آیا ناتو مسیر پیمان ورشو را طی خواهد کرد؟

خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: چندی قبل امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه در سخنانی جنجالی با انتقاد از سازمان ناتو، وضعیت فعلی این سازمان را به «مرگ مغزی» تشبیه کرد. سخنان ماکرون در خصوص مرگ مغزی ناتو بار دیگر به داغ شدن بحث‌ها بر سر فروپاشی ناتو منجر شد.

امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه در گفتگو با اکونومیست از فقدان هماهنگی در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، و همچنین «پیش بینی ناپذیری» رفتارهای آمریکا انتقاد کرده بود. هر چند که که یک مقام ارشد نظامی فرانسه تلاش کرد که این گفته رئیس جمهور فرانسه را توجیه کند. «فلورنس پارلی» وزیر دفاع فرانسه اعلام کرده که منظور رئیس جمهور این کشور از مرگ مغزی ناتو، از بین رفتن این پیمان نبوده است.

وزیر دفاع فرانسه در سخنرانی خود در مجلس سنای این کشور گفت: وقتی رئیس‌جمهور درباره مرگ مغزی ناتو صحبت کرد، منظورش این بود که نباید وجود بحران در این سازمان را نادیده بگیریم.

وزیر دفاع فرانسه همچنین از حمله اخیر ترکیه به سوریه نیز ابراز نگرانی کرد و گفت زمانی که این حمله برخلاف خواست دیگر اعضای ناتو صورت گرفت، در مورد انسجام داخلی ناتو نگرانی  بوجود آمد.

پارلی همچنین افزوده است که قصد ماکرون «اعلام هشدار» به اعضای ناتو بود و این پیمان باید مورد اصلاح قرار گیرد.

این در حالی است که مقامات ارشد دولت ترامپ نیز رویکرد مشابهی در قبال ناتو در پیش گرفته اند.  «رابرت اوبراین» مشاور امنیت ملی آمریکا در اظهاراتی تند احتمال فروپاشی ناتو را طرح کرد. وی روز دوشنبه ۱۱ نوامبر گفت: «ناتو یک ائتلاف مهم برای ما به شمار می‌رود اما فکر می‌کنم اختلافاتی که در این ائتلاف به وجود آمده به دلیل این است که ما کشورهایی را در آن داریم که سهم عادلانه خود را برای هزینه‌های دفاعی پرداخت نمی‌کنند. مشاور امنیت ملی آمریکا: به دلیل این که آلمان و سایر کشورهای عضو ناتو سهم عادلانه خود را نمی‌پردازند این پیمان در حال فروپاشی استبه دلیل اینکه آلمان و سایر کشورهای عضو ناتو سهم عادلانه خود را نمی پردازند این پیمان در حال فروپاشی است. آنها بیش از تهاجم کنونی ترکیه به شمال سوریه، به این ائتلاف ضربه وارد کرده‌اند.

 مشاور امنیت ملی آمریکا در عین حال مدعی شد، واشنگتن هنوز به تعهداتش به ائتلاف ۷۰ ساله ناتو پایبند است. انتقاد اوبراین با توجه به نامتوازن بودن سهم اعضای ناتو در هزینه‌های دفاعی این سازمان نظامی طرح شده است. 

ترامپ و مقامات ارشد سیاسی و نظامی دولت وی، در دیدارهای خود با مقامات ارشد و سران اروپایی و نیز در نشست های سران ناتو بارها خواستار مشارکت بیشتر کشورهای اروپایی در هزینه های ناتو و نیز افزایش بودجه دفاعی و نظامی آنها به ۲ درصد تولید ناخالص داخلی شان شده اند. ترامپ پس از رسیدن به قدرت، ناتو را یک سازمان منسوخ شده نامید که هزینه‌های زیادی بر دوش آمریکا می‌گذارد و اعلام کرد که از این سازمان نظامی حمایت نخواهد کرد.

وی همچنین ناتو را یک سازمان بد و به شدت پرهزینه برای آمریکا خوانده است. علاوه بر این؛ آمریکا در راستای رویکرد یکجانبه گرایانه ترامپ اساسا اهمیت و نقشی برای متحدان اروپایی خود در تصمیم گیری های نظامی و امنیتی مهم ناتو قائل نیست.بسیاری از اعضای ناتو متوجه نگرش منفی ترامپ به ناتو شده اند.

 مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در سی‌امین یادبود فروپاشی دیوار برلین و اتحاد جماهیر شوروی گفت: «زمان ائتلاف ناتو به‌سر آمده و در معرض نابودی است و باید کشورهای اروپایی برای حمایت مالی از این پیمان و تأمین هزینه‌های نظامی آن به طور جدی مشارکت کنند.

این در حالی است که اخیرا، وزرای دفاع کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای تقویت همکاری نظامی خود ۱۳ پروژه جدید تصویب کردند. به عنوان مثال قرار است یک مرکز هماهنگی دفاع سایبری با مدیریت آلمان تأسیس شود. از پروژه‌های دیگر کشورهای اروپایی می‌توان به توسعه یک سیستم ضد زیردریایی بدون سرنشین و بهبود آموزش سربازان اشاره کرد.

پروژه‌های جدید اتحادیه اروپا در بستر پیمان PESCO هماهنگ میشوند. این پیمان برای تأمین بودجه، توسعه و اعزام نیرو در سال ۲۰۱۷ میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا امضا شد. هدف این پیمان انعطاف‌پذیری بیشتر و استقلال نظامی اروپا از ایالات متحده آمریکا و سایر اعضای ناتو (مانند ترکیه) در زمینه توان دفاعی استپروژه های جدید اتحادیه اروپا در بستر پیمان هماهنگ می شوند. این پیمان برای تامین بودجه، توسعه و اعزام نیرو در سال ۲۰۱۷ میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا امضا شد. هدف این پیمان انعطاف پذیری بیشتر و استقلال نظامی اروپا از ایالات متحد آمریکا و سایر اعضای ناتو(مانند ترکیه) در زمینه توان دفاعی است.

طبق برنامه‌ توسعه دفاعی اروپا فرانسه با بیشترین شمار همکاران در سطح مدیریت و اجرای ۴۷ پروژه همراه آلمان، ایتالیا و اسپانیا نقش اصلی را در توان نظامی این اتحادیه ایفا می‌کند. به عنوان مثال، فرانسه مدیر اجرایی پروژه‌ای برای ردیابی بهتر موشک‌های بالیستیک در فضاست و با اسپانیا و سوئد در زمینه توسعه سلاح‌های الکترونیکی جنگنده‌های اروپایی با هدف غلبه بر پدافند هوایی دشمن همکاری می‌کند.

فرانسه قرار است با ایتالیا نمونه تازه‌ای از کشتی‌های نظامی مدرن برای گشت در محدوده آب‌های اروپا بسازد. فرانسه، پرتغال، اسپانیا و سوئد همچنین در پی توسعه سیستم ضد زیردریایی جدیدی برای محافظت از خطوط حمل و نقل و ارتباطات هستند. 

ناتو که هفتاد سال از شکل گیری آن می گذرد، در سال ۱۹۴۹ میلادی و اندکی بعد از اینکه اتحاد جماهیر شوروی سابق نخستین بمب اتمی خود را آزمایش کرد شکل گرفت. که اعضای آن در آن سال ۱۲ کشور شامل بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، ایسلند، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال، بریتانیا، آمریکا بود که پس از آن به تدریج به ۲۹ کشور گسترش یافت.

«عبدالباری عطوان» تحلیلگر معروف امور بین الملل در رای الیوم درباره اظهارات اخیر امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه پیرامون ناتو نوشت: «شاهد دو اظهار نظر درباره ناتو بودیم؛ اظهار نظر اول توسط امانوئل ماکرون در مصاحبه‌ای نادر با مجله  معتبر اکونومیست بیان شد. وی در این مصاحبه عنوان کرد که پیمان دفاعی آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو در وضعیت مرگ مغزی قرار دارد و دیگر قادر به کنترل و سازماندهی اعضایش نیست. اظهار نظر دوم نیز که آینده سیاهی را برای ناتو پیشبینی می‌کند، توسط مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در جریان سی‌امین سالگرد فروریزی دیوار برلین و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک سوسیالیستی آن مطرح شد و وی در این باره گفت که ناتو منسوخ شده و با خطر انقراض روبرو است و باید یک مشارکت اروپایی جدید سنگینی بار تأمین مالی و هزینه‌های نظامی آن را بر دوش بکشد.

آیا ناتو مسیر پیمان ورشو را طی می کند؟

وی می نویسد: فروپاشی پروژه آمریکا و اروپا، تشدید اختلافات میان اعضای ناتو درباره مداخله نظامی اخیر ترکیه در شمال سوریه و خرید سیستم دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه توسط رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که در تقابل با سیستم‌های تسلیحاتی اروپایی-آمریکایی است، همگی از جمله عواملی است که منجر به آشوب کنونی در ناتو شده‌اند و ممکن است مانند اتفاقی که برای پیمان ورشو افتاد، تجزیه ناتو را تسریع کنند. ما معتقد نیستیم که نشست آتی پیمان آتلانتیک شمالی که قرار است اوایل دسامبر در لندن برگزار شود مانع از این فروپاشی و سقوط می‌شود. به قدرت رسیدن دونالد ترامپ، تعامل متکبرانه او با شریکان اروپایی کشورش و دوری کامل وی از آن‌ها در راستای توجه تجاری و راهبردی به منطقه شرق آسیا، همان مسأله‌ای است که در پس پرده مسیر جدید پیشنهاد شده توسط ماکرون برای ایجاد یک شراکت راهبردی با روسیه و یک نظام دفاعی اروپایی مستقل از آمریکا قرار دارد.

عطوان اعلام کرد: ناتو با بحران‌های جدی مشابهی روبرو بوده است که در گذشته وحدت و انسجام آن را تهدید کرده است، اما نکته مهم این است که ترکیه هنگام تهاجم به قبرس در سال ۱۹۷۴ و تجزیه آن پشت بارزترین بحران‌های ناتو بوده است. حمله ترکیه به قبرس آمریکا را ناگزیر کرد که فروش تسلیحات به ترکیه را برای سه سال ممنوع کند و این همان اقدامی است که در حال حاضر توسط آلمان و فرانسه در اعتراض به حمله نیروهای آنکارا به مناطق شمالی سوریه و تلاش آن‌ها برای ایجاد منطقه موسوم به منطقه امن انجام می‌شود.

وی می افزاید: ماکرون در اظهارات درباره آینده بند ۵ پیمان آتلانتیک شمالی در همبستگی نظامی اعضا در مقابل حمله علیه یکی از آنها گفت: آینده بند ۵ چه می شود؟ اگر بشار اسد، رئیس جمهور سوریه تصمیم به جواب دادن به حمله ترکیه بگیرد، آیا ما درگیر خواهیم شد؟ این سئوال واقعی استعطوان: ماکرون در اظهاراتش درباره آینده بند ۵ پیمان آتلانتیک شمالی در همبستگی نظامی اعضا در مقابل حمله علیه یکی از آن‌ها گفت: آینده بند ۵ چه می‌شود؟ اگر بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه تصمیم به جواب دادن به حمله ترکیه بگیرد، آیا ما درگیر خواهیم شد؟ این سئوال واقعی است.ماکرون به این پرسش پاسخ نداد، چراکه به خوبی می‌داند ناتو، ترکیه را زمانی که در آستانه رویارویی نظامی با روسیه در پی سرنگونی یکی از هواپیماهای این کشور در نزدیکی مرز ترکیه با سوریه در سال ۲۰۱۵ قرار گرفت، تحقیر کرد؛ مسأله‌ای که باعث شد اردوغان به مسکو برود و از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه عذرخواهی کند و با وی برای خریدن اس ۴۰۰ توافقنامه امضا کند و خط لوله گازی ترک استریم را ایجاد کند و همچنین توافقنامه افزایش تبادل تجاری به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار را امضا کند. پس از آن رئیس جمهوری ترکیه به طور کامل به این پیمان که کشورش یکی از برجسته‌ترین موسسان آن بود پشت کرد و تهدید کرد که صدها هزار پناهنده سوری و غیر سوری را روانه اروپا می‌کند.

این تحلیلگر امور بین الملل آورده است: بدون تردید بحران ناتو تشدید می‌شود و سرانجام فروپاشی آن تقریبا قطعی است و تنها پیوستن دو عضو آن به ائتلاف دریایی که آمریکا برای حمایت از کشتیرانی در خلیج فارس به تشکیل آن فراخوانده بود، یکی از بهترین شواهد در این زمینه است.

وی در پایان تاکید کرد: در نتیجه می‌توان اینگونه گفت، این نفرین و لعن دوگانه سوریه و لیبی است که دامن این پیمان استعماری را گرفته و بذر فروپاشی آن را کاشته است که با سرعت بی سابقه‌ای رشد می‌کند. تحت هیچ شرایطی کسی تاسفی برای آن نمی‌خورد، چراکه تاریخش پر از ریختن خون اعراب و مسلمانان در عراق، افغانستان، سوریه و لیبی است.