پس از عدم دستيابي به اهداف مورد نظر در عمليات بدر - كه منتج از شرايط سخت عمليات در جبهه بود - شهر سليمانيه عراق به عنوان هدف دوم - پس از بصره - از سوي طراحان نظامي برگزيده شد. بر همين اساس، با فراهم آوردن مقدمات عمليات در اين منطقه، اولين حركت كه قرار بود در تابستان 1364 انجام شود، به دليل حضور هوشيار دشمن، به فصل زمستان موكول شد.
با فرا رسيدن زمان موعود، شروع عمليات والفجر 8 نيز شرايط بهتري را براي انجام عمليات مورد نظر فراهم كرد؛ چرا كه تصور مي‌شد با تجمع اغلب يگان‌هاي عراق در جبهه جنوب، رزمندگان خودي با انجام عمليات والفجر 9 موفق خواهند شد اولين گام را به منظور آماده‌سازي منطقه براي عمليات بعدي - كه مي‌توانست به تصرف سليمانيه بيانجامد - بردارند. مضافاً به اينكه تصور مي‌شد عمليات والفجر 9 بتواند فشار سنگين دشمن در منطقه عملياتي والفجر 8 را نيز كاهش دهد.
اهداف عمليات
اين عمليات داراي سه هدف كلي بود:
1- انجام يك مرحله عمليات از مراحل پيش‌بيني شده براي تصرف سليمانيه
2- آماده‌سازي منطقه براي عمليات بعدي، به جلو كشاندن عقبه‌ها و كاهش فاصله خودي با دشمن
3- كاهش از فشار دشمن در جبهه فاو
علاوه بر اهداف فوق الذكر، عمليات والفجر 9 داراي اهداف منطقه‌اي نيز بود. به طوري كه تصرف هر يك از ارتفاعات مهم منطقه مي‌توانست دستاورد قابل توجهي به همراه داشته باشد. مثلاً در دست داشتن سارسير و يا كاتو تهديدي جدي براي شهر سليمانيه محسوب مي‌شد. با در اختيار داشتن ارتفاعات ناصر نيز جبهه دشمن در پنجوين و كاني مانگاه مورد تهديد قرار مي‌گرفت.
موقعيت منطقه
منطقه عملياتي والفجر 9 با دو جاده از دهانه شيلر و منطقه چومان به شهرهاي مريوان و بانه متصل مي‌شود. منطقه مزبور كوهستاني، صعب العبور و داراي زمستان سختي است و توسط دو رودخانه "زاب صغير" و "گوگه سور" به سه قسمت شمالي، مياني و جنوبي تقسيم شده است.
ارتفاعات گامو، هزار كانيان، سوركوه و حلوان به عنوان مهمترين ارتفاعات محور شمالي محسوب مي‌شوند. ارتفاعات موبرا و مامخلان، پلنگه سور و سارسير در محور مياني قرار دارند. ارتفاعات شاخ كوهان به همراه ارتفاعات ناصر و گجل مهمترين ارتفاعات محور جنوبي هستند.
مهمترين شاخص اين منطقه، شهر چوارتا است كه تا سليمانيه كمتر از 15 كيلومتر فاصله دارد. اين شهر به همراه ارتفاع "سارسير" از موقعيتي كليدي برخوردار است؛ بطوري كه از اين نقطه مي‌توان به سمت محورهاي سليمانيه، سد دوكان، ماووت و … مانور كرد.
استعداد دشمن
لشكر 34 پياده - تابع سپاه يكم - با تيپ‌هاي 105 و 504 پياده مسئوليت پدافند از منطقه را به عهده داشت. قرارگاه اين لشكر در چوارتا بود و تيپ 105 در منطقه عمومي گامو و تيپ 504 در منطقه عمومي چوارتا مستقر بودند. با شروع عمليات والفجر 9، يگان‌هاي زير نيز وارد منطقه شدند:
- تيپ‌هاي 106 و 442 پياده
- تيپ كماندويي سپاه يكم
- 4 گردان مستقل كماندويي
- 17 گردان جاش
- 1 گردان تانك
- 6 گردان توپخانه
سازمان رزم خودي
قرارگاه نجف اشرف با 5 تيپ مستقل سپاه پاسداران هدايت عمليات را بر عهده داشت. تيپ 29 نبي‌اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) با 3 گردان پياده ، تيپ 57 ابوالفضل(عليه السلام) با 3 گردان پياده ، تيپ 110 شهيد بروجردي با 4 گردان پياده ، تيپ 105 قدس با 5 گردان پياده وتيپ 155 ويژه شهدا با 10 گردان پياده به علاوه 1 گردان تانك . همچنين، 2 گردان توپخانه از سپاه و 2 گردان توپخانه از ارتش وظيفه پشتيباني آتش را بر عهده داشتند. قرارگاه تاكتيكي رمضان نيز با ماموريت تعيين شده، تحت امر قرارگاه نجف بود.
طرح عمليات
از آنجايي كه منطقه عملياتي به سه منطقه مجزا قابل تقسيم بود، سه محور براي انجام عمليات در نظر گرفته شد. پيشروي در محور اول (جناح راست) نهايتاً به ارتفاعات كوخ نم نم و در محور دوم (جناح چپ) نيز به قله ناصر و يال‌هاي شاخ كوهان منظور شده بود. همچنين، در محور سوم (جناح مياني) كه محور اصلي عمليات بود، مي‌بايست ارتفاعات موبرا، مامخلان و پلنگه سور تصرف مي‌شد.
بر همين اساس، تيپ 105 ماموريت تصرف كوخ نم نم را بر عهده داشت. تيپ 155 با تحت امر گرفتن تيپ 110 مي‌بايست ابتدا "موبرا" و "ماخلان" و سپس "پلنگه سور" را تصرف كند. تيپ 57 نيز با تحت امر گرفتن يك گردان از تيپ 29 تصرف ارتفاعات ناصر كوچك و پوزه ناصر - كه به عنوان عامل تامين سمت چپ مامخلان محسوب مي‌شد - با بر عهده داشت. سپس، قله ناصر را تصرف كند و در صورت امكان روي آن مستقر شود.
تيپ 29 هم مي‌بايست يال‌هاي شاخ كوهان - كه به عنوان عامل تامين ارتفاع ناصر محسوب مي‌شد - را تصرف نمايد.
در اين ميان، قرارگاه رمضان ماموريت داشت ضمن انجام شناسايي، كار انتقال نيروها به منظور انجام ديده‌باني روي عقبه‌هاي دشمن و انجام عمليات انهدامي روي پل‌هاي ارتباطي، قرارگاه‌هاي فرماندهي و توپخانه‌هاي دشمن را به عهده گيرد و نيز جاده‌ها را ناامن سازد.
شرح عمليات
در تاريخ 5/12/1364، در حالي كه تمامي نيروها به نقطه شروع درگيري رسيده بودند، رمز عمليات (ياالله) حدود ساعت 24 اعلام گرديد.
در جناح راست، پيشروي از محور هزارقله انجام پذيرفت و رزمندگان ضمن تصرف ارتفاعات "كوخ نم نم"، ماموريت ايذايي خود را در شمال "موبرا" به انجام رسانيدند و سپس در خط پدافندي جديد استقرار يافتند. در جناح چپ و در محور ارتفاع "ناصر"، نيروهاي عمل كننده در حالي كه مسافتي دشوار و طولاني را طي كرده بودند، خيلي سريع به هدف رسيده و ضمن درگيري با نيروهاي عراقي توانستند 00:40 بامداد پايگاه آنها در اين محور را ساقط كنند. همچنين، در محور "كوهان" به دليل وسعت كم منطقه و حضور ضعيف دشمن، اهداف مورد نظر تا ساعت 04:30 تامين گرديد.
در جناح مياني نيز كه مي‌بايست در مرحله اول عمليات، دو ارتفاع مهم "موبرا" و "مامخلان" تصرف شود، نيروهاي خودي توانستند پس از ساعت‌ها درگيري، مامخلان را در ساعت 09:30 و موبرا را در ساعت 16:30 (روز اول) به تصرف خود درآوردند. در ادامه عمليات نيز ارتفاع "پلنگه سور" در آخرين ساعات روز دوم (7/12/1364) تحت اختيار قواي خودي قرار گرفت.
با توجه به موفقيت مرحله اول عمليات، مقرر شد در مرحله دوم روي ارتفاع "كاتو" عمل شود. با شرو عمليات، ارتفاع مذكور - كه تقريباً خالي از نيروي دشمن بود - در اولين ساعات بامداد روز سوم تسخير شد؛ ليكن دشمن با تقويت سريع محور عملياتي و اجراي تك توانست نيروهاي خودي را از ارتفاع مزبور عقب براند. رزمندگان خودي نيز با تلاش بسيار، سمت چپ قله را رها نكردند و با در دست داشتن آن، وضعيت خويش را تثبيت كردند و به اين ترتيب درگيري در "كاتو" پس از سه شبانه روز در تاريخ 10/12/1364 پايان يافت.
لازم به ذكر است، همزمان با درگيري روي كاتو، تعدادي از نيروهاي خودي در روز چهارم عمليات (9/12/1364) روي قله كچل، كه از بلندترين قلل منطقه است و بر شهر سليمانيه نيز اشراف دارد، مستقر شدند. در اين حال، اگرچه اين ارتفاع بسيار مهم تسخير شده بود، ليكن بروز مشكلات ناشي از وجود حدود يك متر برف، فقدان عقبه و پشتيباني بسيار ضعيف، ادامه حضور روي آن را بسيار سخت كرده بود. بنابراين، فرماندهان عمليات با بررسي اوضاع سخت در اين ارتفاع و نقاط ديگري همچون ارتفاع كاتو و نيز خستگي مفرط نيروهاي عمل كننده، در صدد برآمدند تا ضمن پرهيز از پيشروي بيشتر، مواضع متصرفه را تثبيت كنند. بر همين اساس، طي پيشنهادي تصميم گرفته شد علاوه بر فراخواني يكي، دو يگان سپاه پاسداران از جبهه جنوب، از نيرهاي ارتش كمك گرفته شود. در اين ميان، به دليل نگراني از تهديد جبهه فاو، از انتقال يگان‌هاي سپاه خودداري شد؛ ليكن با ورود تعدادي از يگان‌هاي ارتش به منطقه عملياتي، پدافند از ارتفاعات پلنگه سور، موبرا و قسمتي از كوخ نم نم به آنها محول شد.
در اين وضعيت، در حالي كه براي تثبيت مواضع متصرفه برنامه‌ريزي مي‌شد، نيروهاي دشمن به ارتفاع كچل پير و سپس ارتفاع ناصر حمله كردند. حركت دشمن به آسودگي انجام مي‌گرفت؛ زيرا از طرف قواي خودي هيچ گونه واكنشي انجام نمي شد و برد توپخانه نيز به مكان‌هاي مورد نظر نمي رسيد و تنها سلاح دوربرد مورد استفاده، يك قبضه تيربار بود كه روي قله كچل پير استقرار داشت. به همين خاطر فرمان عقب‌نشيني از ارتفاعات كچل، ناصر و كاتو صادر شد.
دشمن نيز پس از 8 روز توقف و يقين از ضعف توان خودي، حملات خود را مجدداً (در تاريخ 23/12/1364) آغاز كرد و در حالي كه علاوه بر مشكلات نارسايي‌هاي زياد در جبهه خودي، مناطق متصرفه نيز هنوز بطور كامل تثبيت نشده بودند، توانست كليه نقاط از دست داده را بازپس گيرد.
بازتاب عمليات والفجر 9 در رسانه هاي گروهي جهان
خبرگزاري آلمان با اشاره به پيروزي رزمندگان ايراني در اين عمليات مي گويد :" نيروهاي ايران 29 ارتفاع استراتژيك كوهستاني را در شمالغرب عراق تصرف كرده و در حال پيشروي به سوي سليمانيه - كه در 120 كيلومتري شرق مركز نفت خيز كركوك قرار دارد - هستند . "
روزنامه داگنس نيهتر هم ضمن تصريح در مورد پيروزيهاي ايران و سكوت عراق اعلام مي كند كه حمله جديد ايران شانزده روز پس از آغاز عمليات و حمله ايرانيان به شهر استراتژيك فاو عراق و مدت كمي پس از اعلام قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل - كه در آن از هر دو كشور خواستار قطع منازعات و بازگشت به سرحدات بين المللي شده - آغاز شده است . جمهوري اسلامي ايران با اجراي عمليات والفجر 9 ، علاوه بر آزادسازي ارتفاعات مهم در شرق و تجزيه و پراكنده كردن نيروهاي عراق ، انتقام ساقط كردن هواپيماي مسافربري را مي گيرد و همچنين قطعنامه پوشالي سازمان ملل را نيز وتو مي كند .
نظر شما