دلبستگی به ایران خصوصیت مشترک آثار موحد است / موحد میان شوریدگی و متانت و عقل و عشق سیر می کند

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر غلامعلی حدادعادل رئیس مجلس شورای اسلامی ضمن ابراز خرسندی از حضور در مراسم نکوداشت محمدعلی موحد گفت: بسیار علاقمندم که در این جلسات شرکت کنم ولی تنگی زمان مانعم می شود. وقتی دیدم دعوتنامه برای مراسم موحد است برنامه های خود را تغییر دادم تا در این جلسه شرکت کنم. موحد آنقدر بزرگوار و صاحب دانش است که ما بی مطالعه هم می توانیم راجع به او صحبت کنیم.

 رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: باید برای شناخت او آذربایجان 80 سال پیش را درنظر بیاوریم. آذربایجانی که قلب تپنده مفاهیم و معارف بوده است. این خطه چون دروازه ارتباط ما با اروپا بوده، خصوصیتی داشته که الهام بخش بسیاری اندیشه ها در ایران بوده و مردانی بزرگ در جریان مشروطه تربیت کرده است. مدارسی که در آذربایجان تاسیس شده حکایت از پدیدآمدن جریان نوین تعلیم و تربیت در آذربایجان می کند. موحد هم در چنان سال هایی در تبریز به دنیا آمده و در خانواده ای رشد کرد که در کانون فعالیت های علمی و فرهنگی بوده اند.

حدادعادل بخش هایی از زندگینامه و خاطرات موحد را خواند و ادامه داد: او با این پیشینه بعدها به دانشگاه می رود و تلاش می کند و از طریق روشمندی و معلومات و استعداد شخصی ترقی می کند. جامعیت و ذوالفنون بودن او بارزترین ویژگی اوست. این ویژگی نادر حقوقدان هایی است که بینش و بصیرت لازم برای حقوقدانی را در خود جمع کرده اند.

رئیس مجلس تاکید کرد: موحد در حقوق، تاریخ، ادبیات، عرفان و سیاست قلم زده و در هر حوزه ای که اندیشیده یک یا چند کتاب خواندنی، ماندنی و مورد وثوق برجا گذاشته است.

وی ادامه داد: آنچه این فضایل را درخشانتر می کند غیرت ملی موحد است. او همه جا از ملیت ایرانی دفاع می کند. عشق به ایران در همه آثار موحد موج می زند و همواره از حقوق و سرزمین ایران دفاع می کند. دلبستگی به ایران زمین خصوصیت مشترک آثار اوست. این غیرت، خصلتی ضد استعماری و ضد استکباری به نوشته های او بخشیده که خصوصا برای جوانان راهگشاست. او نه تنها فرزند خلف آذربایجان بلکه فرزند خلف ایران و مایه افتخار آن است.

دکتر مهدی محقق رئیس هیئت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نیز طی سخنانی گفت: همانطور که می دانید دکتر موحد ابعاد مختلفی دارد و در هر بعد نیز استاد است. یک بعد وی مسائل حقوقی و دفاع از حقوق حقه مملکت بوده، در حالیکه ما بیشتر با فعالیت ایشان در فرهنگستان زبان و اشارات وی درباره نکات زبان و زبان شناسی آشنا هستیم.

وی افزود: او مولوی شناس و شمس شناس است و مقالاتی را در این باره تصحیح کرده که آثار ذی قیمتش در داخل و خارج بر همگان روشن است. آثار او همواره موردنیاز و مورد ستایش بوده است.

محقق از تاریخ ترجمه در اسلام یاد کرد و سلمان فارسی را نخستین مترجم حوزه اسلامی خواند و تصریح کرد: پیامبر اسلام اجازه داد ایرانی ها عربی را تمرین کنند و تا زمانی که به قرائت صحیح سوره حمد مسلط نشده اند معانی را به فارسی بخوانند.

این پژوهشگر فلسفه ادامه داد: زبان فارسی زبانی است که هر مطلبی را می توان با آن بیان کرد و ایرانیان ثابت کردند به این زبان می توان هر مطلب علمی را هم بیان کرد. ایرانی ها همواره ترجمه های گویا، موجز و فصیح تری از ترجمه های عربی درباب مسائل علمی به دست داده اند.

وی سپس به شرح مکاتب ترجمه ای در اسلام و ویژگی های آنها پرداخت و گفت: یک سبک ترجمه لغت به لغت بوده و سبگ دیگر ترجمه به مضمون. مترجمان نوع دوم متوجه شده بودند که باید نقل به مضمون کنند تا اشکالی در امر ترجمه ایجاد نشود.

سپس عبدالمحمد آیتی پشت تریبون سخنرانی رفت و بعد از خواندن متنی از ملک الشعرای بهار به ترجمه " فصوص الحکم " محمدعلی موحد اشاره کرد و گفت: خوشبختانه انتشار این کتاب مصادف با بزرگداشت موحد شده است.

وی برخی اشعار عاشقانه ابن عربی - صاحب فصوص الحکم - را خواند و شرحی از زندگی، نظریات و گرایشات صوفیانه او ارائه کرد.

سخنران بعدی مراسم بهاءالدین خرمشاهی بود که او نیز فصوص الحکم را محور صحبت خود قرار داد. وی گفت: آثار موحد را اغلب می شناسیم و کتاب فصوص الحکم او نقطه عطفی در ابن عربی شناسی کشورمان به شمار می آید که اعراب گذاری و خوانا شده است. این کتاب در 111 صفحه نخست تصویری بسیار روشن از ابن عربی و تاثیر عظیم او در فرهنگ عرفانی ، حکمی و فلسفی جهان اسلام داتشته است. مقدمه او بسیار مبسوط است و من تنها به یک نکته بسنده می کنم و آن مسئله تاویل نزد ابن عربی است.

این نویسنده و قرآن پژوه، ابن عربی را بزرگترین تاویل گر در میان مفسران اسلامی برشمرد و تاکید کرد: اگر تاویل قرآن را فقط خدا بداند چه پیش می آید؟ یک اشکال آن این است که فکر می کنیم مفاهیم قرآن تا ابد سربه مهر است و فقط خدا آن را می داند. دیگر اینکه این همه تفسیر که بر قرآن نوشته شده برای حل مشکلات خوانش قرآن است. حال اگر قرآن به تمام سرراست است پس چرا اینها نوشته شده؟

اما محسن محبی معاون دبیرکل مرکز داوری اتاق بازرگانی به وجه حقوقی آثار موحد و کتاب های حقوقی وی نظیر مختصر حقوق مدنی، درس هایی از داوری های نفتی، ملی کردن و غرامت نفت و آثاری درباره حقوق بشر، فلسفه حقوق و عدالت موحد اشاره کرد و گفت: دانش حقوق دانشی فاخر و در عین حال مشکل است که یک سر آن در اعتبارات ذهنی است.

وی ادامه داد: معمولا حقوقدان ها در چشم مردم چهره های بسیار گرفته و مقید به آداب هستند و این تا اندازه ای هم اقتضای این رشته است.

محبی تصریح کرد: یکی از آثار شاخص موحد " مختصر حقوق مدنی " اوست. شاخص بودن این کتاب به خلاصه بودن آن است. کتاب در سه بخش نوشته شده که مقولاتی مهم درباره حقوق مدنی را دربرگرفته است. این اثر نثری روان و شیوا دارد. موجز نوشتن دانش های عمیق هنوز چندان در ایران مرسوم نیست اما موحد در این اثر به آن جامه عمل پوشاند.

وی " درس هایی از داوری های نفتی " را هم از بهترین آثار درباره حقوق نفتی دانست و اضافه کرد: اهمیت این کتاب این است که تنها موحد به این کار همت گماشت و به مقوله ملی کردن صنعت نفت توجه کرد. مسئله غرامت قابل پرداخت هم همواره محل چالش بوده است. این اثر مروری کامل درباره تمام رویه های داوری های نفتی است. اساسا طبیعت وجود نفت در کشورها ارتباط با کشورهای خارجی برای استفاده از دانش و امکانات آنها بوده است.

محبی درباره " در هوای حق و عدالت " او نیز گفت: این کتاب فلسفه حقوق است. عموما چنین آثاری بخش زیادی را به فلسفه اختصاص می دهند تا به حقوق برسند اما موحد برعکس عمل کرده و از اتفاقات روز دنیا شروع کرده و در گام بعد به ریشه های فلسفی و عدالت و حق پرداخته است. او به مقوله هنجارگرایان و من جمله جان رالز هم در بحث حقوق توجه کرده است.

وی افزود: با این حال سفر حقوقدانان به عرصه فلسفه و تاریخ سفری دیدنی است. سفری از آن جهت (تاریخ به حقوق) را دیده ایم ولی سفر حقوقدان به وادی تاریخ و فلسفه چشم اندازی زیبا می گشاید. حقوقدان ها با شوریدگی میانه ای ندارند ولی او توانسته میان شوریدگی و متانت و عقل و عشق سیر کند. موحد مصداق تمام روشنفکری تمام عیار است.

محبی همچنین به چند بعدی بودن آثار موحد اشاره کرد و گفت: او توانسته از فرهنگ و ادب و فلسفه و شاخه های مختلف با آثار خود جهانی تازه به روی ما بگشاید.

در ادامه مراسم، صفدر تقی زاده نویسنده و استاد دانشگاه با اشاره به سی دهه دوستی و همنشینی با محمدعلی موحد خاطرنشان کرد: حضور ذهن و هوشمندی ویژگی برجسته استاد موحد است. باید گفت او با آگاهی دقیق و سنجیده از فرهنگ غرب و شرق، متفکری دنیادیده به حساب می آید. ما غالبا از داشتن چنین شخصیت هایی در سرزمین خود محروم بوده ایم. وجود چنین شخصیت هایی است که یک فرهنگ را پویا نگه می دارد.

دکتر موحد نیز پس از دریافت لوح سپاس و جوایز یادبود خود از دستان غلامعلی حدادعادل، حسن حبیبی، مهدی محقق و ... در سخنانی کوتاه ضمن تشکر از برگزارکنندگان جلسه گفت: امسال سال پربرکتی است و گویا باران های رحمت نازل شده و سبزی به ارمغان آورده است. برای من این بهار خجستگی ویژه ای دارد؛ چون نسیم نوازش های بزرگوارانه دوستان وزیدن گرفته و مرا در معرض دو حس متضاد قرار داده است. یکی حس سرافرازی است و دیگری حس سرافکندگی شدید. چرا که خود را مستحق این الطاف نمی دانم. دوستان شرط بزرگی به جا آورده اند اما من خود را بهتر می شناسم.