اولین گزارش جامع بانک مرکزی از تحولات بازار ارز

به گزارش خبرگزاری مهر، در"گزارش اقتصادی و ترازنامه سال 1384" بانک مرکزی آمده است: افزایش قیمت جهانی نفت و در نتیجه رشد قابل ملاحظه درآمدهای ارزی کشور در سال های اخیر، شرایط مناسبی را برای مدیریت نوسانات نرخ ارز در اختیار سیاس ت گذاران اقتصادی کشور قرار داد . همانند سال گذشته، رابطه برابری ریال با دلار (به عنوان ارز پایه و مرجع اقتصاد ایران ) در سال ١٣٨٤ نیز تغییر چندانی نداشت . عدم تعدیل نرخ اسمی ارز متناسب با شکاف تورم داخلی و خارجی در
این سال موجبات تقویت ریال در مقابل ارزهای عمده را فراهم آورد . تداوم روند یاد شده از طریق کاهش رقاب ت پذیری بخش واقعی زمینه ساز افزایش کسری حساب جاری (غیر نفتی) بود.

در سطح جهانی، روند تغییر رابطه برابری ارزهای عمده در سال ١٣٨٤ عمدتا" متاثر از شکاف نرخ بهره در حوزه های پولی، دورنمای رشد اقتصادی و تراز تجاری حوزه انتشار ارزها، انتظارات بازیگران بازار از رویکرد سیاست گذاران اقتصادی این کشورها و نیز تحولات سایربازارها (مانند نفت و طلا) بود. در این سال دلار آمریکا در مقابل سایر ارزهای جهان روا مانند یورو، پوند، ین و فرانک سوئیس تقویت شد.

در بازار داخلی ارز، افزایش حجم مبادلات ناشی از رشد فزاینده واردات و نیز تغییر رویکر د بانک ها به استفاده بیشتر از منابع
داخلی (به دلیل افزایش نرخ بهره بین المللی ) موجب شد مبادلات بازار بین بانکی در سال ١٣٨٤ با رشد توأم باشد .

وضعیت مناسب حساب ذخیره ارزی در پی روند باثبات و فزاینده قیمت جهانی نفت امکان رویکرد بیشتر بانک ها به تامین مالی داخلی را افزایش داده و هزینه مبادلات ارزی را در سال ١٣٨٤ تقلیل داد.

بازار بین المللی اسعار عمده
طی سال ١٣٨٤ ، نرخ برابری دلار در مقابل سایر اسعار عمده بیش از هر چیز تحت تاثیر انتظار معامله گران از دورنمای نرخ های بهره آمریکا، حوزه یورو، انگلستان و ژاپن، چگونگی عملکرد نسبی اقتصاد این کشور ها و نیز تحولات سایر بازار ها از جمله نفت و طلا بود.

در
این میان گمانه زنی های فعالان بازار از روند آتی نر خ های بهره حوزه انتشار ارز ها، اساسی ترین عامل روند تغییر برابری ارز ها بود. در عین حال قابلیت توضی ح دهندگی بالا ی متغیر هایی نظیر رشد اقتصادی، اشتغال، تورم و تراز تجاری برای پیش بینی تصمیم های آتی سیاست گذاران کشور های یاد شده در خصوص نرخ بهره، باعث شده بود که فعا لان بازار همچون همیشه نسبت به انتشار این دسته از اطلاعات اقتصادی حساسیت بالایی نشان دهند .

با این حال ، تکانه های موقت مانند وقوع طوفان های کاترینا و تینا در آمریکا، نتایج همه پرسی از مردم فرانسه و هلند در خصوص پذیرش قانون اساسی اتحادیه اروپا و نظایر آن نیز آثار ی گذرا بر رابطه برابری ارز های عمده نسبت به یکدیگر بر جای گذارد.

متوسط ارزش هر دلار آمریکا در مقاب ل یورو با ٥/ ٢ درصد افزایش از ٨٠ / ٠ در سال ١٣٨٣ به ٨٢ / ٠ در سال ١٣٨٤ افزایش یافت. در این سال متوسط ارزش سالانه دلار در مقابل پوند و فرانک سوئیس نیز به ترتیب معادل ٧/ ٣ و ٣/ ٣ درصد افزایش داشت .

بیشترین میزان تقویت دلار در سال ١٣٨٤ در مقابل ین ژاپن بود. در این سال هر دلار آمریکا به میزان ٦/ ٥ درصد در مقابل صد ین ژاپن تقویت شد. در سال ١٣٨٤ ، قیمت جهانی طلا و سایر فلزات گرانبها تحت تاثیر تغ ییر ارزش دلار، افزایش بهای نفت خام، تقاضای موسسات مالی و سرمایه گذاری، محدودیت های عرضه و افزایش سهم طلا در ذخایر خارجی بانک های مرکزی افزایش یافت . در سال مزبور، متوسط قیمت هر اونس طلا در بازار فلزات گرانبهای لندن با ٣/ ١٤ درصد رشد از ٦/ ٤١٣ دلار به ٩/ ٤٧١ دلار افزایش یافت.

رابطه برابری ریال با اسعار عمده
بررسی روند تغییرات ارزش ریال در مقابل ارز های عمده در سال ١٣٨٤ نشان می دهد که بازار ارز کشور در این سال نوسان
خاصی نداشته است . متوسط سالانه نرخ دلار در بازار بین بانکی (نرخ مرجع) معادل ٩٠٢٦ ریال بود ک ه در مقایسه با رقم مشابه سال گذشته ( ٨٧١٩ ریال ) از رشدی معادل ٥/ ٣ درصد برخوردار بود . در این سال متوسط سالانه ارزش ریال در مقابل یورو و پوند نیز ٤/ ٠ درصد تضعیف شد .

در مقابل، ریال در برابر ین ژاپن و فرانک سوئیس به طور جزئی تقویت شد. همان طور که ملاحظه می شود، رابطه
برابری ریال با ارز های غیر دلاری تا حدود زیادی متاثر از تغییر رابطه برابری این ارز ها با دلار در بازار جهانی بوده است.

مقایسه انحراف معیار نرخ مرجع هر یک از ارزهای یاد شده نشان می دهد که رابطه برابری ریال با پوند در سال ١٣٨٤ بیشترین
بی ثباتی را در مقایسه با سایر ارزهای مورد بحث داشته است . انحراف معیار نرخ پوند در بازار فوق ٦/ ٣٦٢ ریال بود و پس از آن، یورو و فرانک سوئیس به ترتیب با انحراف معیار ٤/ ٢٤٧ و ١/ ١٦٩ ریال، به لحاظ بی ثباتی در رابطه برابری با ریال در مراتب بعدی قرار داشتند.

در سال ١٣٨٤ ، در بازار غیر رسمی هر دلار به طور متوسط در مقابل ٩٠٤٢ ریال مبادله شد که در مقایسه با رقم مشابه سال
قبل ( ٨٧٤٧ ریال ) به میزان ٤/ ٣ درصد تقویت شده است . متوسط نرخ غیر رسمی یورو در سال ١٣٨٤ نیز با ٦/ ٠ درصد افزایش از ١٠٩٩٧ ریال در سال ١٣٨٣ به ١١٠٦٤ ریال در سال ١٣٨٤ افزایش یافت. بررسی انحراف معیار نرخ دلار و یورو در بازار غیر رسمی نشان می دهد که رابطه برابری این دو ارز با ریال در سال ١٣٨٤ نسبت به سال قبل از ثبات بیشتری برخوردار بوده است ؛ هرچند که نوسانات دلار و یورو در دو بازار رسمی و غیر رسمی نزدیک به یکدیگر بوده و نشان می دهد بازار غیر رسمی تا حد زیادی از بازار رسمی تاثیر می پذیرد. علاوه بر این در سال ١٣٨٤ ، همگرایی بازارهای رسمی و غیر رسمی در زمینه تعیین نرخ دلار و یورو متفاوت بود.

شکاف نرخ برابری دلار در بازارهای رسمی (بین بانکی) و غیر رسمی با ٩/ ٤٢ درصد کاهش از ٢٨ ریال در سال
١٣٨٣ به ٠/ ١٦ ریال در سال ١٣٨٤ تقلیل یافت ، در ح الی که شکاف برابری یورو در بازار رسمی و غیر رسمی با رشدی معادل ٩/ ٥٧ درصد از ٠/ ٣٨ ریال در سال ١٣٨٣ به ٠/ ٦٠ ریال در سال ١٣٨٤ افزایش یافت. در استفاده از تحلیل فوق باید توجه داشت که دلار ارز مرجع و مداخله ای در بازار ارز کشور تلقی می شود.

تحولات بازار رسمی ارز کشور
ارزش کل معاملات بازار رسمی (برحسب دلار، یورو، پوند و سایر ارزها ) در سال ١٣٨٤ به ٢٩٥٤٨ میلیون دلار رسید که در
مقایسه با رقم مشابه سال قبل ( ٢٢٦٩٢ میلیون دلار ) از رشدی معادل ٢/ ٣٠ درصد برخوردار بود . در این سال به ترتیب ٩/ ٤٦ درصد (معادل ١٣٨٧١ میلیون دلار ) و ١/ ٥٣ درصد (به ارزش ١٥٦٧٧ میلیون دلار ) از کل معاملات انجام شده در بازار رسمی ارز به بازارهای اصلی و فرعی اختصاص داشت .

سهم بازار های اصلی و فرعی از کل معاملات بین بانکی ارز در سال ١٣٨٣ به ترتیب ١/ ٥٠ و ٩/ ٤٩ درصد بود. ترکیب مزبور در سال ١٣٨٤ به نفع بازار فرعی تغییر یافته است. کل معاملات انجام شده در بازار اصلی (با احتساب معاملات سایر ارزها به دلار ) با ١/ ٢٢ درصد رشد از ١١٣٦٣ میلیون دلار در سال ١٣٨٣ به ١٣٨٧١ میلیون دلار در سال ١٣٨٤ افزایش یافت. بررسی معاملات بازار بین بانکی اصلی نشان م یدهد که در سال ١٣٨٤ ، بانک مرکزی ١٢٨٩٣ میلیون دلار (معادل ٩/ ٩٢ درصد) از فروش ارز در این با زار را به خود اختصاص داد که از میزان فروش بانک ها در این بازار ( ٩٧٨ میلیون دلار) به مراتب بیشتر بوده است. در این مدت بانک ها ١٣٥١٠ میلیون دلار ( ٤/ ٩٧ درصد) از خرید در این بازار را به خود اختصاص دادند.

ارزش کل معاملات بازار فرعی ارز در سال ١٣٨٤ معادل ١٥٦٧٧ میلیون دلار بود که نسبت به رقم مشابه سال گذشته ( ١١٣٢٩ میلیون دلار ) ٤/ ٣٨ درصد رشد داشته است . در این مدت بانک مرکزی ١١٤٧٣ میلیون دلار ( ٢/ ٧٣ درصد) از فروش ارز در بازار فرعی را تامین نمود . در مقابل ، بانک ها معادل ٤٢٠٤ میلیون دلار در این بازار ارز فروختند که در مقایسه با رقم سال قبل ٢/ ٧٧ درصد رشد داشته است .

در سال مورد گزارش ، بانک مرکزی تنها ٤٩ میلیون دلار ارز از بازار فرعی خریداری نمود که در مقایسه با رقم خرید
بانک ها در این بازار ( ١٥٦٢٨ میلیون دلار) بسیار کوچک است. کل فروش ارز بانک مرکزی در بازار بین بانکی (اصلی و فرعی ) در سال ١٣٨٤ معادل ٢٤٣٦٦ میلیون دلار بود که در مقایسه با رقم مشابه سال قبل ( ١٨٩٥٨ میلیون دلار ) ٥/ ٢٨ درصد رشد داشته است . سهم بانک مرکزی از فروش ارز بازار بین بانکی در س ال ١٣٨٤ معادل ٥/ ٨٢ درصد بود که در مقایسه با رقم مشابه سال قبل ( ٥/ ٨٣ درصد) کمی کاهش داشته است.

کل ارز خریداری شده توسط بانک ها در بازار بین بانکی (اصلی و فرعی ) در سال ١٣٨٤ برابر ٢٩١٣٧ میلیون دلار بود که در مقایسه با رقم مشابه سال قبل ( ٢٢٣٦٦ میلیون دلار ) از رشدی معادل ٣/ ٣٠ درصد برخوردار بود . در این سال ٦/ ٩٨ درصد از خرید ارز بازار بین بانکی به بانک ها اختصاص داشت و بانک مرکزی تنها ٤/ ١ درصد (معادل ٤١٠ میلیون دلار) از خرید ارز در این بازار را به خود اختصاص داد.

قیمت سکه های طلا در بازار داخلی
در سال ١٣٨٤ ، قیمت طلا در بازار داخلی تحت تاثیر تورم، قیمت جهانی طلا و بازدهی بازارهای ارز، مسکن و سهام افزایش
یافت . در سال مزبور، سکه بهار آزادی طرح جدید با ٣/ ١٨ درصد تغییر از بیشترین افزایش و ربع سکه بهار آزادی با ٨/ ١٣ درصد تغییر از کمترین افزایش برخوردار شدند.