زیست طبیعی و بلندمدت یک فرهنگ، تمدن می‌سازد

به گزارش خبرنگار مهر، پنجمین جلسه از سلسله نشست‌های مسئله فرهنگ، با همکاری موسسه خانه کتاب و دفتر مطالعات و برنامه ریزی راهبردی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، دوشنبه ۱۳ آبان در سرای اهل قلم برگزار شد.

مهدی محسنیان راد در این نشست طی سخنانی با اشاره به تعریف فرهنگ گفت: من از دیدگاه خود بر اساس تعریفی ساده که از یونسکو گرفته ام می گویم که مقصود من از فرهنگ عبارت است از «کلیه پاسخ هایی که ما به این سوال می دهیم که چگونه زندگی کنیم». با این وصف دو شاخه مادی و غیر مادی فرهنگ خود را بروز می دهد،  به خاطر می‌آورم که در گذشته وقتی سر سفره بودیم دوست داشتم با لیوان آب بخورم، اما پدربزرگم در کاسه آب می خورد، این مادی بود. یا برخی می گویند بعد از نوشیدن آب بر فرزند پیامبر درود بفرستید و این مثالی از شاخه غیرمادی فرهنگ است. از همین مسأله می توان فهمید که به هیچ وجه این سخن که فرهنگ یکپارچه است، درست نیست. فرهنگ به دو شاخه مادی و غیر مادی تقسیم می شود، اما هرکدام از آنها اجزا و جزء‌های کوچک تری دارند.

استاد تمام دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه مداخلات بی ربط در فرهنگِ یک جامعه صدمات جبران ناپذیری را بر جای خواهد گذاشت، افزود: فرهنگ ها عناصر بی شمار و یک پیکربندی دارند که این پیکربندی فرهنگ را می سازد. این ساختار مثل یک موجود زنده و پویا است و بستر زمان آن را تغییر می دهد، اما ژن آن را به هم نمی ریزد و معمولاً وقتی که یک فرهنگ در دراز مدت می تواند آن زیست طبیعی خود را داشته باشد به تدریج به تمدن نزدیک می شود.

وی ادامه داد: اتفاقاتی نظیر حمله مغول، انگاره فرهنگی و عناصر را به هم می‌زند و بعد دوباره جامعه به حیات خودش ادامه می دهد. انقلاب یکی از رویدادهایی است که به این الگوی فرهنگی ضربه می زند. هوشمندی فراوان و تخصص لازم است که جامعه ای که انقلابِ مسلکی می کند، این انقلابیون مسلکی بتوانند الگو را به شرایط طبیعی در بیاورند. شرایط طبیعی یعنی همه نکاتی که جامعه شناسی درباره فرهنگ گفته است. فرهنگ، تزریقی نیست. حال چه طور است که عده ای می خواهند برای من که اشرف مخلوقاتم مهندسی فرهنگی کنند؟ فرهنگ موجود زنده است و خودش راه نجات خود را پیدا می کند.

محسنیان راد گفت: اکنون در ایران دچار بحران ارزش ها هستیم. فرهنگ به جامعه نظم می دهد، این که این قدر فرهنگ ها در جهان متفاوت هستند، از این باب است. این تفاوت ها باعث هیچ اتفاقی هم نمی شود. جانوران غیر انسانی همه مثل هم زندگی می کنند، اما تفاوت زیست ما تحت تأثیر نظمی است که ارزش ها ایجاد می کنند. 

وی افزود: باید به خاطر داشته باشیم که انسان موجود گزینش‌گر است و طبیعی است که این انسان محدویت هایی در گزینش هایش دارد. در قرآن آمده است که همه قول ها را بشنوید و انتخاب کنید. با این وصف باید همه قول ها منتشر شوند و انتخاب صورت بگیرد. فرهنگ معاصر ایران به دلیل مداخلات بی‌شمار دهه های اخیر آسیب دیده است و آن استخوان شکسته بد جوش خورده است در حالی که اگر اجازه می دادند که طبیعی جوش بخورد شرایط و حالت طبیعی و بهتری داشت.