را نشان می دهند. دوم اینکه همیشه در پی استقلال بوده اند و دوست داشتند دولت های مرکزی چهار کشور عراق، ایران، سوریه و ترکیه را کنترل کنند و برای همین وابسته به دولت های فرامرزی می شوند که به نتیجه ای هم نمی رسند زیرا در سیاست منافع مهم است و اخلاق جایگاهی ندارد که در خروج نظامیان از شمال سوریه نمونه آن را دیدیم. مثلا قبلا گفته می‌شد اردوغان داعش را تجهیز می کند و نفت هم خریداری می کند. اما حالا اگر اردوغان وارد بلوک آستانه نمی شد همچنان داعش وجود داشت. یعنی یکی از دلایلی که داعش از بین رفت این بود که ترکیه تجهیزات اطلاعاتی و نظامی و لجستیکی را انجام می داد و با قطع این امکانات موفق شد داعش را از بین ببرد.

در قضیه کریدوری که می خواهد بسازد باید گفت که نیروهایی وفادار به ترکیه مانند شورای میهنی فاقد آن نفوذی است که باید داشته باشد. درست است که حافظ منافع ترکیه است. اگر شورای میهنی بتواند در مناطق کردها مسلط شود و یا با عشایر عربی به توافق برسد شرایط برای ترکیه مطلوب شده و جای پای اردوغان محکم می شود اما اگر شرایط محکم کردن جایگاه او در سوریه را فراهم نشود اردوغان هرگز با بشار اسد وارد مذاکره نخواهد شد.

دراین میان در قضیه ترکیه باید یک جهان اسلام را دید. ما در طول تاریخ یک رهبر شیعی و یک رهبر سنی داشته ایم. اما حالا یک رهبر جدیدی به نام خلیفه مدرن وجود دارد که این خلیفه مدرن اقتصاد خوبی دارد که از سال ۲۰۱۱ برخی کشورها خواستند از این نوع اقتصاد الگو بگیرند. به طوری که اروپا حدود ۲۰۰ میلیارد دلار در ترکیه سرمایه گذاری کرد دلیل این سرمایه گذاری هم اشاعه مدرن سازی کشورهای خاورمیانه بود که البته این اهداف با شکست مواجه شد.

امروزه ترکیه برای اینکه در جایگاه خلیفه مدرن باشد از طریق سازمان دیانت وارد این گذرگاه شده است. از زمانی که اردوغان وارد کار شده است هم سرمایه زیادی برای این سازمان هزینه کرده است هم تعداد کارمندان آن را چند برابر کرده است. به این صورت اردوغان می خواهد یک خلیفه مدرن را به جهان اسلام و عرب معرفی کند. در خصوص ملی گرایی هم باید گفت که این اردوغان بود که زمینه را برای تشکیل حزب دموکراتیک خلق ایجاد کرد.

*اما در ماه های اخیر رفتار اردوغان در مقابل این حزب تغییر کرده است و گویی کم کم قصد دارد این حزب را از سیاست داخلی کشور حذف کند؟

فراهانی: این همان ملی گرایی است. در واقع وقتی اردوغان با حزب ملی گراها ائتلافی تشکیل داد، این استراتژی ملی گرایی تشدید شد.

*اما به نظر می‌رسد که رسانه های ترکیه حزب دموکراتیک خلق را حامی تروریست‌ها نشان می دهند؟

فراهانی: بالاخره بازوی سیاسی مبارزات کردها در ترکیه حزب دموکراتیک خلق است. بازوی نظامی کردها هم حزب کارگران کردستان است.

*اردوغان تصمیم دارد ۲میلیون مهاجر سوری را به منطقه مورد نظرش تحت عنوان منطقه امن انتقال دهد. آیا مهاجران سوری حاضر به سکونت در این منطقه هستند؟

فراهانی: اردوغان اهداف متعددی دارد. وی در سازمان ملل اعلام کرد که حدود ۳۰۰ شهرک می خواهد در این منطقه ایجاد کند. اما جای بحث این است. با چه پولی و چگونه قصد ساخت این ساختمان ها را دارد. اگر با شرکت های ساختمان سازی حامی اردوغان باشد تمام سود آن به جیب این رئیس جمهور می رود و این یک الیگارشی فساد است. بالاخره این فرد ۱۶ سال است در سیاست ترکیه است و دربار و الیگارشی فاسدی دور خود دارد. ساخت این ۳۰۰ شهرک را می خواهند تحویل اروپا دهند که حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد یورو هزینه این شهرک ها است. یکی از تهدیدات جدی که رئیس جمهور ترکیه علیه اتحادیه اروپا ایجاد کرده است موج پناهندگان است. مساله ای که در اتحادیه اروپا تاثیر منفی داشت که با آمدن برگزیت آن اتحادیه اروپا در حال از هم پاشیده شدن است و دیگر آن الگوی قبلی نیست.

یکی از دلایلی که اروپا مانع عضویت ترکیه در این اتحادیه است این است که اردوغان را سد نفوذ بحران خاورمیانه می دانند. و چون هم مرزهای این کشور کشورهای خاورمیانه است موجب میشود از این کشورها تعداد مهاجران بیشتر شود.

در میان یکی از دلایلی کودتای غربی برای از میان برداشتن اردوغان این است که اردوغان بر روی اتحادیه اروپا فشار وارد می کند و یک تهدیدی بزرگ برای اروپا به حساب می آید. یکی از دلایلی که ترکیه موشک‌های اس-۴۰۰ را خریداری کرده است همین موضوع مدیترانه شرقی است. ترکیه واقعا در جامعه جهانی تنها است. موضوع مدیترانه شرقی موضوع مهمی است و یکی از دلایلی که اردوغان برای اولین بار از آتاتورک انتقاد کوبنده ای می کند همین موضوع بود او گفته بود: "آیا غیر از این است که آتاتورک سوریه و عراق را از دست داده وموجب کوچک شدن جغرافیای ترکیه شده است؟"

یک نکته دیگر باید عنوان کرد؛ معمولا اسلام گرایان انسان های پراگماتیسم هستند یعنی اهل عمل هستند مانند حزب جمهوریت خلق نیستند. مثلا ما در سال  ۱۹۷۴ شاهد فتح قبرس در زمان نخست وزیر مرحوم نجم الدین اربکان بودیم. این نشان می دهد این افراد شخصیت عملیاتی دارند.

 *برخی تحلیل گرایان معتقدند نقشه منطقه امن از نظر سیاسی واجتماعی نقشه جامعی نیست. تحلیل شما چیست؟

صولت: نقشه منطقه امن نقشه ای است که وزیر دفاع آمریکا مطرح کرده بود که آن سی کیلومتر خالی بماند تا بتوانند داعش و دیگر عناصر تروریستی را کنترل کنند. اما دلیل اینکه این منطقه میان ترکیه و آمریکا موضوع پیچیده ای شده است همان موضوع داعش است. یکی از انتقادهایی که آمریکا به کشورهای اروپایی می کند این است که اکثر عناصر داعش اروپایی هستند باید اروپا این افراد تحویل می گرفت تا در کشور خودشان محاکمه می شدند اما اروپا حاضر نیست این کار را بکند.

 ترکیه تابه حال حدود ۴۰ میلیارد دلار برای سه میلیون وششصد هزار پناهجوی سوری هزینه کرده است. در حالی که اهدافش درباره اتحادیه اروپا برآورده نشد.

اگر بخواهیم این مباحث را در تئوری های امنیتی واکاوی کنیم باید گفت که آمریکا با اینکه می گوید سوریه برای ما به دلیل مسافت جغرافیایی بی اهمیت است اما واقعیت اینگونه نیست. اول اینکه درگیری و جنگی که در سوریه رخ داده است، تبعات آن فراتر از این خواهد شد. برای همین است که مدیترانه از اهمیت زیادی برخوردار است. یعنی اوضاع سوریه اوضاع پیچیده ای نبود. اگر همین موضوع کردها را بازگردانیم به نه سال پیش که بحران سوریه تازه شروع شده بود این موضوع کردها در آن زمان قابل حل بود اما الان به قدری تکثیر و تعدد بازیگران در منطقه زیاد است یعنی سطح بازیگران، نوع بازیگران و مطالبات این بازیگران موجب سخت تر شدن این چیدمان شده است. همین هم حل موضوع کردها را سخت کرده است.

در سند چشم انداز ۲۰۰۱ آمریکا بعد از حمله ای که به پنتاگون شد موضوعی که مطرح کردند این بود که برای تامین امنیت آمریکا باید امنیت اروپا برقرار شود و برای اینکه امنیت اروپا برقرار شود باید امنیت خاورمیانه به وجود آید. اگر امنیت خاورمیانه نباشد امنیت اروپا درخطر است به طبع امنیت آمریکا هم همینگونه خواهد بود که نکته امنیتی کشور ترکیه است. برای همین است که گفته می شود ترکیه جدید حاصل ژئوپلیتیک جدید است. یعنی حلقه اصلی مفهوم امنیت از ترکیه می گذرد. اما موضوع اصلی موضوع داعش است.

در خصوص دو میلیون پناهنده احتمال بازگشتن یا برنگشتن آن ها مشخص نیست. باید گفت قوانین بازرگانی و تجاری  برای گرفتن اقامت و ساخت و ساز در ترکیه دستخوش تغییراتی شده است. قوانینی که برای اجاره خانه و منزل اشتغال با ورود مهاجران سوری تغییر کرد.

مهم ترین دلیل اختلاف ترک ها با کردها اتحادیه اروپا است. یعنی کشوری که از سال ۱۹۶۴ یک کشور را نزدیک به شصت سال پشت درهای بسته نگه داشته است نه جواب رد به قاطعیت مجارستان به ترکیه می دهد و نه جواب مثبت در خصوص عضویت این کشور می دهد و از ۳۴ سرفصل مذاکرات یک سر فصل مذاکرات دیگر هم به آن افزوده است و این سرفصل مذاکرات به ۳۵ رسیده است. ترکیه را موظف به تاسیس وزارت خانه اتحادیه اروپا کرده است.

وزرای امور خارجه ترکیه از یاشار باکیش تا عبدالله گل  یک حقوقدان بود، بعد او هم علی بابا جان اقتصاددانی بود که مشغول بازسازی اقتصاد ترکیه بود و وزیر امور خارجه ترکیه می شود بعد از او هم احمد داوود اوغلو ایده به صفر رساندن مشکلات با کشورهای همسایه را داشت.

پس از شصت سال تقلای ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا هفته گذشته اردوغان اعلام کرد: "ما از اتحادیه اروپا هیچ نفعی نبرده ایم وتا به حال فقط هزینه داده ایم زیرا اتحادیه ما را وادار کرد وارد سیاست خارجی شویم که همین نیز هزینه بسیار برای ما داشت." بیش از شصت سال از روند مذاکرات ترکیه با اتحادیه می گذرد و اتحادیه هنوز نتوانسته پاسخی به ترکیه دهد. این در حالی است که اگر نگاهی به اعضای اتحادیه کنیم می بینیم که اگر بحث تکثر قومیتی است می توانیم سوئیس را مثال بزنیم اگر بحث اقتصاد است ما می توانیم مثال کشور عقب مانده اقتصادی یعنی پرتغال را بزنیم. اما وجود احزاب وجریان ها در داخل مانع عضویت این کشور در اتحادیه است.

دلیل اینکه چرا ترکیه در موضوع خاورمیانه دچار چالش است و در مسائل مختلف از جمله لیبی و فلسطین و یا آسیای مرکزی وارد می شود این است که ترکیه از فقدان هویت در سیاست خارجی به شدت رنج می برد. شما در ترکیه اصطلاحی به نام نوعثمانی گرایی نمی شنوید زیرا این بحث را یک هویت بدی برای خودشان قلمداد می کنند و معتقد هستند که چرا باید دنبال احیای امپراتوری باشیم که در ظرفیت  و پتانسیل ما نیست. هویت چندگانه ای برای ترکیه تعریف شده است؛ ترکیه اروپایی، ترکیه غربی، ترکیه اوراسیایی، رهبر ترک و ترکیه الگوی بهار عربی است. حال باید دید ترکیه با چه ظاهری وارد بهار عربی شد؟ ترکیب اسلام، سکولاریسم و اقتصاد.

الگوی اخوانی، الگوی مذهبی و الگوی ایدئولوژی ویا الگوی تاریخی را وارد مساله نکرد، بلکه سکولاریم که ریشه در مساله ساختار داخلی ترکیه دارد را وارد کرد. اقتصاد که ثمره خود عدالت و توسعه است واسلام لیبرال و بعدا الگوی اخوانی را مطرح کردند. الگوی اخوانی زمانی به قدرت رسید که ترکیه به دنبال ژئوپلیتیک وسهم خواهی خود از بازارهای منطقه بود و این الگوی اخوانی یکی از بزرگترین اشتباهاتی بود که «داوود اوغلو» انجام داد به دلیل اینکه داوود اوغلو فکر می کرد در استراتژی به صفر رساندن مشکلات با همسایگان صرفا با ارمنستان است و نمی دانست که وقتی با ارمنستان مذاکره می کند در پشت ارمنستان چندین بازیگر فرامنطقه ای وجود دارد.

وقتی این بازیگران وارد این منطقه می شدند این تئوری به صفر رساندن مشکلات، در ترکیه با شکست سرانجام می شد. یعنی در داخل ترکیه ما می بینیم در سیاست خارجی ترکیه این پاسخگو نبود. سپس همین سیاستمداران ترکیه وقتی که توانستند در تونس یه یکسری پیروزی هایی دست یابند و در لیبی هم نتیجه مشابه به دست آورند و ۴۰ هزار کارگر توسیاد و موسیاد را در آنجا سازماندهی کنند، آمدند الگوی اخوانی را برای رقابت با بازارهای عربستان پیاده کردند.

باید گفت تا قبل از بحران سوریه ترکیه برنده بهار عربی بودند یعنی شروع بحران سوریه ترکیه را وارد این بحران بزرگ کرده است چون ترکیه نتوانتست وارد میدان ایران،  سوریه و یا عربستان شود و برای ورود به بازارهای آفریقای شمالی وخاورمیانه وارد جریان اخوانی شد که این جریان در تناقض آشکار باالگوی ترکیه بود که آمریکا هم در طرح خاورمیانه بزرگ از آن حمایت می کرد.

فراهانی: ترکیه قصد دارد در منطقه امن که دولت های خودمختار تشکیل داده است تا عمق سی کیلومتر در خاک سوریه داخل برود که موجب می شود این کانتون ها از بین برود. در اصل آن انسجامی که حکومت کردی  در مرزها تشکیل داده است از بین خواهد رفت.