حضرت علی(ع) فرزند ابوطالب و نوه عبدالمطلب است. هاشم جد او به شمار می‌رود. سیزده سال قبل از بعثت، در عرصه عالم خاکی ظهور کرد. کنیه او ابوالحسن و حیدر لقب اوست. علی از دوران کودکی پرورش یافته پیامبر بود و معرفت، حکمت و اخلاق را از او آموخت. برای شناخت بیشتر امام علی آشنایی با برخی ویژگیهای آن حضرت ضروری است .
- ایمان
امیرالمؤمنین اولین کسی است که رسول خدا را تصدیق کرد و به او ایمان آورد و به نماز او اقتدا کرد. حضرت جایگاه خود و یاران پیامبر را چنین توصیف می‌کند «ما پیوسته و پی‌گیر در کنار رسول خدا (ص) با پدران و فرزندان و برادران و عموهای خود می جنگیدیم. و این امر جز افزودن بر ایمان و پذیرش و فرمان برداری بیشتر حق، پیامدی نداشت.»
- موقعیت سنجی
با اینکه امت پیامبر، پس از وفات آن حضرت، در امر خلافت، گرفتار اختلاف شدند و امانتی که پیامبر به دست علی سپرد، توسط افراد کینه توز غصب شد، ولی علی با موقعیت شناسی، صبر را بر تقابل ترجیح داد. و با سکوت در مقابل فتنه و آشوب ایستاد تا دین رسول الله بماند.
حضرت در نامه ای به مردم مصر، جریان سقیفه را توضیح می دهد: «مردم را دیدم پیرامون دیگری گرد آمده‌اند و با او بیعت می کنند. دست از هرکاری برداشتم و بیعت نکردم تا آن گاه که دیدم بازگشتگان از اسلام بازگردیده، به نابودی دین محمد(ص) فرا می‌خوانند، لذا ترسیدم که اگر به یاری اسلام و مسلمانان برنخیزم در ساختمان آن شکستگی و رخنه‌ای ببینم، یا آن را سراسر ویران بیابم که مصیبت چنین پیشامدی بر من، بسی گرانتر است تا از دست رفتن سرپرستی شما که بی گمان بهره روزهایی اندک است.»
- تدریس و آموزش اخلاق اسلامی
حضرت علی مانند سایر زما‌مداران نبود که تنها به حکومتداری خویش بیندیشد و از هدایت گری که مهم ترین وظیفه امامان است، غفلت نماید. به همین دلیل، نهج البلاغه، سرشار از رهنمودهای اخلاق نظری و عملی است. بیانات اخلاقی امام به جهان‌بینی و فرجام شناسی آن حضرت وابستگی معناداری دارد.
غیبت نمودن مردم، لجاجت، خصومت، خشم، حسد، خودپسندی، حرص، کبر، آزمندی، دنیاپرستی و تنگ نظری نمونه هایی از اخلاق ناپسند است که امام بدان پرداخته است.
خوش‌خویی، در اختیار بودن زبان، اقدام کردن به کارهای پسندیده، صبر و پایداری، راستی در گفتار، فروتنی، دانش و بردباری نیز نمونه‌هایی از درس‌های اخلاق پسندیده‌ی امام علی هستند.
- تبیین فلسفی و عقلی حقایق
امام علی(ع) در بیان حقایق الهی تنها به ذکر چند توصیه اخلاقی اکتفا نمی کرد بلکه با روش عقلی و استدلالی به توصیف آنها می پرداخت. برای نمونه، در جهت اثبات وحدت ذاتی و تجزیه ناپذیری حق تعالی می فرماید: «هر آن که خدا را توصیف کند و صفاتش را زاید بر ذات بداند او را دو چیز انگاشته و هرکس او را دو چیز می‌ا‌نگارد برای او جزء قائل شده و قائل به جزء، خدا را درست نشناخته است. و کسی که خدا را درست نشناسد به سوی او اشاره می‌کند، و کسی که به او اشاره کند او را در مکانی محدود دانسته است، و هر که او را محدود بداند او را شمرده و خدا منزه از این نسبت‌ها است.» اسلوبی که امام علی در مسائل توحیدی بیان می کند، کاملاً عقلی و استدلالی است.
امام در خطبه دیگری می فرماید:« خداوند با برتری و چیرگی و قدرت خود بر اشیا و پدیده‌ها، جدا از آنهاست و موجودات و پدیده‌ها نیز به اینکه تحت قبضه قدرت اویند و بازگشتشان به سوی او است جدا از او هستند، هر کس خدا را توصیف کند محدودش دانسته و هرکه او را محدود بداند تحت شمارش در آورده و آن موجب بطلان ازلیت الهی است
امام درباره شناخت خداوند، تصریح می‌کند که «حق تعالی با حواس درک نمی گردد و به مردم، قیاس و تشبیه نمی‌شود. کیفیت او شناخته نمی‌شود. خردها توان اندازه گیری او را ندارند و افکار و تخیلات از حریم کبریایی او دور هستند. «چشم‌ها و حواس او را نمی بیند، ولی دل‌ها در پرتو ایمان واقعی و اخلاص، هستی او را درک می کنند، خداوند با اوصاف لطافت، غلظت و حجم توصیف نمی‌شود. خواست او بدون اندیشه و قصد صورت می‌گیرد. ظاهر است اما مستقیماً دیده نمی‌شود، وجودش متجلی است .»
اصول حاکم بر زندگی حضرت علی (ع):
- ارزشی بودن ازدواج و حاکمیت ارزشها بر خانواده
نمونه هایی چون بخشیدن پیراهن عروسی توسط حضرت زهرا در شب ازدواج آن حضرت با علی، فراموش نشدن یاد خدا، گفتن تکبیر و به نماز ایستادن عروس و داماد در شب اول عروسی و ثمره اینها ایثار و انفاق خانوادگی آنها که در بالاترین حد آن سوره انسان مورد اشاره قرآن قرار گرفته است، بیانگر حاکمیت این اصل در خانه علی است .
حاکمیت روح مشورت بر زندگی، حاکم بودن روح برنامه ریزی و نظم در خانه، از دیگر اصول حاکم بر زندگی حضرت علی است .
- سیاسی بودن، جهانی بودن و فدایی بودن در راه اسلام
گذشته از امیرالمؤمنین که اسوه جهادی و فدایی بودن و سیاستمداری است،خطبه ها و فالیتهای سیاسی حضرت زهرا (س) نشان دهنده این است که ایشان نیز به عنوان یک زن، سرآمد مبارزات سیاسی در زمان پیامبر و بعد از فوت آن حضرت بودند. محسن شهید، فاطمه شهیده، علی زخم خورده، حسن مسموم، حسین سرجدا و زینب و کلثوم به اسارت رفته، همه و همه در این خانه می زیسته اند .
- توجه به علم
نهج البلاغه، صحیفه فاطمیه، شاگردپروری، آشنایی با تفسیر قرآن و تشکیل کلاسهای دینی در خانه امیرالمؤمنین و حضرت زهرا نمونه هایی از توجه این خاندان به علم دوستی است .
میهمان دوستی، ضیافت در خانه و ابراز عشق و مهربانی به تمام اعضای خانواده از دیگر اصولی است که در خانه حضرت علی مورد توجه قرار داشت .
- همسرداری در خانه علی
از آنجا که همسرداری امری است دو جانبه، در این بخش به جای همسرداری علی ، به همسرداری در خانه علی اشاره می شود، به همین منظور به چند اصل از اصول حاکم در همسرداری خانه علی و فاطمه زهرا (س) اشاره می گردد:
تقسیم کار در خانه، پرهیز از خواسته های مادی و تلاش در جهت جلب رضایت همسر، یاری رساندن به همسر، حاکمیت روح عاطفی و نگاههای محبت آمیز در خانه، برخی از این اصول در مواجهه با همسر در خانه حضرت علی هستند .
- تربیت فرزند
چگونگی تربیت فرزند یکی از وجوه درخشنده سیمای خانوادگی امیرالمؤمنین است. در این مجال برخی از اصول تربیت فرزند و حقوق آنان بر پدر و مادر را از دیدگاه امیرالمؤمنین بیان کنیم:
گفتن اذان و اقامه در گوش فرزندان، انتخاب نام نیکو، بازی با فرزندان، رعایت اصل بی طرفی میان فرزندان و عدم جانبداری از یکی، رعایت عدالت و مساوات:
یکی از حساسیتهای کودکان جانبداری و توجه خاص پدر و مادر به یکی از فرزندان دیگر است که در روایات بر رعایت عدالت و مساوات بین فرزندان و محبت کردن، هدیه دادن و توجه نمودن به خصوص توجه به حساسیت بیشتر دختران در این مورد تأکید شده است .
البته باید در نظر داشت اگر چه امیرالمؤمنین حقوق زیادی برای فرزندان قائل شده اند،اما از آن سو هم وظایفی برای فرزند بر شمرده اند که مهمترین آنها این است که فرزند، پدر و مادرش را در هر چیز مگر در نافرمانی از خداوند سبحان اطاعت و پیروی کند .
نظر شما