دکترمحمد بقایی (ماکان) اقبال‌شناس برجسته که اخیرا به مناسبت سالروز در گذشت اقبال لاهوری به پاکستان سفر کرده بود در خصوص این سفر گفت : امسال به دعوت دانشگاه پنجاب از قدیمی ترین و معتبرترین دانشگاههای پاکستان و مؤسسه پژوهشی اقبال برای سخنرانی دعوت شدم. با توجه به اینکه امسال به نام مولوی نامگذاری شده موضوع سخنرانی ام را" تأثیر اندیشه‌های مولوی بر افکار اقبال" انتخاب کردم که به زبان انگلیسی ایراد شد.
بقایی در این خصوص گفت: تشابهات فکری زیادی میان مولوی و اقبال است به طوریکه بعضی از محققینی که در این زمینه کار کرده اند، اقبال را مولوی عصر خود نامیده اند و این امر می رساند که همانطور که خودش هم می گوید اقبال در دوره ما نقش مولوی را ایفا کرده است.
این پژوهشگر نگاه مولوی و اقبال را به دین یکسان خواند وگفت: این بزرگان هر دو معتقدند دین باید امری قلبی باشد و انسان باید معرفت های دینی را از طریق قلب خود کسب کند و معرفت های اکتسابی را از مآخذ رسمی معرفت های دست دوم تلقی می‌کنند. از نظر اجتماعی نیز هر دو معتقدند انسان باید به تربیت خود متکی باشد و آنچه را انسان لازم دارد و می خواهد به آن برسد باید خود به دنبالش باشد و آن را به دست آورد نه اینکه از واسطه ای آنها را کسب کند. به عقیده هر دو در ارتباط با دین نباید واسطه ای برای فرد وجود داشته باشد. در واقع هر دو به نوعی پروتستانیسم معتقدند.
بقایی در ادامه از دیگر تشابهات مولوی اقبال را مخالفت هر دو آنها با عرفان منفعل خواند و در این خصوص گفت: آنها هدف عرفان را پویایی و متحول کردن فرد و جامعه می دانستند و در این زمینه با عرفان و تصوفی که توجه اش به گوشه نشینی و عزلت باشد،مخالف اند. آنها معتقدند انسان با پویایی و خودسازی می تواند به جایی رسد که در برابر خود یا عالی ترین ذات که خداوند است قرار گیرد و با او رویاروی شود. اما این رویا رویی چنان نیست که انسان درآن خود اعلا یا من غایی مستحیل شود.
وی در ادامه به دیگر سخنرانیهای خود در پاکستان اشاره کرد و گفت : همچنین 4 سخنرانی دیگر در پاکستان داشتم که یکی در زادگاه اقبال در شهر سیالکوه با عنوان "دنیای معاصر اسلام" در مؤسسه فرهنگی پیامبر بود. دیگرسخنرانی با موضوع شعر معاصر ایران در دانشگاه "بانوان لاهور" به زبان انگلیسی ایراد شد. همچنین در کالج دختران نیز سخنرانی‌ای با عنوان" تعالی خودی از منظر اقبال" داشتم. جریان اقبال پژوهی در ایران نیز عنوان سخنرانی دیگری بود که در موسسه فرهنگی الحمراء که از موسسات فرهنگی بسیار معتبر کشور پاکستان محسوب می شود برگزار شد.
وی یادآور شد: در تمامی این جلسات شخصیتهای برجسته فرهنگی و اجتماعی حضور داشتند و ریاست برخی از این کنفرانس ها یا همایش ها با دکتر جاوید اقبال فرزند علامه اقبال بود. همچنین این مقالات به زبان انگلیسی و اردو در پاکستان منتشر خواهند شد.
نظر شما