دکتر فرهود در گفتگو با مهر: جنبه‌های اخلاقی "رحم جایگزین" باید مورد توجه قرار گیرد

داریوش فرهود، عضو کمیته اخلاق در ژنتیک پزشکی سازمان جهانی بهداشت در ژنو و عضو انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره نکات اخلاقی، زیستی و پزشکی "رحم جایگزین" گفت : در ابتدا باید تأکید کنم که این شیوه یعنی رحم جایگزین (surogacy) نوعی دانش کاربردی است که در فقدان رحم سالم به کار می‌رود و آنچه که امروزه به واسطه بعضی ار رسانه ها با نام رحم اجاره‌ای و یا تعابیر دیگر باب شده اشتباه است.

دکتر فرهود همچنین استفاده از رحم جایگزین را یک واقعیت پزشکی دانست و گفت : استفاده از رحم جایگزین واقعیتی است که به کمک علم پزشکی و فناوریهای نوین امکانپذیر شده و هم‌ اکنون در بسیاری از مراکز درمان ناباروری توسط افراد مختلف با انعقاد قرارداد بین طرفین انجام می‌شود. اما این قرار داد را نمی‌بایست تنها از نکته حقوقی نگاه نکرد بلکه مسائل دیگری از جمله اخلاق و انسانیت را نیز باید مد نظر قرار داد.

وی در بخش دیگری از این گفتگو به پیشرفتهای علمی و تکنولوژیک اشاره کرد که این امکان را فراهم آورده تا جنین در رحمی غیر از رحم متعلق به فرد صاحب تخمک جایگزین شود.

دکتر فرهود افزود : اما در عین حال این نکته نیز حائز اهمیت است که با این روش پرسشهایی نیز مطرح می‌شوند که بدون ارائه پاسخی روشن به آنها نمی‌‌توان این عمل را انجام داد.

استاد ژنتیک دانشگاه مونیخ آلمان اظهار داشت : استفاده از رحم جایگزین هم ‌اکنون یک ضرورت است که باید از دیدگاههای مختلف پزشکی، فقهی، حقوقی، فلسفه، اخلاق، جامعه شناختی و روانشناختی و بررسی مشکلات افراد درگیر با این روش مورد بحثهای کارشناسی قرار گیرد.

دکتر فرهود در بخش دیگری از سخنش با اشاره به این نکته که دو تا پنج درصد زنان ایرانی مسئله ناباروری دارند و این مسئله مبتلابه کل جامعه نیست گفت : اما آگاهی دادن به عموم جامعه برای به پیشواز مسائل مهم در آینده رفتن از جمله اقداماتی است که می بایست انجام داد. رسانه‌ها نیز در این کار از سهم جدی تری برخوردارند اما متأسفانه برخی از رسانه به علت عدم آشنایی دقیق از تعابیر غیرحرفه‌ای استفاده می‌کنند که این امر لطمات سختی به این حرفه وارد می‌سازد.

وی اطلاع رسانی غیردقیق در حوزه پزشکی را بسیار خطرناک توصیف کرد و گفت : مقولاتی مانند پیوند اعضاء، رحم جایگزین، ناباروری، اتانازی، از مقولات بسیار ظریفی هستند که به سادگی نمی‌توان از کنار آنها گذشت. این مسائل پزشکی مانند سرماخوردگی نیستند که به سهولت قابل درمان باشند بلکه مسائل فقهی، حقوقی، فلسفی، اخلاقی، جامعه‌شناختی و روانشناختی را نیز به همراه دارند. لذا طرح این مسائل نه تنها آگاهی عموم جامعه را افزایش می‌دهد بلکه برای نابهنجاری‌های آینده نیز ما را آماده می کند به شرط آنکه به طور صحیح این اطلاعات به مردم ارائه شود.

دکتر فرهود مسئله رحم جایگزین را مسئله‌ای ندانست که هر کسی با فهم و تفسیر و تعبیر خودش با آن استناد کند چرا که این مسئله مهم پزشکی باید با ظرافت پزشکی طرح شود. همان طور که متخصصان و دانشمندان بسیاری برای دستیابی به این دانش زحمات طاقت فرسای بسیاری متحمل شدند می‌بایست این گونه مسائل را با تعابیر دقیق علمی طرح کرد نه اینکه مخاطب هر جور که پسندید خود همان تعابیر را تفسیر کند.

استاد اخلاقی زیستی همچنین در بخش دیگری از سخنش با اشاره به این نکته که در این مسئله می‌بایست از یک نظام حقوقی منسجم و جامع که از نظر اخلاقی و فقهی و دینی موضع خود را مشخص کند بهره‌مند باشیم گفت : چنین مسائلی در صورت موجه یا ناموجه دانستن آن باید دلایل کافی وجود داشته باشد تا مخاطبان با استدلال منطقی رو به رو باشند نه با ظرافتهای هنری.

دکتر فرهود تأکید کرد : یادآوری این نکته ضروری است که تا عموم مردم نسبت به این مسئله ذهن روشنی نداشته باشند، مشکلات پیرامون استفاده از رحم جایگزین نیز به طور کامل حل نخواهند شد.

دکتر فرهود همچنین گفت : سلامت و بقای روحی و روانی در زوجهای نابارور از اهمیت فوق‌العاده و حیاتی برخوردار است که اگر به جنبه انسانی و اخلاقی پدیده رحم جایگزین توجه شود به دنبال آن بسیاری از مشکلات زوج‌های نابارور نیز حل خواهد شد.

وی همچنین گفت : مسئله رحم جایگزین یک پدیده اقتصادی و تجاری نیست که قشر فقیر جامعه را برای این کار ترغیب کرد. ما با مسئله کاملاً انسانی رو به رو هستیم. لذا طرح این گونه داستانها ضمن عدم توجه به فرایندهای انسانی نابسامانی‌هایی را به همراه خواهد داشت. لذا این موضوع را باید به صورتی طرح کرد که دغدغه های جاری انسانی در آن پر رنگ شوند نه اینکه مشکلات و بزهکاری‌های جامعه را از طریق رحم جایگزین طرح کنیم.