خط بقا ؛ پیشرفت یا عقبگرد ! / واکنش کارشناسان اجتماعی به طرح بحث تعیین"خط بقا "

 به گزارش خبرنگار مهر، عبدالرضا مصری، وزیر رفاه و تامین اجتماعی چندی پیش در حاشیه "همایش توانمند سازی اجتماع محور" با عنوان این مطلب به خبرنگاران که :« قائل به تعیین خط فقر نیستم»، اظهار داشته بود که باید خط بقا برای افراد جامعه تعیین شود. به عبارت دیگر، پیشنهاد جایگزین شدن خط بقا بجای خط فقر را مطرح کرد. وی در همان همایش با اشاره به اینکه فقر خشن در کشور وجود ندارد ملاک و معیار خط بقا را  استفاده 2000 کالری انرژی توسط هر فرد اعلام کرد. طرح این موضوع در حالی صورت می گیرد که وضع معیشتی بخش قابل توجهی از جمعیت کشور به گونه ای است که با مشکلات اقتصادی شدید دست به گریبانند. آمار و ارقام متناقضی که از میزان خط فقر، آمار فقرا در سطوح مطلق، نسبی و شدید و مسائلی از این دست در گوشه و کنار مطرح می‌شود و وجود انکار ناپذیر فقر در دهک های پائین جامعه زمینه‌ ایجاد  شبهه‌های متعددی را برای نظریه « تعیین خط بقا به جای خط فقر» بوجود می‌آورد.

تعیین "خط بقا" توهین به انسانها است

دکتر حسین راغفر، استاد دانشگاه الزهرا با انتقاد از کاربرد "خط بقا" و تکیه بر تامین 2000 کالری برای گذران زندگی روزانه افراد می گوید : اگر قرار باشد سایر مایحتاج و نیازهای افراد همچون پوشاک، مسکن، بهداشت، آموزش و... مورد توجه قرار نگیرد در واقع مغایر با اصل 29 قانون اساسی عمل کرده ایم و به نوعی توهین به انسانها است. وی مبنای تعیین خط بقا را علمی و کارشناسی نمی داند.  راغفرهدف اصلی سیاستهای فقر زدایی، رفاهی و حمایتی دولت ها را حفظ عزت نفس انسانها می داند و تاکید می کند که خط بقا عزت نفس و استقلال آنان را زیر سئوال می برد.

دکتر مجید ابهری استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در این‌باره می‌گوید : مطرح کردن خط بقا علمی و متداول نیست و به دلیل اینکه زنده ماندن ملاک زندگی کردن افراد نیست بنابراین تعبیر نادرستی است که ارائه شده است . وی با اشاره به اینکه با در نظر گرفتن خط بقا، به شئونات وکرامت انسانی خدشه وارد می شود ، خاطر نشان کرد : انسانها با مصرف روزی چند دانه خرما نیز می توانند زنده بمانند اما فقط نباید به این امر بسنده کرد و نیازهای دیگر را نادیده گرفت.

مطرح کردن خط بقا پاک کردن صورت مسئله است 

دکتر عوض حیدرپور ـ عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی - نیز با بیان اینکه به کاربردن خط بقا در شأن نظام جمهوری اسلامی ایران نیست، اظهار می‌دارد : مطرح کردن خط بقا بازگشت به عقب  و پاک کردن صورت مسئله است . در این صورت ،خط بقا استاندارد ما برای کمک به نیازمندان می شود و در این شرایط تعداد افراد زیر خط فقر و نیازمند حمایت بسیار کمتر از قبل خواهد شد.

دکتر محمد خوش چهره عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در همین زمینه معتقد است در شرایطی که تلاش دولت ها ارتقاء سطح رفاه، کاهش فقر و بهبود زندگی است، تبدیل شاخص خط فقر به خط بقا نوعی عقب گرد از این هدف تلقی می شود.

دکتر عزت الله آرام مدیر گروه برنامه ریزی رفاه اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبایی در این خصوص می‌گوید : مطرح کردن خط بقا توهینی است به تمام زحماتی که برای توسعه کشور کشیده شده است.

به گزارش مهر، کارشناسان مسائل اجتماعی معتقدند که تعیین خط فقر وظیفه ای است که بر اساس قانون بر عهده وزارت رفاه و تامین اجتماعی قرار داده شده است.

تعیین خط بقا دلیل علمی و کارشناسی ندارد

سعید مدنی عضو گروه پژوهشی رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در ارتباط با کاربرد واژه خط بقا از سوی  وزیر رفاه، می گوید : با توجه به اینکه وزارت رفاه در خصوص تعیین خط فقر اقداماتی انجام داده که به نتیجه نهایی نرسیده است بنابراین می توان گفت که کاربرد خط بقا، بیشتر ابتکار شخص وزیر است و هیچ دلیل علمی و کارشناسی ندارد.

وی ضمن تقسیم خط فقر به سه گروه شدید، مطلق و نسبی، عدم درآمد کافی برای تامین سیری شکم و 2000 کالری روزانه را در گروه خط فقر شدید، عدم درآمد کافی برای تامین نیازهای اساسی مانند آموزش، بهداشت و... را شامل خط فقر مطلق و همچنین درآمد کمتر از نصف دو سوم هزینه ماهیانه افراد را خط فقر نسبی عنوان می کند. این پژوهشگر مسائل اجتماعی  ابداع اصطلاحاتی مانند خط بقا بدون در نظر گرفتن اقدامات عملی و اجرایی را راهگشا نمی داند.

از سوی دیگر ، محمد عباسپور، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با عنوان این مطلب که خط بقا همان میزان مستمری است که نهادهای حمایتی (بهزیستی و کمیته امداد) ماهیانه به مددجویان خود پرداخت می کنند بر این نکته تاکید دارد که این مبلغ حتی نمی تواند نان خالی روزانه چنین افرادی را تامین کند. 

عباسپور با اشاره به اینکه در حکومت دینی کرامت انسانی مورد توجه است تاکید دارد : بنده به خط بقا معتقد نیستم و بهتر است به جای استفاده از تعاریف مختلف در زمینه فقر، توسعه زیرساختها و تامین نیازهای اساسی مردم مانند آموزش، بهداشت و...  مورد توجه مسئولان قرار بگیرد. 

زنده ماندن با زندگی کردن تفاوت دارد

امینی - عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی  - معتقد است : از نظر پزشکی زنده ماندن با زندگی کردن متفاوت است. چنانچه هدف فقط بقا باشد در این صورت فرد دچار انواع  بیماری ، سوء تغذیه ، فقر پروتئین و... می شود. به همین دلیل باید هزینه سنگینی برای درمان وی صرف شود.بنابراین، اگر برنامه ریزی برای بقا باشد هزینه سنگین تری برای درمان انسانهای فقیر باید در نظر گرفته شود به همین دلیل می توان گفت مطرح کردن خط بقا کارشناسی و علمی نیست.

بر اساس اصل 29 قانون اساسی دولت مکلف است تمامی خدماتی که اقشار نیازند و آسیب پذیر احتیاج دارند را فراهم کند.

ابوالقاسم مختاری - عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی - نیز تاکید دارد : دولت و وزارت رفاه باید شرایطی را فراهم و اقداماتی انجام دهند تا افرادی که دچار مشکلات تغذیه ای، کمبود ویتامین، پروتئین و برخی بیماریهای ناشی از سوء تغذیه و واگیر دار هستند وجود نداشته باشد. البته دراین میان نباید نیازهای افراد زیر خط فقر نسبی نادیده گرفته شود.

وی می‌افزاید : در حال حاضر بیش از 4 میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند و مستمری دریافت می کنند همچنین 300 هزار خانوار نیازمند نیز پشت نوبت دریافت خدمات هستند به همین دلیل می توان گفت تمامی این افراد قطعا فقیر هستند و شرایط مطلوب نیست.

مختاری تاکید می‌کند : این مددجویان در صورتی که فقط مستمری دریافت کنند حتی نمی توانند نان خشک بخورند و زندگی کنند.

ولی رعیت، نائب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس نیز استفاده از واژه "خط بقا" را، پاک کردن صورت مسئله "فقر" عنوان می کند و می گوید : مطرح کردن خط بقا یعنی اینکه یک درآمد ناچیز برای مردم در نظر گرفته شود تا آنان به حیات خود ادامه دهند و نمیرند.

دکتر علیزاده - جامعه شناس- در همین زمینه معتقد است : هنگامی که خط فقر را به خط بقا تبدیل می کنیم، به نوعی قصد داریم مسئله فقر را در جامعه با عدد و رقم تعدیل کنیم نه اینکه در فکر حل کردن اصل موضوع باشیم و همچنین بخشی از افراد جامعه بدین صورت از زیر پوشش های تامینی و حمایتی خارج خواهند شد.

این جامعه شناس تاکید دارد : تبدیل کردن خط فقر به خط بقا، مطلوب تر نشان دادن آمار و عدم ارائه واقعیت های جامعه است.

به گزارش مهر، وزارت رفاه بر اساس قانون مکلف است خط فقر را با کمک بانک مرکزی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و با در نظر گرفتن نرخ تورم تعیین کند تا بتوان نسبت به شناسایی افرادی که در آستانه و یا زیر خطر فقر قرار دارند اقدام کرد.

خط بقا در قانون مطرح نشده است

موسی الرضا ثروتی - عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی - می‌گوید : خط بقا در قانون مطرح نشده است. به همین دلیل، وزارت رفاه نیز باید براساس قانون روی خط فقر کار کند . آنچه برای ما مهم است مواردی است که در قانون مطرح شده است به همین دلیل باید پیگیر خط فقر باشیم نه بقا.

وی با اشاره به اقدامات دولت درخصوص حمایت از اقشار محروم اظهار می‌دارد : با توجه به شعار عدالت خواهی دولت انتظار ما این است که اقدامات بیشتری در جهت فقر زدایی و اجرای برنامه چهارم توسعه و همچنین تحت پوشش قرار دادن کامل خانوارهای نیازمند انجام دهد .