به گزارش خبرنگار مهر، دکتر جبار رحمانی عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم صبح دوشنبه در این نشست با بیان اینکه هر آئینی دارای اثرات فراوان فردی و اجتماعی است اظهار داشت: اصولاً هر جامعه‌ای از خلال یکسری آئین‌های محوری خود را برای اعضا و اعضای جدی تر خود بازسازی و در آنها درونی می‌کند به عبارتی ما از خلال آنها می‌توانیم به عنوان یک عضو جامعه مشروعیت پیدا کنیم.
وی گفت: می‌توان همه رسوم، سنت‌ها، شعائر و مناسک را آئین نامید.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با اشاره به ریشه لغوی آئین اضافه کرد: آئین جایی است که جامعه خود را می‌سازد.
وی ادامه داد: هر جامعه دو حالت و منطق بنیادی دارد که یکی شامل نظم و زندگی روزمره و عادی مبتنی بر منطق اقتصادی و منافع است که این منطق نمی‌تواند روح زندگی را تأمین کند و منطق دوم منطق آئینی است که روح جامعه است.
رحمانی خاطر نشان کرد: آئین‌ها همان فضایی هستند که جامعه روح و وجدان جمعی خود را از خلال آنها می‌سازد و در افراد درونی می‌کند و افراد را به هم و به جامعه پیوند می‌دهد.
وی تصریح کرد: به همین دلیل در آیین‌هایی مانند آئین‌های محرم فارغ از سلسله مراتب و یا منزلت‌های عادی جامعه در این دستگاه همه برابر هستند که این نوع نظم، نظم عادی را به تعلیق در می‌آورد و یک نظم آئینی را ایجاد می‌کند و یک نوع جماعت دینی اخلاقی فارغ از سلسله مراتب و منزلت‌ها است که در یک سطح برابری به واسطه قرار گرفتن در یک محضر مقدس است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم ادامه داد: آئین یک نوع تعلیق زندگی روزمره و باز شدن جهانی از نمادها، رفتارهای نمادین، باورها، عقاید و امور مقدسی است که مؤمنان به آن ایمان دارند.
وی تصریح کرد: در آئین‌ها با بازنمایی و تجربه مجدد امور جدی و بنیادی فرهنگی مواجه هستیم و به عبارتی آئین‌ها ارکان جهان بینی جامعه را می‌سازند و علاوه بر آن به جامعه الگوها و تعهدهایی برای عمل هم می‌دهند در نتیجه آئین‌ها هم افراد را به جامعه پیوند می‌دهند و هم تعهدی برای عمل به نفع جامعه وابسته می‌کنند.
وی تصریح کرد: اصولاً فقط یک آئین خاص و منحصر به فرد نمی‌تواند همه جامعه را سامان بدهد بلکه مجموعه‌ای از آئین‌ها در طول سال پخش هستند و ابعاد مختلف زندگی و جامعه را سامان می‌دهند.
وی گفت: در کشورمان بخش‌هایی از زندگی در آئین‌های ملی مانند نوروز و بخش‌هایی از بنیان‌های اخلاقی و هویت اجتماعی و باورهای مقدس در آئین‌های مذهبی مانند محرم، رمضان و به طور خاص نیمه شعبان بازتولید می‌شود.
رحمانی بیان کرد: در میان همه نظم بهم پیوسته پراکنده آئین‌ها در کشورمان در طول سال آئین‌های بنیادی داریم که در فرهنگ تشیع آئین‌های عزاداری محرم منطق بنیادی و هسته مرکزی آئینی را شکل می‌دهند و اینجاست که جامعه در محوری ترین آئین و جدی ترین باورهای خود می‌تواند به صورت سمبلیک خود را بازسازی کند و نه تنها افراد و پیوند آنها را با هم تعریف کند بلکه حتی مرزهای خود با دیگری را هم تعریف کند و به همین خاطر در آئین‌های محوری با مسئله هویت اجتماعی به طور جدی مواجه هستیم که آئین‌های عزاداری این نکته را در خود دارند.
وی با اشاره به ظرفیت‌های بازسازی هویت‌ها و تداوم باورهای اجتماعی از خلال آئین‌های محوری گفت: آئین‌ها در ترکیبی از مؤلفه‌های هویتی ساز برجسته می‌کند و شبکه ای از انسان‌های به هم پیوسته و به هم وابسته و به هم متعهد را ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: آئین‌های عزاداری در مذهب شیعه به عنوان اصلی ترین و کانونی ترین آئین‌ها زمینه اصلی تسری امر قدسی به شریان‌های جامعه هستند و امر قدس روح جامعه است که وجدان جامعه را سامان می‌دهد و به جامعه قدرت، سرزندگی و انرژی کافی برای بودن و حرکت می‌دهد به همین خاطر در ایام محرم افراد حال خوب‌تری دارند.
رحمانی یاد آور شد: آئین‌ها به واسطه تجدید قوا و روحیه و شارژ کردن حیات روحی و معنوی و اخلاقی جامعه به آن اجازه تداوم مسیر خود را می‌دهند و به همین دلیل آئین‌های منطقی و محوری کلیدی در یک منطق زمانی معمولاً یک ساله تکرار می‌شوند.
وی اضافه کرد: این تکرار و چرخه سالانه امکان تجدید قوا را به جامعه می‌دهند و به واسطه این چرخش سالانه و تجدید قوا و روحیه در مؤمنان آنها را در شبکه ای از انسان‌ها که می‌توانند روی مؤلفه‌های قومیتی، زبانی، جغرافیایی یا حتی محافل و حلقه‌ها خاص به هم پیوند دهند یا پیوندها را تقویت کرده و انسجام اجتماعی را بالاتر ببرند و مفهوم سرمایه اجتماعی و اعتماد متقابل برای مشارکت اجتماعی در امور بالاتر را می‌دهد و این شبکه‌ها با سرمایه‌های بالا قدرت نقش آفرینی در جامعه را پیدا می‌کنند.
رحمانی خاطرنشان کرد: منطق آئین‌های مذهبی خروج از خویشتن در یک مجلس آئینی و پیوستن به دریا و جمعی از معنویت یا یک جمع مقدس و معنوی است.
وی گفت: انسان‌ها در این ایام می‌آموزند که از خویشتن بگذرند و به نفع دیگران کمک کنند کار خدمت یا نذر و سرمایه‌های نیروی انسانی و مادی در جامعه بازتولید می‌شود لذا این آئین‌های بزرگ امکان تسری خیر به جهان اجتماعی و تقویت بنیه اجتماعی که پشتیبان نظم اجتماعی است و تعهد انسان‌ها را به جامعه بیشتر می‌کند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفت: آئین‌ها در جایی هستند که جامعه خود را می‌سازند یک انرژی در جامعه شکل می‌گیرد که منیت ها و فردیت‌ها خارج شود و آدم‌ها را در یک ایمان، باور و سمبل مقدس قرار دهد مثلاً در جامعه شیعه امام حسین (ع) که سمبل باورهای مقدس و اخلاق اسلامی و همه آنچه در آرمانهای مان نه فقط فردی بلکه اجتماعی و خانوادگی و حتی کل تاریخ بشر باور داریم و همه الگوهای خیری که برای یک خانواده و جامعه در نظر بگیریم در واقعه عاشورا که برای امام حسین (ع) و اصحابش و خاندان و پیروان ایشان رخ داد متجلی شده است.
رحمانی بیان کرد: اگر چه از نظر عددی تعداد افراد در واقعه عاشورا کم بود ولی در منطق عقیدتی و ایمانی تعداد و عدد مهم نیست مسئله این است که این جماعت به رهبری امام حسین (ع) و خاندان امام (ع) تجلی تمام خوبی‌های مطلقی هستند که در اندیشه شیعه می‌تواند در ساحت فکر و اندیشه و ایمان انسان قرار گیرد.
وی گفت: اصولاً آئین‌های محوری حول اینچنین باورهای مقدسی است که می‌تواند انرژی کافی برای ساخت جامعه پیدا کند و شیعه خود را از قبل همین آئین‌ها توانسته حفظ کند و این جماعت‌های شیعی نه تنها در ایران بلکه در سایر نقاط جهان گسترده است و اولین آئینی که توانسته خود را بسازد و حفظ کند و هویت خود را تداوم ببخشد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفت: نکته مهمی که آئین عزاداری محرم دارد قابلیت آن برای پذیرش تنوع و تکثر جهان انسانی است به گونه‌ای که در آئین‌های عزاداری محرم افرادی با اعتقادات مختلف به غیر از مسلمانان و شیعیان نیز حضور می‌یابند و مشارکت می‌کنند.
وی گفت: این قابلیتی که باورهای آئینی وشیعی دارند می‌تواند انسجام لازم را به جامعه بدهد و جهان انسانی را در یک پهنه بسیار وسیع‌تری در خود ادغام کند و انسان شیعی هویت انسانی اجتماعی و فردی و دینی خود را بسازد و اعطا کند.
وی ادامه داد: باید به این نکته توجه کرد که آئین‌ها اگر از مسیر خود خارج و یا توسط افراد دستکاری شوند می‌تواند مخرب باشند و اینگونه نیست که آئین تحت هر شرایطی جامعه را به خیر مطلق برساند.
رحمانی افزود: اگر به جای اصالت و روایت‌های اصیل کربلایی تحریفات و جهلیات گفته شود که مستند نیست یک جامعه بدقواره غیر ایده‌آل شکل خواهد داد و باید به این نکته توجه شود.
وی گفت: تلاشی که بسیاری از محققان و متخصصان تاریخ پژوه و متکلمان کردند تا جلو این تحریفات نیز گرفته شود تا آنچه از آئین‌ها ایجاد می‌شود جامعه‌ای مطلوب، آرمانی و اخلاقی و سربلند باشد لذا لزوماً یک جامعه از قبل آئین‌ها به سوی خیر نمی‌رود و این کار نخبگان و فرهیختگان جامعه است که محتوای آئین‌ها را کاملاً رصد کنند که مبادا تحریفات در آنها رخنه کند.
در ابتدای این نشست دکتر عبدالحسین طالعی استاد دانشگاه قم و نویسنده و پژوهشگر پیرامون درس‌های و عبرت‌هایی از مدرسه حسینی در عاشورا مطالبی بیان کرد.
در پایان نشست شرکت کنندگان سوالات خود را در زمینه موضوع نشست بیان کردند و اساتید حاضر به سوالات پاسخ دادند.
نظر شما