یک گزارش تمام و کمال

به گزارش خبرنگار مهر، مکری فیلمسازی است که در آثار کوتاهش بیش از هر چیز ساختارشکنی و به نوعی حرکت بر مسیری ضدقصه پردازی صرف برجسته می شود. ساختن مستند "... مسئله این است" درباره فیلم "بودن یا نبودن" عیاری توسط وی که فیلمسازی است با خصوصیت برجسته مستندگون کردن داستان های به شدت دراماتیک، خود به خود ترکیبی جذاب است.

مکری در سبک خاص خود علاقه خاصی به پرداختن به جزئیات دارد. جزئی نگری که به نوعی مولفه مشترک آثار او را تشکیل می دهد و در فیلمی مانند "توفان سنجاقک" برجسته می شود. اتفاقاً عیاری هم در کنار مستندنمایی خاص خود، برای نزدیک شدن به اتمسفر و ذات روابط و وقایع، تمرکزی خاص روی جزئیات روابط و کنش و واکنش ها دارد و این وجه مشترک در کنار تفاوت های کلی می تواند به نتیجه متفاوت از یک کار گزارشی بدل شود.

با تکیه بر این تعاریف اولیه، مکری از "بودن و نبودن" یک هسته مرکزی و برجسته را انتخاب می کند و با بزرگنمایی آن به نوعی به نیاز درونی خود پاسخ می دهد. البته این انتخاب صرفاً متکی بر سلیقه و دید شخصی او از فیلم نیست. بلکه با عبور از فیلتر ذهنی مکری از سوی اکثر قریب به یقین مخاطبان کارشناس فیلم هم صاحب اعتبار شده است. سکانس پلکان فیلم "بودن یا نبودن" که میان نویس های فیلم همه دلالت بر اعتبارمند بودن آن در کلیت فیلم و نزد همگان دارد.

با محور قرار دادن سکانس پلکان، مکری سعی کرده از یکسویه شدن مستند پرهیز کند و با انتخاب چند نقطه اوج برجسته و پیش بردن آنها به طور موازی، به گونه ای فیلم را از جهات مختلف کدگذاری کند. پیگیری سرنوشت پسری 11 ساله که سال 76 اولین پیوند قلب موفق روی او صورت گرفته، نقطه اوج دیگری در فیلم "بودن یا نبودن" است که خط موازی را در کنار سکانس پلکان به خود اختصاص داده است.

از آنجا که سکانس پلکان ارجحیت و اهمیت ذاتی بیشتری در فیلم و برای مکری داشته، گستره این خط بسط بیشتری پیدا کرده و این مهم از نقطه دید، عیاری، منتقدان مختلف، عوامل و ... مورد تحلیل قرار می گیرد. تحیلی که گاه منجر به تعابیر فرامتنی چون ارتباط آن با پلکان ادسا فیلم "رزمناو پوتمکین" سرگئی آیزنشتاین می شود و زمانی هم به چگونگی خشک کردن پلکان نسترن در زمستان سرد سال 76 برای بازنمایی یک تابستان گرم می انجامد.

به چنین تحلیلی از ورای مباحث تئوریک و عملی و علمی می توان عنوان یک تحلیل تمام و کمال داد. چیزی که به نظر می آید حیطه نقد و نقدپردازی و تحلیل سینمای ما به آن نیاز دارد تا از کلی گویی و تکرار خود در یک مسیر بسته فاصله بگیرد. مکری این بسط دادن را در حیطه علمی هم به گونه ای کارشناسانه پیش برده که راه را بر هر گونه سهل نگری می بندد و می توان مدعی شد که این شانس "بودن یا نبودن" بوده که اینگونه مورد کالبدشکافی جزئی نگرانه قرار گرفته است.

طرح پلان هوایی سکانس 9 دقیقه ای پلکان که فقط از چند دقیقه آن در فیلم استفاده شده، از آن ایده های فوق العاده ای است که از سازنده "توفان سنجاقک" انتظار می رود. او در همین "توفان سنجاقک" به قدری موشکافانه یک نظریه علمی را از وجوه علمی، عملی، روانکاوانه، دراماتیک و ... به درستی مورد تحلیل قرار می دهد که نکته ای ناگفته باقی نمی گذارد.

"... مسئله این است" در شکل و ساختار کلی هم به فیلم کوتاه "توفان سنجاقک" شباهت دارد. فیلم با پخش خبر موفقیت "بودن یا نبودن" در جشنواره قاهره آغاز می شود که شکلی بدیع برای شروع مستندی گزارشی است. سپس یک راوی از روی بریده نشریات، تصاویر و ... به موفقیت های فیلم می پردازد و این نریشن تا انتهای کار به عنوان یک نخ تسبیح دقیق و حساب شده برای مرتبط کردن نقاط اوجی که کنار هم قرار می گیرند، عمل می کند.

همانطور که خط مربوط به تحلیل سکانس پلکان از وجوه کارگردانی، نویسندگی، بازیگری، فیلمبرداری، طراحی صحنه، صدابرداری، تدوین و ... در گفتگوی عیاری با امید مهرگان، حرف های مونا زندی و ... برجسته می شود، خط مربوط به چگونگی پیدایش این ایده در ذهن عیاری هم ساخته و پرداخته می شود.

این بخش با استفاده از نریشن، شکل روایت تصویری که برای ایجاز طراحی شده و ... به گونه ای پیش می رود که در چند دقیقه کلیت سابقه عمل پیوند قلب در ایران را تا سال 76 مرور می کند و در انتها می رسد به اولین عمل موفق روی نوجوان 11 ساله (مجید بالق) که جستجو برای پیدا کردن او، این خط را کنشمند و خط داستانی کمرنگی برای پیگیری به این بخش اضافه می کند.

خطی که هر چه به انتها می رسیم پررنگتر می شود. تا جایی که با قرار اولین دیدار بر سر پلکان نسترن، بازسازی زیبای همان سکانس پلکان در مستند شکل می گیرد. وقتی چند نمای بالا رفتن آنیک از پلکان برش می خورد به حضور پسرک که امروز مرد جوانی شده در پائین پله و در حال نظاره آنیک که به نوعی راه رفته او را برای رسیدن به قلب پیوندی طی می کند.

اتفاق جذابتر جایی است که توپ بچه هایی که بالای پلکان فوتبال بازی می کنند وقتی به سوی آنیک می آید، از او عبور می کند و پائین پله ها به دست مجید می رسد. مجید از پلکان بالا می دود تا توپ را به بچه هایی که هنوز بالای پله ها فوتبال بازی می کنند، برساند.

مستند "... مسئله این است" پنجشنبه هفتم تیرماه در قالب برنامه "یک فیلم، یک تجربه" از شبکه چهار پخش و جمعه هشتم تیر ساعت 13 تکرار شد.