عصر امام صادق ( ع) از پرتلاطم ترین دورانهای تاریخ اسلام است، در این زمان از یک طرف اغتشاشها و انقلابهای پی در پی گروههای مختلف رخ می داد که انقلاب ابوسلمه در کوفه و ابومسلم در خراسان و ایران از مهمترین آنها بوده است .
از طرف دیگر این دوران، عصر برخورد مکتبها و ایدئولوژیها و عصر تضاد افکار فلسفی و کلامی مختلف بود که از برخورد امت اسلام با مردم کشورهای فتح شده و نیز روابط مراکز اسلامی با دنیای خارج ، به وجود آمده بود .
در چنین شرایطی، چنانچه هوشیاری و درایت امام صادق نبود، تعلیمات حیات بخش اسلام دچارخدشه شده و به دین ضربه های جدی وارد می شد .
زمان امام صادق همچنین زمان تزلزل حکومت بنی امیه و افزایش قدرت بنی عباس بود، این دو گروه مدتی در حال کشمکش و مبارزه با یکدیگر بودند . بنی امیه در این مدت، گرفتار مشکلات سیاسی بسیاری بودند، لذا فرصت فشار و اختناق نسبت به شیعیان را نداشتند .
عباسیان نیز چون از دستیابی به قدرت در پوشش شعار طرفداری از خاندان پیامبر و گرفتن انتقام خون آنان عمل می کردند ، فشاری از طرف آنان مطرح نبود . از اینرو این دوران، دوران آرامش و آزادی نسبی امام صادق و شیعیان بود و آن حضرت از این فرصت استفاده تلاش فرهنگی وسیعی را آغاز کرد .
آن امام هوشیار و فرهیخته، در این دوران به فکر نجات افکار مسلمان از الحاد، بدبینی، کفر و نیز مانع انحراف اصول و معارف اسلامی از مسیر راستین بود و از توجیهات غلط دستورات دین که به وسیله خلفای وقت صورت می گرفت جلوگیری می کرد .
اما دوران آرامش امام چندان طول نکشید، بنی عباس پس از تحکیم پایه های حکومت و نفوذ خود ، همان شیوه ستم و فشار بنی امیه را پیش گرفتند .
امام صادق مبارزی خستگی ناپذیر در میدان فکر و عمل بود، وی قیام خود را در لباس تدریس و تأسیس مکتب و انسان سازی انجام داد .
سفرهای اجباری و اختیاری امام به عراق و به شهرهای حیره ، هاشمیه و کوفه و برخورد با آگاهان دیگر مذاهب فقهی و کلامی نقش مؤثر و ارزشمندی در معرفی علوم اهل بیت و گسترش آن داشت .
امام صادق (ع ) با جذب شاگردان جدید به تأسیس نهضت عظیم فکری، فرهنگی و بالنده مبادرات ورزید ، به گونه ای که در مدت کوتاهی مسجد نبوی در مدینه منوره و مسجد کوفه در شهر کوفه به دانشگاهی عظیم تبدیل شد . دردانشگاهی که امام ایجاد کرده بود شاگردان برجسته ای چون هشام بن حکم، محمد بن مسلم، ابان بن تغلب، هشام بن سالم و جابر بن حیان تربیت شدند .
نظر شما