بزرگ‌ترین تضمین‌کننده سلامت عمل و روحیات انسان اعتقاد به آخرت است

خبرگزاری مهر- گروه دین و اندیشه: انسان در طول تاریخ، تمامِ همتش پاسخ به نیازهایش بوده، چرا که انسان ذاتاً موجودی نیازمند آفریده شده است. خطر مهلکی که در کمین انسان است، از یک سو تشخیص نادرست نیازهایش است و از سوی‌دیگر تجویز پاسخ‌های نادرست به این نیازها. ارمغان انبیای الهی برای عبور دادن انسان‌ها از این گردنه پرخطر، چیزی نیست مگر تعالیمی از جنس وحی الهی؛ قرآن کریم آن تحفه گران‌بهایِ بی‌نظیرِ شفابخشِ هدایت‌کننده‌ای است که به‌واسطه حضرت محمد (ص) از طرف خدای متعال برای انسان فرستاده‌شده است. انسان به سرمنزل آرامش، اطمینان و رضایت‌مندی در این دنیا نمی‌رسد مگر به‌واسطه استمداد و بهره‌مندی عملی از این کتابِ باعظمت.

قرآن کریم، حقایقی را به انسان تعلیم می‌دهد که انسانِ قرن بیست‌ویکم، با وجود تمام پیشرفت‌های مادی بشری که به دست آورده است هیچ‌گاه توان و امکان دانستن آن‌ها را نداشته و ندارد، حقایقی که اگر برای انسان آشکار شود و به آن‌ها عمل کند، سبب قدرتمندی و رستگاری‌اش می‌شود. لذا فقط کسانی می‌توانند از گمراهی آشکار خارج شوند و به‌سوی تباهی نروند، که مورد تعلیم کتاب خدا قرار گرفته باشند. قرآن، کتاب حکیم، کتاب کریم و کتاب هدایتی است که هرکسی با آن نشست‌وبرخاست نماید، بینایی او افزوده می‌شود و قلب او به نور هدایت روشن و توانش برای پیمودن راه حق مضاعف می‌شود.

بهره‌مندی از قرآن، فقط با انس و ارتباط مداوم با این چشمه نورانی است که محقق می‌شود. حفظ قرآن شاید جز بهترین راهکارهای ایجاد انس و ارتباط مداوم با قرآن کریم باشد. حفظ قرآن اگر همراه با فهم و استفاده مکرر آیات در زندگی باشد، می‌تواند بهانه انس بیشتر ما با قرآن کریم شود. باید تلاش شود تا حفظ قرآن کریم مقدمه جاری شدنِ قرآن در صحنه‌های گوناگون زندگی یکایک انسان‌ها شود. متن زیر حاصل تلاش دارالقرآن کریم برای تبیین و همچنین حفظ موضوعی آیات قرآن کریم است که در روزهای ماه مبارک رمضان تقدیم نگاه شما می‌شود.

آنچه در ادامه می‌خوانید بخش بیست و هشتم مجموعه «زندگی با آیه‌ها» برگرفته از کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن حضرت آیت الله خامنه‌ای است:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ

ترجمۀ تدبری آیۀ ۱۸ حشر

«َٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ» ای مؤمنان، تقوای الهی داشته باشید و رعایت وجودِ خدا را بکنید و به لوازم عملی این باورتان پایبند شوید. «وَلۡتَنظُرۡ نَفۡسٞ مَّا قَدَّمَتۡ لِغَدٖۖ» یکی از مهم‌ترین لوازم، این است که هرکسی خود را در برابر خدای‌متعال پاسخ‌گو بداند. و هرکس باید نگاه کند چه چیزی را برای فردای دنیا و قیامتش آماده کرده و از پیش فرستاده است. «وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ خَبِیرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ» و حتماً هوشیار باشید و تقوای الهی را رعایت کنید و در محاسبۀ اعمال امروزتان، غفلت نکنید؛ «إِنَّ ٱللَّهَ خَبِیرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ» چون خداوند از هرکاری که می‌کنید، باخبر است و این‌چنین نیست که شما گمان کنید که خدای متعال از برخی از اعمال و افکار شما بی‌خبر باشد!

میهمان خود

اگر بار خار است خود کشته‌ای / وگر پرنیان است خود رشته‌ای

بخواهیم یا نه، بدانیم یا نه، در این دنیا مهمانیم، مهمان خدا. در آخرت هم البته مهمانیم، اما مهمان خود. امروز هرچه می‌کنیم از خوب یا بد، توشۀ فردای ماست. خوب باشد پرنیان است و بافتۀ ما، بد باشد خار است و کاشتۀ ما؛ «وَلۡتَنظُرۡ نَفۡسٞ مَّا قَدَّمَتۡ لِغَدٖۖ» [۱] آدمی باید بیاندیشد که پیشاپیش چه برای فردای خود پیش می‌فرستد، «کُلُّ نَفۡسِۢ بِمَا کَسَبَتۡ رَهِینَةٌ» همه درگیر و گرفتار اعمال خودند. امروز عمل در مشت ماست، فردا ما در مشت عملیم؛ البته اگر عمل ما کریمانه باشد، با خدای‌کریم هم سنخ می‌شویم و غرق کرامت او خواهیم شد و اگر لئیمانه باشد، راه به دِهی نمی‌بریم و تا خدا، خدایی کند اسیر و محبوسیم.

«وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ» یعنی خدا را برای خود نگه دارید تا در نتیجه خدا هم شما را نگه دارد. همان خدایی که از جیک‌وپیک هرچیز و هرکس خبردار است «إِنَّ ٱللَّهَ خَبِیرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ» و چقدر این فرازِ آیه امیدبخش است، یعنی اگر کاری کردی که ندیدند یا نادیده گرفتند، نگران نباش، من دیدم و دانستم و همین آیا کافی نیست؟

اعتقاد به آخرت، تضمین‌کنندۀ عمل صالح

ما به قیامت و سوال الهی و مؤاخذۀ الهی اعتقاد داریم. ای فرزند آدم، روزی هم از خاک برانگیخته و در مقابل پروردگار نگاه داشته خواهی شد و از تو سوال خواهند کرد. آن روز برای همه ما هست. همین من و شما، با همین احساسات و با همین ظرفیت، یک روز از خاک برانگیخته خواهیم شد. خدای متعال ما را در قیامت جمع خواهد کرد و از ما سوال خواهد کرد. برای آن روز، جوابی آماده کن. [۲]

اعتقاد در منطق اسلام باید منشأ عمل باشد؛ چون ما در محدوده اعتقادات اساسی اسلام، اعتقادی که به عمل ارتباط نداشته باشد، نداریم و توحید، اعتقاد به وجود و وحدانیت خدا، منشأ مجموعه‌ای از قالب‌های زندگی است و آخرت هم همین‌طور است. زندگی برای کسی که اعتقاد دارد مرگ آخرین مرحلۀ حیات اوست، با هدف و با کیفیت و روحیۀ خاصی است و برای کسی که معتقد است مرگ پایان بخشی از زندگی است، با هدف و جهت و روحیۀ دیگری است.

فرق است بین اینکه انسان بداند در این زندگی هر حرکتی که از او سر می‌زند یا هر سخنی که می‌گوید، یا هر تلاشی که می‌کند، حتی هر عدم تلاشی ثبت می‌شود. این ثبت خواهد شد. اگر هم تلاش نکردید، یعنی ایستادید، یعنی ایستادید تماشا کردید تا او بمیرد، این هم ثبت می‌شود. حتی بالاتر از این، هر نیتی که شما بر دل می‌گذرانید، ثبت می‌شود. و لذا کسی‌که به این اعتقاد دارد، یک جور زندگی می‌کند؛ آن کسی هم که معتقد است نه آقا، هر کاری که خواستی بکن، حداکثر اگر قانون و حکومتی هست، مواظب باش مردم نفهمند، این یک جور دیگری زندگی خواهد کرد و یقین به آخرت زندگی را در یک جهت خاصی حرکت خواهد داد.

پس بزرگ‌ترین تضمین‌کنندۀ سلامت عمل و سلامت اندیشه و روحیات انسان و مصلحت‌های انسانی اعتقاد به آخرت است و اعتقاد به اینکه همۀ این چیزها یک روز در یک دفترِ گشوده‌شده‌ای عرضه خواهد شد؛ بلکه حتی طبق آیات قرآنی هریک از این اعمال تجسم پیدا خواهد کرد. [۳]