سند آرامش بخشی و امیدآفرینی قرآن

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - سید احمد میرعمادی*: خداوند متعال در قرآن کریم با صفات زیادی، خود را به بندگان خویش معرفی نموده است صفاتی که هرکدام جلوه‌ای از جمال و جلال الهی هستند.

یکی از آن صفات، صفت رحمت است که در بیش از ۵۰۰ آیه از آن سخن به میان آمده است در میان آیات مربوط به رحمت الهی از یک آیه به عنوان سند آرامش بخشی و امیدآفرینی یاد شده است و آن آیه ۱۲ سوره انعام است که می‌فرماید: کَتَبَ عَلَی‏ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ، خداوند رحمت را بر خود لازم دانسته است.

در آیه ۵۴ سوره انعام نیز اینگونه فرمود: کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ، پروردگارتان رحمت را بر خود لازم دانسته است؛ در این آیه شریفه سه نکته بسیار مهم است.

الف: تعبیر به کتابت (کَتَبَ) کنایه از واجب کردن و مقدر نمودن است، معمولاً اگر بخواهند الزام به چیزی را به صورت قطعی و تردیدناپذیر بیان کنند، آن را به صورت مکتوب ارائه می‌دهند تا سندی برای اتمام حجت در صورت مخالفت باشد و جای هیچ توجیهی باقی نماند، خداوند متعال در این آیه شریفه، لزوم رحمت را بر خود به صورت نوشته و سند عرضه نموده تا اطمینانی برای بندگان باشد و با آرامش کامل به رحمت الهی امیدوار باشند.

ب: تعبیر «علی نفسه» در حقیقت به معنای برعهده گرفتن و وظیفه خود دانستن است، از آنجایی که وظیفه و مسئولیت قائل شدن برای خداوند امری پسندیده نیست، لذا مفسران این تعبیر را به معنای «قطعیت وقوع» گرفته‌اند، یعنی خداوند رحمت را بر خود ملزم و قطعی نموده است، رحمت الهی که قطعاً واقع می‌شود و تخلف ناپذیر است. بنابراین همچنان که خداوند تکالیفی را بر بندگان واجب کرده، رحمت را بر خودش حتمی و قطعی نموده است.

ج: منظور از «رحمت خداوند» احسان، تفضّل، نیکی و لطف نسبت به بندگان است. مرحوم علامه طباطبائی می‌فرماید: رحمت عبارت است از رفع حوائج محتاجان و رساندن هرچیزی به مستحق آن.
از آنجایی که خداوند صاحب رحمت است.

«وَ رَبُّکَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ» پروردگارت آمرزنده و صاحب رحمت است (کهف آیه ۵۸) لذا رحمت خداوند وسیع و شامل هر چیزی می‌شود، همچنانکه فرمود: «وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ» و رحمتم همه چیز را فرا می‌گیرد. (اعراف آیه ۱۵۶) رحمت واسعه الهی مشتمل بر تمام نعمت‌های مادی و معنوی است و همه مردم اعم از کافر و مومن، فاسق و عادل، مخلص و منافق و… همه از آن بهره برده و بی‌نصیب نمی‌مانند. البته خداوند به غیر از رحمت عامه، یک رحمت خاصه‌ای دارد که تنها افراد مؤمن و مخلص را در بر می‌گیرد.

به هر حال با وجود این آیه شریفه و وعده تخلف ناپذیر الهی هر انسانی آرامش پیدا کرده و امیدوار خواهد بود.

* استاد حوزه علمیه قم