ایجاد اولین بانک زمین‌شناسی پزشکی ایران/ تهیه نقشه عناصر با نگرش پزشکی

مریم ناوی مسئول بانک زمین شناسی پزشکی در گفتگو با خبرنگار مهر ارائه اطلاعات پایه و شناسایی فرآیندهای زمین شناسی موثر بر سلامت، ایجاد ظرفیتهای پزشکی برای متخصصان علوم زمین و پزشکی، ارتقاء آگاهیهای عمومی، ارائه نقشه های پراکندگی بیماریها و عناصر را از جمله اهداف این بانک ذکر کرد.

وی با بیان اینکه برخی از بیماریها با میزان عناصر موجود در خاک ارتباط دارند، گفت : "زمین شناسی پزشکی" علمی است که به بررسی ارتباط بین عوامل زمین شناسی و سلامت انسانها و جانوران و تاثیر عوامل زیست محیطی بر پراکندگی جغرافیایی بیماریهای مرتبط می پردازد.

وی توضیح  داد: با توجه به اثبات علمی ارتباط بسیاری از بیماریها با زمین شناسی، شاخه جدیدی از علم به نام زمین شناسی پزشکی بنیان نهاده شد. این علم جدید موضوعات میان رشته ای پزشکی و زمین شناسی را مورد بررسی قرار می دهد.

ناوی تشکیل گروه کاری بین المللی زمین شناسی پزشکی توسط انجمن بین المللی زمین شناسی در سال 1996 را اولین اقدام رسمی در این زمینه ذکر کرد و افزود: در ادامه این فعالیتها در سال 2000 یونسکو اقدام به تعریف پروژه ای در ارتباط با زمین شناسی پزشکی کرد که پس از انجام فعالیتهای مقدماتی، انجمن بین المللی زمین شناسی پزشکی در سال 2004 با حضور 150 متخصص از 71 کشور دنیا تاسیس شد و در سال 2006 به طور رسمی آغاز به کار کرد.   

مسئول بانک زمین شناسی پزشکی ادامه داد: عناصر سمی موجود در خاک و سنگ حاصل فعالیت ژئو شیمیایی طبیعی یا فعالیت های انسانی هستند و معمولا از طریق آشامیدن و نوشیدن وارد بدن می شوند و بر سلامتی انسان اثر می گذارند.

به گفته وی از آنجا که آب آشامیدنی معمولا به طور طبیعی تامین می شود و عمدتا متاثر از ژئو شیمی محل است، ورود بیش از اندازه برخی از ترکیبات غیر آلی به بدن از طریق آب آشامیدنی باعث بروز مشکلاتی در برخی از کشورها شده است. 

ناوی اظهار داشت: از بیماریهای جهانی مربوط به زمین شناسی پزشکی می توان به گواتر (کمبود ید) و بیماری مربوط به  فزونی یا کمبود عناصر خاص مانند فلورین و سلنیم اشاره کرد. بیماریهای قلبی و عروقی مرتبط با سختی آب (متاثر از محیط جغرافیایی) نیز یکی از موضوعات زمین شناسی پزشکی است.

وی همچنین به ارتباط زمین شناسی پزشکی و بلایای طبیعی پرداخت و ادامه داد: تکانهای شدید زمین موجب انتشار بعضی هاگها و عناصر در هوا و شیوع بیماری می شوند.

مسئول بانک زمین شناسی پزشکی به زلزله 1994 آمریکا اشاره کرد که بر اثر تکانهای زمین نوعی هاگ به نام "کوکسای" در فضا شد و متعاقب آن بیماری عفونی "کوکسای" در میان مردم شایع شد.

وی به ضرورت ایجاد بانک اشاره کرد و به مهر گفت : در همین رابطه با توجه به تنوع شرایط و فاکتورهای زمین شناسی در ایران، محدود بودن مطالعات زمین شناسی پزشکی و عدم دسترسی به اطلاعات موجود، تشکیل پایگاه داده های زمین شناسی پزشکی ایران ضروری به نظر می رسید.

ناوی جمع آوری اطلاعات مربوط به بیماریهای مرتبط با زمین شناسی، تهیه ساختار بانک اطلاعات و فرمهای گردآوری اطلاعات، جمع آوری اطلاعات موارد اثبات شده و شناسایی مناطق پرخطر در ایران را از جمله اقدامات در این زمینه ذکر کرد.        

وی تاکید کرد: نقشه ای در مورد شیوع بیماریهای ناشی از تاثیر عناصر در کشور نداریم ولی در این بانک نقشه های پراکندگی مرگ و میرهای ناشی از بیمارها در طی سالهای 80 تا 82 تهیه شده است که از طریق سایت پایگاه داده های علوم زمین به آدرس www.ngdir.com/geomedical/PGeoMedical.asp قابل دسترسی است.

ناوی گفت : تهیه گزارشات و نقشه های عناصر با نگرش ویژه بر زمین شناسی پزشکی از دیگر اطلاعات این بانک است.

مسئول بانک زمین شناسی پزشکی با بیان اینکه اولین عنصری که مورد مطالعه قرار گرفت آرسنیک بوده است، خاطرنشان کرد: در این مطالعه ابتدا تمام بیماریهایی که عنصر آرسنیک در بروز آنها موثر بوده شناسایی و نقشه پراکندگی این بیماریها در ایران تهیه شد. ضمن آنکه نقشه های مربوط به تمامی منابع آرسنیک از جمله ژئوشیمی آرسنیک، ذخایر معدنی، کانی های همراه و غیره نیز تهیه شده است. 

ناوی تاکید کرد: این نقشه می تواند برای بررسی عنصر آرسنیک به عنوان یکی از عوامل موثر بر بیماری در مناطقی با شیوع بالا مورد استفاده متخصصان قرار گیرد.

وی از تهیه نقشه تمامی عناصر و بیماریهای مرتبط با آن در این بانک خبر داد و گفت : تهیه این نقشه از برنامه های آینده بانک زمین شناسی پزشکی است که امیدواریم گامی در جهت بهبود و ارتقا کیفیت سلامت جامعه باشد.