۱۰ نکته فرهنگی و آموزشی که از شیوع ویروس کرونا باید آموخت

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- نقی دشتی*: بیماری نیمه شناخته، نسبتاَ قوی و البته مدعی بنام کووید ۱۹ درحال تسخیر اقصی نقاط جهان است و می‌رود که تصرفاتش را از ممالک تحت سلطه مغول نیز فراتر ببرد.

به نظر در هر بلایی می‌توان نکات درخور توجه و آموزنده یافت که شیوع ویروس کرونا نیز در زمره آنهاست و در زیر به اختصار به شرح آن می‌پردازیم.

۱. روند برخورد مردم با کرونا از شروع تا حال، نشان می‌دهد ما مردمی هستیم که کمی دیر باور می‌کنیم و خیلی دیر تغییر رفتار می‌دهیم. تعداد قابل توجهی از ما هم اصلاً تحت هیچ شرایطی نه باور می‌کنیم و نه رفتارمان را عوض می‌کنیم. قسمتی از این ناباوری را می‌توان در کاهش اعتماد سیاسی جست و جو و پیدا کرد. اما نباید از حق گذشت که قسمت زیادی از آن ریشه در خلقیات، روانشناسی اجتماعی و بعضاَ قشر خاکستری مغز دارد.

۲. «ادراک خطر» یعنی فهمیدن شرایط اضطراری و خطرات تهدید کننده سلامتی و کلیت وجودی انسان، این ماهیت متأسفانه در برخی از هم وطنان پایین است. عدم درک صحیح عمق و شدت تهدیدات، باعث نوعی تهور و رفتارهای پرخطر و در نهایت انتشار بیش از پیش ویروس کرونا خواهد شد.

۳. در اکثر حوزه‌های عمومی و معابر و خانه‌ها، کاملاَ ملموس است که حساسیت بانوان نسبت به کرونا و رفتارهای مراقبتی زیادتر بوده و مثل خیلی از آقایان، موضوع را شوخی نگرفته‌اند. این پدیده بار دیگر می‌تواند طول عمر بانوان و مسائل رشد شناختی و حتی اخلاقی آنها را مورد بررسی بیشتر قرار بدهد.

۴. با استفاده از همه ابزارهای ارتباطی و انسانی و … حساسیت عمومی در حوزه سلامتی بسیار بالا رفته است و این گرچه با بیماری ظاهراَ مهلک به نام کرونا گره خورده و منفی به نظر می‌رسد، اما واقعیت این است که این پدیده می‌تواند یک فرصت طلایی نیز باشد. نظام رسانه‌ای و اداری و… در حالت عادی به هیچ وجه نتوانسته بود جامعه ایرانی را نسبت به حفظ سلامت و روش‌های انتقال بیماری و… حساس سازی کند. حالا باید از این فرصت برای حفظ حساسیت کلی و دائمی مردم به سالم زیستن نهایت استفاده را ببرند.

۵. بحث مدیریت این بیماری، در کنار رشادت‌ها و مجاهدت‌های تیم درمانی و برخی تدابیر ارزنده پیشگیری و… برخی کاستی‌های مهم را به ما نشان داد ما خیلی دیر تصمیم می‌گیریم (برخی وقت‌ها یک ساعت هم زمان زیاد و مهمی است). اصولاَ مثل میزان فهم یک کودک (دوره عملیات عینی) تا با چشم خودمان چیزی را نبینیم باور نمی‌کنیم و این مساله در تصمیم گیران سلامت کاملاَ مشهود بود. قرنطینه نشدن قم نشان داد ما ملاحظات غیر مرتبط زیادی برای تصمیم گیری سلامت داریم.

۶. در اوج گیری فشارها، هر کسی از مکانیسم دفاعی خاصی برای مقابله با اضطراب و استرس استفاده می‌کند که برخی از این مکانیسم‌های دفاعی، ناپخته و ناسالم هستند و برخی سالم و قابل توصیه‌اند. استفاده از شوخی یکی از این روش‌های سالم است که ملت ایران به اشکال مختلف از آن بهره می‌برد. البته زیاد از حد بودن، زننده و بعضاَ نمایشی و شکل‌های ناسالم شوخی هم بعد دیگری از روحیات ما را نشان می‌دهد که قصد ورود به آن نداریم.

۷. با شدت یافتن کرونا ، برخی واژه‌ها و مفاهیم هویتی که حدود و وجودشان در ذهن ما به دلایل مختلف محو شده بود دوباره تشدید شد. «دیگری (Other)» الان می‌تواند نه تنها یک غیر ایرانی که هم شهری (مسافری که احتمالاَ کرونایی است) یا یک هم محله و حتی یک عضو خانواده هم باشد. ما ضمن حفظ هویت دهکده جهانی مان در قالب مجازی، به حفظ حدود جغرافیایی ملی، استانی و حتی بین فردی هم حساس شده‌ایم. دیگر می‌دانیم از اردبیل وارد گیلان شده‌ایم برای همین تب سنج‌ها ما را رصد می‌کنند که مبادا «دیگری دشمن» باشیم. این بازتعریف‌ها به نظرم در نوع خود کم سابقه است.

۸. درباره منشأ ویروس کرونا آنچه گفته می‌شود (گوشت جغد) اگر درست باشد، باید درباره اینکه من (در هر کجای دنیا که باشم) حق دارم هر چیزی که میل داشتم را بخورم و به دیگری ربط ندارد، کاملاً تردید نمود. بایستی سازوکارهای حقوقی خاصی درباره خورد و خوراک (و حتی دیگر حوزه‌های به ظاهر خصوصی) مردم دنیا تدوین و اجرایی گردد. چون این قبیل بیماری‌ها نشان می‌دهد هرکس هر کاری دلش خواست نمی‌تواند و نباید انجام بدهد، چون به دیگری هم ربط پیدامی کند.

۹. در خانواده هریک از ما و یا در بین دوستان و همکاران مان کسی را داریم که بیشتر از بقیه حواسش به آلوده نشدن خود و دیگران است، کسانی که تا سرفه بی دلیل می‌کنی ضد عفونی می‌کنند یا توصیه باران کرده و در برخی موارد از خودشان دورت می‌کنند. همین رفتارها معادل دینی آن در حوزه گناه می‌شود امر به معروف و نهی از منکر و حساس بودن به گناه دیگران! و در نوع ملموس کرونایی آن می‌بینیم که همین‌ها باعث هوشیاری دیگران و مراقبت‌های بیشتر و درنهایت سلامت عمومی می‌شوند.

۱۰. چقدر خوب می‌شد این مقدار حساسیت و احتیاط و هوشیاری که به کرونا ویروس داریم را برای امر بسیار بالاتر و پایدارتر بنام گناه نیز داشتیم. خیلی از ما می‌دانیم که دنیای پس از مرگ، حق است و عمر و زیست ابدی ما در آن دنیا مرهون ره توشه‌ای است که از زندگی در اینجا و اکنون به دست می‌آوریم. سلامت آن دنیا نیز در گروه دوری از ویروس گناه و آلوده نشدن به آن است. ما چقدر مواظبیم که از نزدیک نشدن به فرد آلوده و تماس با جسم احتمالاَ آلوده بپرهیزیم، آیا یک دهم آن مواظبت و احتیاط را در نزدیکی به گناه داریم؟ چیزی که در دین ما بنام تقوا شناخته می‌شود دقیقاَ همین مواظبت هاست.

* فعال فرهنگی و اجتماعی و مدیر امور فرهنگی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل