اخلاق فنآوری اطلاعات یکی از مباحثی است که در اخلاق کاربردی مطرح می‌شود. اخلاق کاربردی از زیرشاخه‌ها یا پیوستهای رشته فلسفه اخلاق است که به مباحثی می‌پردازد که به ارزشهای عملی رفتار انسانها در حوزه‌هایی خاص مربوط می‌شود.
اخلاق فنآوری اطلاعات موضوعی میان‌رشته‌ای است که بحث از آن نیازمند آشنایی و تخصص در دو حوزه اخلاق و حوزه فنآوری اطلاعات است. این بحث به مسایلی می‌پردازد که کاربرد و گسترش فن آوری اطلاعات موجب آن گشته است. هدف از این بحث آن است که به سؤالاتی پاسخ گوید که مربوط به بنیانهای ارزشی افعال و مسؤلیتهای افراد در حوزه فن آوری اطلاعات است. علاوه بر آن می‌توان از سیاستهای دولتی در قبال زیربناهای اخلاقی حوزه فنآوری اطلاعات نیز بحث نمود.
از آنجا که فنآوری اطلاعات تحولات سیاسی اجتماعی وسیع و شگرفی را پدید آورده است، مشکلات اخلاقی جدید و منحصربه‌فردی در این حوزه ایجاد شده که نیازمند رسیدگی است. فنآوری اطلاعات نه تنها در نحوه افعال و اقدامات روزمره ما تأثیر می‌گذارد بلکه علاوه بر آن تلقی ما از آنها را نیز تغییر داده است. برخی از مفاهیمی که در حوزه فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی کاربردی خاص داشته‌اند با پیشرفت فنآوری اطلاعات دچار چالشهایی شده‌اند که از آن جمله می‌توان به مفهوم مالکیت، مفهوم حریم خصوصی، مفهوم توزیع قدرت، مفهوم آزادیهای اساسی و مفهوم مسؤلیت اخلاقی اشاره نمود.
در هر یک از این مفاهیم سؤالات جدیدی مطرح شده‌اند مانند اینکه: متخصصان امور رایانه چه مسؤلیتهای اخلاقی دارند؟ اگر یک نرم‌افزار رایانه‌ای خطا کند چه کسی را باید سرزنش نمود؟ آیا ایجاد اختلال در برنامه‌ها کاری غیراخلاقی است؟ آیا کپی‌برداری از برنامه‌ها وقتی صاحبان آن اجازه نداده باشند اخلاقاً کاری خطا و ناصواب است؟ اینها بخشی از سؤالاتی هستند که در حوزه اخلاق فردی و نهادی فنآوری اطلاعات مطرح می‌شوند.
بخش دیگری از سؤالات مربوط به سیاستهای دولت است مانند اینکه: آیا افراد آزاد باشند تا از راههایی چون شبکه اینترنت سخنان خویش را آزادانه مطرح کنند یا محدودیتهایی که در نشر فیزیکی چون نشر کتاب و روزنامه در سیاستهای دولتی هستند در مورد شبکه‌ها نیز باید اجرا گردند؟ این سؤال بیشتر از آن جهت مطرح می‌شود که شاید ما در نشر کتاب و روزنامه که داخل در محدوده قدرت دولتها صورت می‌گیرد سخت گیری یا تساهل کمتر یا بیشتری داشته باشیم نسبت به اطلاع رسانی از بیرون مرزها که از طریق اینترنت صورت می‌گیرد.
با توجه به امکان دسترسی افراد مختلف به اطلاعات موجود در رایانه‌هایی که به شبکه متصلند، دولتها باید چه سیاستها و عملیاتی را در راستای حفظ حریم خصوصی افراد از قبیل بایگانی نامه های ارسالی و وارده اشخاص صورت دهند و مسؤلیت مدنی ایشان در این زمینه چیست؟ مسائلی از این دست موجب شده‌اند که عنوان تحقیقی با نام «اخلاق فن آوری اطلاعات» در اخلاق کاربردی جای خود را باز کند.
برخی معتقدند که بحث از اخلاق فنآوری اطلاعات دارای عناصری منحصر به‌فرد است و همین امر در مواجهه با فضای سایبر یا محیطهای شبکه‌ای یا به طور کلی رایانه ما را ملزم می‌سازد که توجهی اختصاصی به مسائل آن داشته باشیم. چون گفته‌های ارزشی پیشین یا توصیه‌های گذشته برای این مباحث کافی نیستند. لذا ما در مواجهه با این معضلات دچار یک خلأ مفهومی هستیم و مفاهیم موجود در نظریات سنتی و نیز اصول حاکم بر آنها برای حل مشکلات اخلاقیی که فنآوری اطلاعات موجب آن شده، کافی نیستند.
برای مثال آنچه مفهومی از ملکیت و شیئیت است که می‌توان بارها و بارها آن را دزدید و در عین حال همچنان در دست صاحبش باشد؟ این مفهوم از ملکیت درک و فهم سنتی از ملک و مالکیت را دچار چالش می کند. اینجاست که تأمل صرف در باب ارزشها مشکل گشا نیست بلکه باید این خلأ مفهومی را نیز پر کرد و در تعریف آنها نکات جدیدی را گوشزد نمود. باید مفاهیم و اصول اخلاقی را طوری گسترش داد که موقعیتهای نوظهور را پوشش دهد.
نظر شما