خبرگزاری مهر، گروه استانها: با توجه به نام گذاری سال ۱۴۰۰ با عنوان «تولید، مانع زدایی ها، پشتیبانی ها» توسط مقام معظم رهبری و از طرفی اهمیت بالای صنعت داروسازی در کشور با توجه به تحریم‌های ظالمانه و پتانسیل این صنعت از منظر اشتغال‌زایی، تصمیم گرفتیم در مصاحبه‌ای کوتاه با میثم سلیمانی‌بدیع، یکی از اساتید دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان به بررسی موانع و مشکلات پیش روی این صنعت بپردازیم که در رشته بیوتکنولوژی دارویی کار می‌کند و در واقع حیطه تخصصیفعالیت وی داروهای نوترکیب و واکسن‌ها است.
* به نظر شما با توجه به شعار امسال یعنی تولید، مانع زدایی ها، پشتیبانی‌ها چه موانعی بر سر راه صنعت داروسازی وجود دارد و چه پشتیبانی‌هایی از این صنعت می‌توان کرد؟
بزرگ‌ترین مشکلی که ما داریم مشکل فناوری است، نسل اول دانشگاه‌های ما دانشگاه‌های آموزش محور بودند؛ یعنی صرفاً یک عده‌ای می‌آمدند و درس می‌خواندند و ما آنان را فارغ التحصیل می‌کردیم. اما در دهه ۸۰ دانشگاه‌های ما پژوهش محور شدند؛ یعنی تصمیم گرفتند در کنار آموزش به سمت کارهای پژوهشی هم بروند. ما در مسئله پژوهش موفق هم بودیم. به‌طوری که رتبه‌های پژوهشی ما در دنیا از نظر تعداد مقالات بین دهم تا بیستم است. در سال‌های اخیر دانشگاه‌های ما به سمت فناوری روی آوردند و فناورمحور شدند؛ یعنی به این نتیجه رسیدند که تحقیقاتی برای ما مناسب است که منجر به یک فناوری یا تولید یک محصول شود.
اکنون دانشگاه‌های ما چه در وزارت بهداشت چه در وزارت علوم به این سمت حرکت کرده‌اند که فناورمحور شوند، اما هنوز با ایده آل خیلی فاصله داریم و در واقع مشکل ما این است که چگونه دانشگاه‌های خودمان را فناورمحور کنیم. همان طور که گفتم ما در پژوهش در رتبه دهم تا بیستم دنیا هستیم و به‌عنوان مثال در تولید واکسن که یک مصداق فناوری است، در رتبه ۹۰ تا ۱۰۰ دنیا هستیم. یعنی یک گپ بزرگ بین پژوهش و فناوری در دانشگاه‌های ما وجود دارد. مطالبه‌ای که باید شکل بگیرد همین است که دانشگاه‌های ما فناورمحور شوند.
یکی از موانعی که وجود دارد که ما نمی‌توانیم به سمت فناورمحور شدن پیش برویم، سیاست‌گذاری‌ها است. به‌عنوان مثال یک فرد با مدرک دکترای در دانشگاه به عنوان استادیار استخدام می‌شود و باید چند سال تلاش کند و مقاله ارائه بدهد تا دانشیار شود و بعد از آن هم به استادی ارتقا پیدا کند. پس باید برای این مسیر امتیازاتی را جمع‌آوری کند. حالا این امتیازاتی را که برای طی این مراحل لازم است، مقالات شکل می‌دهند. یعنی فرایند ارتقا براساس فناوری نیست، بلکه براساس مقاله است.
* کمی بیشتر در این مورد توضیح دهید، دقیقاً باید چه تغییراتی صورت بگیرد؟
مطالبه‌ای که از ما به‌عنوان استاد دانشگاه دارند، پژوهش و مقاله است و ما از نظر ارائه مقاله در سال پایش می‌شویم نه از نظر فناوری. پس سیاست‌گذاری‌ها باید یک مقدار تغییر کند و مطالبه فناوری از هیئت علمی‌ها شود نه مطالبه مقاله. به‌عنوان مثال یکی از مشکلاتی که ما در دانشگاه علوم پزشکی داریم این است که ما همیشه در تعداد مقالات با دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه رقابت می‌کنیم و این مسئله خیلی برای دانشگاه اهمیت دارد که کمیت مقالات ما بیشتر از دانشگاه کرمانشاه باشد. پس وقتی سیاست‌گذاری غلط باشد من به‌عنوان هیئت عملی بهترین راهی که برای ارتقای علمی خودم می‌بینم افزایش تعداد مقالاتم است؛ یعنی راه موفقیت را به ما در افزایش تعداد مقالات نشان دادند.
در حال حاضر در دانشگاه ما فناوری یک موضوع آپشنال است؛ یعنی هیچ مطالبه‌ای در زمینه فناوری از استاد نمی‌شود، اما در زمینه مقاله این چنین نیست و همین سیاست‌گذاری‌ها موجب می‌شود که نگاه اساتید پژوهش است و فناوری مد نظر است.
من همیشه در کلاس‌ها و در جلسات می‌گویم تحقیقاتی که به جامعه برنگردد به دردی نمی‌خورد، حتی اگر شما در سطح بالایی تحقیقات انجام بدهید، اما به مردم خودتان برنگردد به دردی نمی‌خورد. الان ما دانشجویان P.h.D خود را به سمت مقاله سوق می‌دهیم، چون در فراخوان دانشگاه‌ها از او مقاله می‌خواهند.
اصلاً چه اشکالی دارد که ما از این به بعد فارغ‌التحصیلانی در دانشگاه جذب کنیم با عنوان هیئت عملی‌های پژوهشی که کارهای فناوری انجام داده باشند، پس ببیند وقتی شما سیاست‌ها را عوض کنید می‌توانید نگاه‌ها را نیز عوض کنید به‌عنوان مثال من اگر یک دانشجوی P.h.D باشم وقتی ببینم که اگر من یک کار فناوری مناسب انجام بدهم که به جامعه‌ام برگردد فردا می‌توانم هیئت علمی پژوهشی یک دانشگاه شوم قطعاً به این موضوع ترغیب خواهم شد.
* با توجه به صحبت‌های شما یکی از موانع بر سر راه تولید این است که سیاست‌گذاری‌های ما بر مبنای پژوهش است و ارتباطی بین این پژوهش‌ها و صنعت وجود ندارد. به نظر شما چه عامل یا عوامل دیگری در این زمینه مؤثر هستند؟
بعضی از علوم هستند که به‌راحتی با سرمایه‌ای کم می‌توان در آن کارهای مفیدی انجام داد، اما بعضی از علوم برای انجام یک کار فناوری نمی‌توان با سرمایه اندک این کار را انجام داد، چراکه نیازمند دستگاه‌ها و سرمایه‌های کلان است. به نظرم اینجا دولت می‌تواند خیلی کمک کند. به‌عنوان مثال الان در بحث واکسن‌ها ایران از تولید کننده‌های خیلی خوب واکسن در دنیا است، پس اگر به‌عنوان مثال من در دانشگاه بخواهم در این حیطه وارد شوم دولت باید نگاه ویژه‌ای به من داشته باشد چون این قبیل کارها را نمی‌توان با سرمایه‌های اندک انجام داد.
من به دانشجویانم هم می‌گویم بعضی فناوری‌ها هستند که بحث اقتصادی در آنها اهمیت دارد، اما بعضی فناوری‌ها هستند که استراتژیک هستند. به‌عنوان مثال تولید واکسن یک مسئله استراتژیک است؛ فرض کنید مشکلی برای ما به‌وجود بیاید چه کسی به ما واکسن می‌دهد! به اعتقاد من قرن جدید قرن واکسن‌ها است. ما باید منتظر ویروس‌های جدید باشیم و اصلاً چاره‌ای جز این نداریم. پس دولت به این مسئله باید نگاه ویژه‌ای داشته باشد. از طرفی ما پایه این کار را هم داریم به‌عنوان مثال ما سرم‌سازی رازی و پاستور را داریم که به‌صورت تخصصی تولید واکسن دارند. پس باید دید در دانشگاه‌های ما تغییر کند که صرفاً مقاله محور نباشد و به موضوعاتی توجه کند که به مردم جامعه برمی‌گردد.
الان در دانشگاه‌های ما یک پروژه تعریف می‌شود و مقدار اندکی پول برای آغاز پروژه داده می‌شود که صرف تهیه مواد لازم برای کار می‌شود که اغلب آنها خارجی اند و با این مواد پژوهشی انجام می‌شود و مقاله‌ای تولید می‌شود و در نهایت هم باید از مجله‌های خارجی خواهش کنیم که این مقاله را چاپ کنند یعنی مقاله‌ای که ما برایش زحمت کشیده‌ایم و دانشگاه ما برایش هزینه کرده، آنها با هزار خواهش چاپ می‌کنند و از این پروسه چیزی عاید مردم خودمان نمی‌شود و وقتی انسان به این موضوع فکر می‌کند چیزی جز استعمار نوین نیست به نظر من وقتی ما پروژه‌ای تعریف می‌کنیم اولین چیزی که باید به آن فکر کنیم این است که به مردم ما چه فایده‌ای می‌رساند.
* به نظر شما اگر ما در استان یک مرکز تحقیقاتی یا یک شرکت داروسازی داشته باشیم، کمکی به این مانع‌زدایی‌ها می‌کند؟
خیلی کمک خواهد کرد به‌عنوان مثال چند سال پیش شرکت پاستور در تعدادی از شهرهای ایران شعبه تأسیس کرد و متأسفانه این اتفاق در همدان نیفتاد. به نظر من یکی از مطالبه گری‌هایی که می‌شود انجام داد، این است که انستیتو پاستور یا سرم‌سازی رازی یک شعبه در همدان تأسیس کنند. اگر چنین اتفاقی در استان بیفتد خیلی به ما کمک می‌کند که به سمت فناوری پیش برویم.
الان من خطاب به مسئولین استان می‌گویم اگر ما بتوانیم از سرم‌سازی رازی یا پاستور شعبه بگیریم این به ما کمک می‌کند که دانشگاه بتواند کارهای فناورمحور انجام بدهد. چون این شعبه‌ها می‌توانند در جهت‌دهی کارها به سمت فناوری کمک کنند.
* اگر ما به یک محصول فناوری رسیدیم برای تولید چنین محصولی چه موانعی بر سر راه ما است؟
همان‌طور که گفتم در حیطه من که تولید داروهای نوترکیب هست، دستگاه‌های لازم نیاز به سرمایه‌های کلانی دارد که از عهده یک فرد بر نمی‌آید. اگر ما به دنبال این هستیم که استان بتواند به سمت جلو پیش برود. به نظر من بهترین کاری که می‌توان انجام داد این است که ما شعبه‌هایی از شرکت‌های مطرح داشته باشیم و این امر خود به خود فعالیت‌های ما را به سمت فناوری خواهد برد.
* فکر می‌کنید این عدم تمایل برای تأسیس شعبه از طرف مسئولان استان است یا از طرف شرکت‌هایی که گفتید؟
به نظر من از طرف مسئولین استان است، چون باید از این شرکت‌ها مطالبه شود. طبعاً مسئولان هر استانی در تلاش هستند اعتبار را به سمت خودشان جذب کنند و به نظر من اگر در استان همدان مسئولان مطالبه‌گری خودشان رو به این سمت ببرند، قطعاً می‌توانند انجام بدهند.
نظر شما