خبرگزاری مهر، گروه استانها - میثم ظهوریان*: معقولانه ترین روش کسب درآمد پایدار شهری که علاوه بر وجود تجربیات جهانی موفق، بسترهای قانونی آن نیز در برنامه پنجم توسعه آمده، کسب درآمد از طریق دریافت مالیات بر دارایی است.
پاسخ به سوال‌ها و شبهاتی در مورد این الگوی درآمدزایی:
۱- این مدل موجب فشار اقتصادی به مردم می‌شود، چون در عمل دارند به صورت سالیانه هزینه بالاتری را به شهرداری پرداخت می‌کنند؟
اگر چه در این مدل ظاهراً شهروندان به صورت مستقیم پول بیشتری به شهرداری پرداخت می‌کنند، اما در عمل در وضعیت موجود و در اثر فروش تراکم و عوارض سنگین تولید واحد مسکونی یا تجاری، هزینه بسیار بیشتری (البته به صورت غیر مستقیم و نامشهود) از شهروندان دریافت می‌شود. تراکم فروشی و اخذ مالیات سنگین از تولید مسکن، علاوه بر تأثیرات قابل توجه بر زیست اجتماعی مردم، آثار اقتصادی قابل توجهی مانند افزایش قیمت مسکن و سایر انواع بناهای تجاری و اداری و به تبع آن افزایش تورم در کلیه سبد محصولات مورد نیاز مردم خواهد داشت.
علاوه بر این از طریق این روش چون درآمد شهرداری از هر بنای تولیدی در شهر در سال‌های مختلف توزیع می‌شود (بر خلاف روش تراکم که یک جا گرفته می‌شود) فشار اقتصادی نیز توزیع شده و ضمن پایدار و مستمر نمودن درآمد شهرداری، برای مصرف کننده زمین (مردم عادی و کسبه و صاحبان پیشه) نیز منفعت اقتصادی دارد.
لذا آنچه در عمل در الگوی درامدزایی شهرداری بر اساس مالیات بر دارایی اتفاق می‌افتد نه افزایش فشار که احساس افزایش فشار بر مردم است. البته این مساله به طور حتم آثار سیاسی و اجتماعی دارد که باید به ویژه در سال‌های اولیه اجرای طرح مدیریت شود.
۲- آیا از لحاظ قوانین بالادستی شهرداری حق این نوع از درآمدزایی را دارد؟
بستر قانونی این نوع از درآمدزایی در کشور توسط شهرداری‌ها کاملاً فراهم است و در برنامه پنجم توسعه نیز مجوز لازم به شهرداری برای کسب این نوع از درآمد داده شده بود. به نظر می‌رسد آنچه شوراهای شهر و شهرداری کلان شهرها را از تغییر الگو به این نوع از درآمدزایی منع کرده است، بیشتر هراس از تبعات سیاسی و اجتماعی و رسانه‌ای کوتاه مدت این تغییر روش است. طبیعتاً مهمترین عامل موفقیت پیاده سازی چنین طرحی نیز برخورداری از پیوست رسانه‌ای قوی جهت اقناع مردم نسبت به مزایای بلندمدت طرح است. البته در مقام عمل اجرای این طرح و جایگزینی آن با تراکم به تدریج و به صورت کاهش سالیانه می‌بایست اتفاق بیفتد.
۳- فشاری که این روش بر اقشار محروم و احتمالاً متوسط می‌آورد را چگونه می‌توان مدیریت نمود؟
همان طور که پیش تر گفته شد، در این روش اگر چه ظاهراً پول به صورت مستقیم و تدریجی از مردم گرفته می‌شود، اما در مجموع نسبت به هزینه و بار تورمی که تراکم فروشی و تخلف فروشی به مردم تحمیل می‌کند، فشار مالی بسیار کمتری بر جامعه تحمیل می‌شود. اما در عین حال برای ایجاد عدالت مالیاتی می‌توان ضریبی را بر حسب مناطق مختلف درآمدی شهرداری در نظر گرفت که حتی همین فشار هم به طور متناسب و بسته به توان مالی افراد توزیع شود. در این روش کسی که ملک گران‌تر یا بزرگ‌تری دارد مالیات بیشتری پرداخت می‌کند و کسی که ملک ارزان‌تری دارد، مالیات کمتری می‌پردازد و از طبقات محروم فاقد ملک یا دارای املاک کم ارزش نیز هیچ مبلغی دریافت نخواهد شد.
از طرف دیگر در این روش باید حتماً برای افرادی که بیشتر از یک مسکن دارند، به طور تصاعدی مالیات در نظر گرفت، تا هم از طریق کاهش احتکار، افزایش عرضه و به تبع آن کاهش قیمت مسکن اتفاق بیفتد و هم موجب تعدیل ثروت در جامعه شود. از این طریق دسترسی طبقات متوسط و محروم نیز به مسکن تا حد زیادی تسهیل خواهد شد.
۴- آیا درآمد مدیریت شهری باید به همین نوع از درآمد محدود گردد؟
خیر. راهکارهای دیگری برای ایجاد درآمد برای شهرداری‌ها وجود دارد که در بین آنها می‌توان به دریافت بهای خدمات، مالیات بر درآمد یا مصرف (هم اکنون نیز بخشی از مالیات بر ارزش افزوده به شهرداری‌ها تخصیص می باید)، عوارض بهره مندی از امکانات عمومی شهر و مالیات بر خودرو اشاره نمود. اما بهترین نوع از درآمد که هم به کاهش فاصله طبقاتی و بهبود معیشت مردم کمک می‌کند و هم به استقرار عدالت اجتماعی استفاده از مالیات بر دارایی است و بر همین اساس نیز این روش باید پایه تأمین بخش عمده سبد درآمد شهرداری باشد و سایر روش‌ها به صورت مکمل مورد استفاده قرار گیرند.
۵- با پیشنهاد این روش آیا تراکم فروشی به طور کلی باید غیر قانونی اعلام شود؟
تراکم فروشی به عنوان منبع درآمدی شهرداری باید حذف شود. اما می‌توان هزینه‌های بسیار بالایی برای تراکم (در مناطق خاص) در نظر گرفت که در عمل فاقد صرفه اقتصادی باشد و تراکم را از منبع درآمدی به ابزار کنترلی برای شهرداری تبدیل نمود تا فقط افرادی که دارای توجیه قوی برای این کار باشند، آن هم در چارچوب ضوابطی سخت گیرانه از آن استفاده نمایند.
باید به این باور رسید، این به هر روشی فضای شهر را بفروشیم و کسب درآمد کنیم، هنر نیست. می‌توان عالمانه برای شهر کسب درآمد کرد.
*کارشناس اقتصادی
نظر شما