نظام بودجه‌ریزی

خبرگزاری مهر - گروه اقتصادی : بودجه ریزی اهداف زیادی را دنبال می کند. اول چارچوبی را برای تدوین سیاست ها فراهم می آورد. این امر مستلزم تصمیم گیری در خصوص عملیاتی است که برای رسیدن به هدف باید انجام شود. انتخاب هایی باید در زمینه پیشنهادهای به عمل آمده برای تسریع یا تاخیر در بعضی اهداف و پیشبرد همزمان سایر اهداف صورت گیرد.

دوم ، بودجه راهنمایی برای مدیریت است و روش های بودجه بندی ابزاری برای کنترل اعمال مدییت به شمار می روند.

سوم ، بودجه ابزاری برای نظارت قانونی است. معمولا تصمیمات بودجه ای در قالب قانون و مقررات ارائه می شود و فرآیند تدوین و اجرای بودجه متضمن قوانین و مقررات و آیین نامه  های اجرایی زیادی است. سوالی که در هر مرحله می تواند مطرح شود، چگونگی اقداماتی است که در زمینه رعایت قوانین و مقررات ذی ربط به عمل آمده است.

چهارم ، سند بودجه منبع اطلاعات عمومی در زمینه فعالیت های انجام گرفته، تصمیمات جاری و برنامه های آینده دولت محسوب می شود. فرایند بودجه ریزی در واقع متضمن توضیح و توجیه بخش های اجرایی و تقنینی دولت و مجلس است . این شکل از پاسخگویی سیاسی از خصوصیات نظام های دموکراتیک و پارلمانی است . اگر چه در سایر رژیم های حکومتی نیز قابل مشاهده است. با توجه به تعداد اهداف بودجه ریزی ، مغایرت احتمالی بعضی اهداف باید نه از طریق تمرکز بر برخی از وجوه، بلکه از طریق برقراری سازگاری و یا افزودن نظام های اطلاعاتی بر طرف گردد.

مجموعه حاضر در شش بخش ارائه شده است . در سه بخش اول ، سه رکن اساسی نظام بودجه ریزی یعنی ، تهیه و تدوین، اجرا و نظارت و ارزشیابی مورد بررسی قرار گرفته است. در هر یک از این بخش ها پس از ارائه مبانی نظری ، به روند تحولات آن در نظام بودجه ریزی ایران و مشکلات آن اشاره شده است.

در بخش چهارم به برخی از نو آوری های نظام بودجه ریزی اشاره شده است که شامل : بودجه ریزی بر مبنای عملکرد، نظام کنترل و ارزشیابی مبتنی بر نتایج ، و نظام چارچوب میان مدت هزینه های بودجه می گردد.

در پایان همین بخش به تجربیات 12 کشور جهان در زمینه اجرای بودجه ریزی بر مبنای عملکرد اشاره شده است. در بخش پنجم در یک بررسی تطبیقی نظام بودجه ریزی در پنج کشور پیشرفته و پنج کشور در حال توسعه از سه منظر : فرایند تهیه و تنظیم بودجه ، محتوای بودجه ، و نظام نظارت و کنترل بودجه ، مورد مقایسه قرار گرفته است.

بخش ششم نیز اختصاص به بررسی تحولات نظام بودجه ریزی ایران دارد. در این بخش مهمترین تحولات نظام بودجه ریزی ایران در 9 دوره : از انقلاب مشروطیت تا سال 1300 هجری شمسی ، دوره 1301- 1320 ، دوره 1320 - 1351 ، دوره 1352 - 1357، دوره 1358 - 1368 ، دوره 1368 - 1378 و دوره 1379 - 1384 مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

این مجموعه با بهره گیری از 25 سال تجربه نگارنده در زمینه بودجه و بودجه بندی تهیه شده است.